Morgunblaðið - 12.08.1988, Blaðsíða 46

46
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 12. ÁGÚST 1988
flCBAAM
j
„ Svorxcx, Svona. ■ ■ ■ Hvai5 cr oá hcyna
pcssa. v'iUeysu um cá> \>ú viljirekki komíi
cL inrvdjeUx 5júknahiÍ5)^ m'rtt!"
Meðtökum listina með
barnslegri einlægni
Kæri Velvakandi!
Ég vildi gjaman svara bréfi, sem
Listrýnir skrifaði þér og var birt
þann 17.07.’88. Þar veltir hann
fyrir sér spumingunni, hvort nútí-
malist sé orðin afvegaleidd, ef svo
má að orði komast. Þ. e., hvort hún
nái síður til almennings nú en áður.
Þar sem ég hef sjálfur lagt tón-
Iist fyrir mig vil ég halda mig við
þá listgrein. Staðreyndin er sú, að
samtímatónlist hefur aldrei náð
auðveldlega til almennings, hvorki
fyrr né síðar, svo sem dæmin sanna.
Bach naut aldrei almenningshylli
sem tónskáld og gleymdist fljótlega
eftir að hann dó. Ég held að ég
fari rétt með, þegar ég segi, að það
hafí verið fyrir tilstilli Mendelsohn
að hann var hafinn til vegs og virð-
ingar á síðustu öld.
Margir voru frægari en Mozart
á hans tíma, menn sem sömdu pop-
plög. Þá á ég við lög sem voru sam-
in eftir lögmálum markaðarins í von
um skjótfengin gróða, og gleymd-
ust svo. Á meðan sat „Mósi“ með
sveittan skallann og samdi hina
fegurstu tónlist út frá dýpstu sann-
færingu sinni. Síðustu strengja-
kvartettamir eru eflaust yndisleg-
asta tónlist sem Beethoven samdi,
en þá töldu menn hann vera að
missa alla tilfínningu fyrir tónum,
sökum heymarleysis og kölkunar.
Úr góðri list má lesa ýmislegt,
til dæmis ríkjandi viðhorf‘á þeim
tíma, sem hún er sköpuð. Á ba-
roque-tímanum ríkti einveldi í hin-
um vestræna heimi, en eftir því sem
nær dregur, verður einstaklings-
hyggjan sterkari. Á síðustu öld var
rómantíkin upp á sitt besta, tilfínn-
ingaofsi og hetjudáðir í ormstum.
Til Velvakanda
í Kaupmannahöfn kostar 30
D.kr. að sjá Krókódíla Dundee II,
en aðgangseyririnn í Háskólabíó er
330 kr. Af hveiju þarf þetta að
kosta svona mikið hér? Er þetta
kannski dæmi um ranga gengis-
skráningu. Ekki em laun hærri hér
en í Danmörku og tæplega þurfa
íslendingar að borga hlutfallslega
meira en Danir fyrir að fá svona
mynd. Hvaða kostnaður er þetta,
sem þarna er lagður á bíógesti.
í dag er það raunsæi, blákaldur
vemleikinn, hraði og „stress", örar
tækniframfarir, tvö stykki heims-
styijaldir og geðveiki vopnabraks-
ins í heiminum.
Þetta er það, sem nútímalista-
menn em að túlka, meðvitað eða
ómeðvitað. Þetta er reynsla mann-
kynsins og viðhorf, sem hljóta að
vera greypt inn í huga okkar. Sá
sem vill upplifa hörmungar heims-
styijaldanna í tónum hlustar ekki
á 5. sinfóníu Beethovens eða Requi-
em eftir Mozart, vegna þess að á
þeim tíma, sem þessi verk urðu til,
bjó mannkynið ekki yfír þeirri
reynslu og þekkti ekki þær tilfínn-
ingar og sárindi sem hún veldur.
Einungis þeir sem búa yfír slíkri
reynslu geta túlkað hana, þ. e.
nútímafólk.
Reyndar er kannski ekki skrítið,
að almenningur skilji samtímalist
ekki svo vel. Það er þrátt fyrir allt
ekki svo auðVelt, að átta sig á sam-
tímanum. Um leið og frá líður fæst
gott yfírlit yfír atburði og þá verða
þau verk sígild, sem em samin af
dýpstu sannfæringu. Þau verk em
vitnisburður um þann tíðaranda,
sem þá ríkti og um stórkostlega
persónuleika höfunda sinna.
Góð list er einungis sköpuð af
dýpstu sannfæringu og einlægni.
Beethoven datt til dæmis ekki í hug
að spyija kóng eða prest að því,
hvað þeir vildu heyra, heldur mótað-
ist listsköpun hans eingöngu af
hans eigin skoðunum og tilfínning-
um.
Góð tónskáld leggja alúð sina í
að túlka tilfínningar sína í tónum
og það er ekki okkar, að bíða eftir
þeim, heldur að koma á móti þeim
f
Ferðalöngum blöskrar margt í
verðlaginu hér og er þar af mörgu
að taka. Hvemig stendur á miða-
verðinu á VULCANO SHOW, sem
aðallega er ætlað erlendum ferða-
mönnum. Það er 500 til 550 krón-
ur, bæði í Hellusundi í Reykjavík
og við Mývatn. 20 þýsk mörk nægja
ekki sem áðgangseyrir fyrir mann-
inn. Fólk bara gapir orðlaust, lítur
hvert á annað og segir þetta okur.
Árni.
og skilja þau. Það er í raun ekki
svo erfítt. Við verðum að kasta frá
okkur fordómum og meðtaka listina
með bamslegri einlægni. Við verð-
um að skilja þá stemmningu, sem
kemur fram, en sökkva okkur ekki
niður í nótumar og beitingu þeirra,
því það em tæknilegir hlutir, sem
koma bara tónskáldinu og flytjand-
anum við. Fyrr eða síðar getum við
svo sagt af sannfæringu, að 3. sin-
fónía Lutoslawzkys sé fögur list,
en ferskeytla kveðin með hjólhesta-
pumpu bara tilraun til að notfæra
sér fáfræði heiðvirðra borgara.
Ég vildi að lokum þakka Listrýni
fyrir þessar hugleiðingar og vona
að fleiri geti tjáð sig um nútíma-
list, og þá ekki síst um aðrar list-
greinar.
Þórir Jóhannsson.
P.S. Sannfæring einstaklings
getur bara verið ein, og henni verð-
ur ekki beint á einhveijar fyrirfram
ákveðnar brautir.
Sami
Af hverju er svona dýrt í bíó?
Víkveiji skrifar
Strætisvagnafarþegi vakti at-
hygli á leiðinlegri framkomu
vagnstjóra í bréfí sem Velvakandi
birti á þriðjudaginn. Við lestur
bréfsins rifj'aðist upp fyrir þeim,
sem í dag skrifar Víkveijadálkinn,
sérkennileg ferð með einum af
strætisvögnum borgarinnar fyrir
skömmu. Víkveiji var að fara úr
Breiðholtinu og niður í bæ með
Seljavagninum (nr. 14). Ráða má
af bréfí strætisvagnafarþegans sem
skrifaði í Velvakanda að hann hafí
einnig verið í vagni á þeirri leið
þegar ævintýri hans gerðist og það
kæmi Víkveija ekki á óvart ef í ljós
kemur að sami vagnstjórinn hafí
verið á ferðinni í báðum tilvikum.
Vagnstjórinn sem Víkveiji tók sér
far með þennan eftirminnilega dag
ók eins og hann ætti lífið að leysa.
Á Reykjanesbrautinni fór hann í
stórsvig, hann skipti stöðugt á milli
akreina til að komast fram úr fólks-
bflunum. Strætisvagninn var fullur
af fólki, meðal annars bamahóp,
og átti fólkið fullt í fangi með að
halda sér vegna glannaaksturs
strætóstjórans. Víkveija brá þó
fyrst verulega þegar strætisvagn-
inn tók fram úr tveimur bflum þeg-
ar hann ók inn á Miklubrautina um
leið og hann svínaði á bílum á
Miklubrautinni. Stuttu seinna þurfti
hann að snarhemla til þess að lenda
ekki aftan á bfl sem var að þvælast
fyrir á Miklubrautinni. En strætó-
stjórinn sönglaði bara með Stjöm-
unni, sem að sjálfsögðu var skrúfuð
í botn, lagið um Bungalow Bill og
hvað hann hefði drepið.
XXX
Víkveiji fer oft með Seljavagnin-
um og þrátt fyrir að vagnstjór-
amir séu misliprir ökumenn hefur
hann aldrei aldrei áður lent í svona
ævintýrum. í þessu umrædda ferða-
lagi Víkveija virtist engin ástæða
til flýtisins og ekki heldur í ökuferð-
inni sem lýst var í Velvakandabréf-
inu sem í uphafí er vitnað til.
Vikveiji er að velta því fyrir sér
hvað valdi. Getur það verið að
strætóstjóramir séu á þennan
óskemmtilega hátt að reyna að
lengja pásuna sem þeir fá á Lækj-
artorgi á klukkutímafresti?
XXX
En það eru fleiri sem virðast líta
framhjá reglum um hámarks-
hraða en einstaka gikkir í strætó-
stjórastétt. Vegfarandi sem leið átti
um Skúlagötuna nýlega sagði
Víkveija að hann hefði lent á eftir
lögreglubfl úr Kópavogi síðdegis á
sunnudegi og hefðu lögreglumenn-
irnir greinilega verið að minnsta
kosti 30 km yfír hámarkshraða.
Hann sagðist sjálfur hafa verið á
80 km hraða en dregið hefði sundur
með honum og lögreglubflnum en
á Skúlagötunni mun vera 50 km
hámarkshraði. Vegfarandinn sagði
að þetta aksturslag lögreglumann-
anna á merktum lögreglubíl í öðru
lögsagnarumdæmi vekti sérstaka
athygli sína vegna þess hvað lög-
reglan í Kópavogi væri hörð við að
taka menn sem þar væru á ferð
fyrir of hraðan akstur.