Morgunblaðið - 12.11.1988, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 12. NÓVEMBER 1988
Aldagamalt skrautblóm
Chrysanthemum x morifolium
í þetta sinn skal vikið að skraut-
jurtinni Chrysanthemum x morifol-
ium, sem ýmist hefur verð nefnd
prestakragi eða tryggðarblóm á
íslensku. Þessi nðfn hafa þó ekki
náð að festast í daglegu máli, en
í stað þeirra nota flestir heitið
krýsi. Aðrir nefna jurtina krysant-
ema en bæði nöfnin eru afbökun
á fræðiheiti ættkvíslarinnar, orðinu
Chrysanthemum, sem reyndar
merkir gullblóm. Annars hefur
ættkvíslin sem slík verið nefnd
prestaSfill á íslensku. Orðin gull-
kragi eða guUfifiU færu þó mun
betur. Krýsi er fjölær merkisjurt,
sem telst til hinnar voldugu kröfu-
blómaættar, en hún er næst stærst
allra ætta í gróðurriki jarðar. Ætt-
emi krýsans leynir sér ekki á blóm-
skipan jurtarinnar, körfunni, sem
er með mörgum legglausum blóm-
um er sitja þétt saman.
Talið er að krýsi eigi átthaga
sína að rekja til Kína, en þar er
vitað að jurtin hafi verið í uppá-
haldi sem haustblómstrandi skraut-
jurt fyrir a.m.k. rösklega 2500
árum. Sumir segja þó, að bæta
megi 300-400 árum hér við. Frá
Kína barst krýsi snemma til Jap-
ans. Þar náði blómið smám saman
að njóta svo mikils dálætis og hyll-
is að það varð þjóðarblóm og gert
að keisaralegu merki. Einnig tákn-
ar mynd Kiku-heiðursmerkisins
krýsablóm, en það er virðulegasta
orða Japana. Þeir nefna krýsa kiku.
Krýsi festi fyrst rætur í Evrópu
fyrir nærfellt 200 árum (1789),
eftir nokkrar misheppnaðar til-
raunir sem á undan höfðu gengið
með flutning hans. En mjög fljót-
lega var farið að fást við kynbætur
jurtarinnar sem á skömmum tíma
skiluðu undraverðum árangri, bæði
varðandi form og stærð blóma og
ekki minnst litbrigði þeirra. Sumt
garðáhugafólk og blómaunnendur
létu ekki á sér standa, að reyna
þær nýjungar, sem bomar voru á
borð. Margt af því var samt full
viðkvæmt og of síðblómga, til þess
að fullkomlega væri hægt að njóta
þess í görðum, en þetta breyttist
þegar gróðurskálar komu til sög-
unnar. Garðyrkjubændur gripu
strax til ræktunar krýsa, sem með
tímanum varð megin haustblómið
til afskurðar í gróðurhúsum þeirra.
Þegar rannsóknir höfðu leitt í ljós
áhrif daglengdar á vöxt og blómg-
un krýsa, en hann er skammbirtu-
planta, sem þroskar ekki blóm
nema órofið myrkur sé IOV2 klst.
á sólarhring, hófu blómaframleið-
endur að rækta krýsa allt árið um
kring, ekki aðeins til afskurðar,
heldur einnig sem pottablóm. Árleg
framleiðsla er nú fáheyrð að vöxt-
um, og krýsi er annað mikilvæg-
asta blómið, á eftir rósum, sem
blómaræktendur leggja stund á.
Þessum vinsældum krýsa veldur í
fyrsta lagi afar mikil íjölbreytni í
formi „blóma“, lögun þeirra og
stærð, auk einstakra litablæbrigða.
í öðru er um að ræða óvenjulega
endingu blóma, en sem afskorin
geta þau haldið sér allt upp undir
3 vikur, sé þess gætt, að huga vel
að þeim. Til viðbótar er krýsi blað-
fagur.
Til þess að njóta afskorins krýsa
sem lengst, þarf að hafa eftirfar-
andi atriði í huga, sem reyndar á
við um öll afskorin blóm: Að
hreinsa blómavasa mjög vel úr
sápulegi eða bleikiklórlegi. Að
skásníða neðst af stilknum áður
en hann er settur í vasann. Sé stilk-
urinn mjög trénaður má einnig
krossskera 2-3 cm. upp í enda
hans. Aldrei að merja eða skrapa
stilkendann. Fjarlægja öll blöð
sem hætta er á að lendi undir
vatni. Nota ylvolgt vatn og hafa í
því blómafæðu. Líta daglega eftir
vatninu. Vatnsnotkun er mikil
hjá krýsa. Forðast skal dragsúg
og reyna helst að geyma blómin á
svölum stað að næturlagi. Að lok-
um skal bent á, að pottakrýsi getur
verið allsendis kjörinn til að gróður-
setja í gróðurskála, því þannig
stendur hann oft mun lengur en
sem gluggablóm. Sumir kynnu
kannski einnig að hafa gaman af
því að fíkta við fjölgun og ræktun,
en kiýsanum er afar auðvelt að
koma til með græðlingum.
Óli Valur Hansson
Félagar athugið að eftirtaldar
laukategundir eru til á skrifstofu
félagsins: Anemone blanda
Charmer, Crocus Spesiosum sie-
beri Hubert Edelsten, Crocus
chrysanthus Gypsy Girl, Fritillaria
camtschatcensis.
verd m
Itind ti/fc
HUSA
5MIÐJAIM
SKÚTUVOG116 SÍMI 687700
Basar kvennadeild-
ar Rauða krossins
Kvennadeild Reykjavíkur-
deildar Rauða kross íslands held-
ur sinn árlega basar í Félags-
heimili Fóstbræðra á Langholts-
vegi 109—111 sunnudaginn 13.
nóv. og hefst hann kl. 14. Á bas-
arnum verða á boðstólum alls
konar handavinna, heimabakað-
ar kökur, jólakort og fleira. Allur
ágóði rennur til bókakaupa fyrir
sjúkrabókasöfn spítalanna.
Basar Kvenfélags
Hallgrímskirkju
ÁRLEGUR basar Kvenfélags
Hallgrimskirkju verður haldinn í
kirkjunni nk. laugardag 12. nóv.
og hefst kl. 14.00. Að venju verður
á basarnum fjöldi eigulegra muna
og auk þess úrval af heimabökuð-
um kökum.
Konumar í kvenfélaginu hafa á
undanfömum áratugum unnið ötult
og fómfúst starf til styrktar kirkj-
unni, fyrst meðan á byggingu hennar
stóð og síðan til að búa hana sem
best.
Þess er vænst að hinir mörgu vel-
unnarar Hallgrímskirkju leggi leið
sína á Skólavörðuholtið á laugardag-
inn og taki með því þátt í að efía
starfíð þar.
Sú nýbreytni verður tekin upp nú
í vetur að annan sunnudag í hveijum
mánuði verður hægt að fá keyptan
léttan málsverð að lokinni guðsþjón-
ustu. Þannig gefst þeim sem guðs-
þjónustuna sækja kostur á að tylla
sér niður og spjalla við vini og kunn-
Hallgrímskirkja í Reykjavík.
ingja um leið og starfið í kirkjunni
nýtur góðs af.
Sigurður Pálsson
sóknarprestur.
.!i :k
«]Í.SI93M|3UXNI3