Morgunblaðið - 12.11.1988, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 12. NÓVEMBER 1988
27
\T/
ERLENT
Lech Walesa í sjónvarpsviðtali:
Oþrejja almennings
fer sífellt vaxandi
Reuter
Fjölmenni viðjarðarför verkfallsmanna
Mörg þúsund verkfallsmenn í Siderugica Nacional stáliðjuverinu skammt frá Rio de Janeiro í Bras-
ilíu voru viðstaddir útför þriggja starfsfélaga sinna sem létust í átökum hermanna og verkfalls-
manna síðastiðinn miðvikudag. Her landsins gaf út yfirlýsingu þess efiiis að verkfallsmenn hafi
verið vopnaðir og að verkfallið hafi í raun verið byltingartilraun. Verkfallsmenn neita þessum
ásökunum en segja að sumir þeirra hafí kastað bensínsprengjum að hermönnum. Verkalýðsleið-
toginn Luiz Albano sagði að verkafallsmenn myndu herða róðurinn með hveijum degi og hætta
ekki fyrr en kröfiir þeirra um kauphækkun og bættan aðbúnað fengju hljómgrunn.
Washington. Reuter.
LECH Walesa, leiðtogi hinna bönnuðu verkalýðssamtaka Samstöðu
í Póllandi, sagði í viðtali við bandarísku sjónvarpsstöðina ABC á
föstudag að óþolinmæði færi vaxandi hjá pólskum almenningi.
Krafist væri að loforð um efiiahagsumbætur yrðu efiid þegar í
stað. Hins vegar væru liðsmenn Samstöðu reiðubúnir að sýna
þolinmæði og beðið yrði með aðgerðir fram á næsta vor.
Sakharov gagnrýnir Kremlveija:
Sovésk stjórnvöld hafa enn ekki leyst
vandamálin í Afganistan off Armeníu
Cunertino í Kaliforníu. Reuter. ^
Cupertino í Kaliforníu. Reuter.
SOVÉSKI andófsmaðurinn Andrej Sakharov sagði á fímmtudag að
þrátt fyrir umbætur sem átt hefðu sér stað í Sovétríkjunum að und-
anförnu hefðu sovéskum stjórnvöldum ekki tekist að leysa tvö alvar-
leg vandamál: ólguna í Armeníu og íhlutun sovéska hersins í Afgan-
istan.
Sakharóv sagði í ávarpi sínu til
alþjóðlegrar ráðstefnu í Kalifomíu
sem sjónvarpað var frá Boston, þar
sem hann er í heimsókn hjá ættingj-
um, að perestrojka Míkhaíls Gorb-
atsjov væri ekki alveg á réttri braut.
Þótt hann lofsamaði umbótastefnu
Sovétleiðtogans sagði hann að
nokkur flókin vandamál hefðu enn
ekki verið leyst, „svo sem vanda-
málið í Armeníu og Karabak og
frestunin á brottflutningi sovéskra
hermanna frá Afganistan."
Sakharov sagði að sovésk stjóm-
völd hefðu gert mistök þegar þau
sendu hermenn til Afganistans og
sagðist hafa orðið fyrir miklum
vonbrigðum þegar þau ákváðu að
fresta brottflutninginum í óákveð-
inn tíma. „Að mínu mati verður
brottflutningurinn að eiga sér stað
eins og fyrirhugað var og án skil-
yrða vegna þess að hér var um
mistök að ræða. Rúm milljón manna
hefur þjáðst vegna þeirra," sagði
Sakharov á fjórða degi fyrstu ferð-
ar sinnar utan Sovétríkjanna í 30
ár.
Síðar um daginn afhenti alþjóð-
legu mannréttindasamtökin ILHR
Sakharov viðutkenningu sem hon-
um var veitt fyrir fimmtán ámm,
en hann gat ekki tekið við henni
þar sem honum var meinað að yfir-
gefa Sovétríkin. Jerome Shestack,
forseti samtakanna, sagði að Sak-
harov hefði hlotið viðurkenninguna
vegna þess að hann hefði barist
fyrir mannréttindum þegar það
hefði verið stórhættulegt.
Fyrr í vikunni mnnu tilraunir
róttæklinga innan Samstöðu til að
stofna til verkfalla, gegn ráðum
Walesas, í skipasmíðastöðvum í
Gdansk út í sandinn en yfirvöld
hafa boðað lokun þeirrar stærstu,
Lenín-stöðvarinnar, þar sem Sam-
staða var stofnuð 1980.
Walesa sagði að þörf væri á
efnahagslegum umbótum í Póll-
andi „og því fyrr sem það gerist
þeim mun fyrr hættum við að leika
hlutverk betlarans í heiminum,
hættum að vera hindmn í vegi
framfara í Evrópu og öllum heim-
inum.“
Hann sagði að hægt væri að
ná þessu markmiði með friðsam-
legum aðferðum en gripu menn
til ofbeldis gætu afleiðingarnar
orðið skelfílegar.
Samstöðuleiðtoginn sagði að
verkalýðssamtökin myndu efna til
verkfalla til að ná fram kröfum
sínum, yrði það nauðsynlegt. Hann
sagði leiðtoga þeirra áhyggjufulla
vegna ástandsins.
„Allt getur þetta farið úr bönd-
unum. Eg vona að það gerist
ekki,“ sagði Walesa. „Eg get haft
viss áhrif um hríð en ekki lengi,"
bætti hann við.
Viðbrögð við ræðu forseta þings Vestur-Þýskalands:
Ekki svo röng í sjálM
sér en óviðeigandi
Bonn. Reuter.
FRAMMÁMENN í Vestur-
Þýskalandi, stjórnmálamenn og
sagnfræðingar eru nokkuð sam-
mála um að ræða Philipps Jenn-
ingers þingforseta á fimmtudag
hafi í sjálfu sér ekki verið svo
vitlaus, hún hefði hæft vel í
akademískri umræðu en við
þetta tækifæri, þegar Kristals-
næturinnar var minnst að mönn-
um viðstöddum, sem sluppu nær
dauða en lífi úr Ausschwitz,
hafi hún verið hreinasta mar-
tröð. Jenninger rauf þá hefð
þýskra stjórnmálamanna að tala
við slík tækifæri af stakri nær-
gætni og varfærni um Þriðja
ríkið, forðast að finna nasisman-
um eðlilegar skýringar og tala
þess í stað um „djúpa hryggð“,
„eftirsjá" og „þjóðarskömm".
Ræða Jenningers, 26 bls. löng,
Philipp Jenninger:
Nefhdur sem hugsan-
legur arftaki Kohls
Bonner Almanach.
PHILIPP Jenninger, sem sagði af sér forsetaembætti í vestur-
þýska þinginu, Bundestag í gær, er fæddur árið 1932 og var því
of ungur til að gegna herþjónustu á stríðsárunum.
Eftir stúdentspróf árið 1952
hóf hann laganám í Tiibingen og
lauk doktorsprófi sjö árum síðar.
Árin 1960-1963 vann hann á
vamarmálaskrifstofu í Stuttgart
og réðst síðan tii vamarmálaráðu-
neytisins. Seint á sjöunda ára-
tugnum var hann pólitískur ráð-
gjafí þáverandi fjármálaráðherra,
FVanz Jósefs Strauss heitins.
Jenninger var kjörinn á sam-
bandsþingið í Bonn fyrir Kristi-
lega demókrata árið 1969. 1973-
1982 var hann framkvæmdastjóri
sameiginlegs þingflokks Kristi-
legra demókrata og systurflokks
þeirra, Kristilega sambands-
flokksins frá Bæjaralandi. Árin
1982-1984 var Jenninger aðstoð-
arráðherra Helmuts Kohls kansl-
ara með málefni Austur- og Vest-
ur-Þýskalands á sinni könnu.
Jenninger var kosinn forseti
sambandsþingsins árið 1984, sem
er þriðja æðsta embætti Vestur-
Þýskalands. Hann hefur stundum
verið nefndur sem hugsanlegur
arftaki Helmuts Kohls, leiðtoga
Kristilegra demókrata, stærsta
stjómmálaflokks Vestur-Þýska-
lands.
var á hinn bóginn full af nasista-
orðfæri sem ekki hefur heyrst í
opinberri umræðu frá stríðslokum.
Orð eins og Rassenschande (kyn-
mök aría og gyðings), Volkszorn
(skyndileg reiði þjóðarinnar), Le-
bensraum (svigrúm), jiidische Unt-
ermenschen (gyðinglegt undir-
málsfólk) og mörg fleiri hlutu að
skera í eyru viðstaddra jafnvel
þótt þau stæðu innan tilvitnunar-
merkja í handriti ræðunnar.
Hér á eftir fara kaflar úr ræðu
þingforsetans: „Tímabilið frá
1933-1938, skoðað úr irjarlægð
með tilliti til þess sem á eftir fylgdi,
er heillandi að því leyti að pólití-
skir sigrar Hitlers eiga sér vart
hliðstæðu í sögunni," sagði Jennin-
ger. Hann rakti landvinninga Hitl-
ers fram í nóvember 1938 og
Miinchen-samkomulagið sem
gerðu Þýskaland að leiðandi stór-
veldi á meginlandi Evrópu. „Fyrir
Þjóðveija, sem litu á Weimar-
lýðveldið sem afleiðingu niðurlæg-
ingar i utanríkismálum, hlaut allt
þetta að vera líkt og krafta-
verk. . Atvinnuleysi breyttist ' í
vinnu fyrir alla, gróska á flestum
sviðum tók við af eymdinni. í stað
örvæntiiigar og vonleysis kom
bjartsýni og sjálfstraust. Tókst
Hitler ekki að hrinda því í fram-
kvæmd sem verið hafði innantómt
loforð hjá Vilhjálmi II? Var Hitler
ekki valinn af forsjóninni, leiðtogi
sem þjóðinni áskotnaðist einungis
á 1000 ára fresti? Að sjálfsögðu
hefði Hitler aldrei unnið meiri-
hlutasigur í ftjálsum kosningum
en hver getur efast um að meiri-
Reuter
Philipp Jenninger (til vinstri), forseti þings Vestur-Þýskalands,
og þingflokkur Kristilegra demókrata og Kristilega sambands-
flokksins ganga út af fundi þar sem Jenninger tilkynnti afsögn
sína.
hluti Þjóðveija hafi staðið að baki
honum árið 1938 og fundið sjálfan
sig í honum og stefnu hans? . . -
Flestir Þjóðveijar . . voru sann-
færðir um það árið 1938 að Hitler
yrði mesti stjómmálamaður sög-
unnar," sagði Jenninger.
Ennfremur sagði hann: „Ef til
vill voru réttindi manna skert á
sumum sviðum en hagur manna
var samt mun betri en áður og
Keisaradæmið var voldugt að nýju,
stærra og öflugra en nokkru sinni
fyrr. Höfðu ekki leiðtogar Bret-
lands, Frakklands og Ítalíu heim-
sótt Hitler í Munchen og aðstoðað
hann við að ná enn frekari ár-
angri, sem ekki hafði verið talinn
mögulegur?
Hvað gyðinga varðar: Höfðu
þeir ekki undanfarin ár búið sig
undir hlutverk sem hæfði þeim
ekki? Urðu þeir ekki loks að sætta
sig við hömlur? Áttu þeir ekki jafn-
vel skilið að fá ráðningu? Og fram-
ar öllu: Burtséð frá fáranlegum
stóryrðum, var þungamiðja áróð-
ursins ekki í samræmi við grun-
semdir og sannfæringu manns?
Heimsskoðun Hitlers var allt
annað en frumleg. . Það sem
hann hafði fram að færa var fyrst
og fremst öfgafull ástriða og hæfi-
leikar á sviði múgsefjunar sem
gerðu hann að mikilvægasta áróð-
ursmeistara og foringja nasis-
mans. . .“
Jenninger velti einnig fyrir sér
afstöðu íjóðveija eftir stríð til
Þriðja ríkisins: „Þjóðveijar tóku f
einni svipan ástfóstri við hina vest-
rænu sigurvegara og sú sannfær-
ing breiddist út að eins og aðrar
þjóðir hefðu Þjóðvetjar verið her-
teknir, þeim hefði verið misþyrmt,
og þeir að lokum frelsaðir frá nas-
istum. Á grundvelli þessa gerðist
hið mikla Þýska efnahagsundur,
sem vakti aðdáun um allan heim.
f dag er hægt að gagnrýna slíka
bælingu með góðum rökum og við
ættum að taka þeirri gagnrýni af
alvöru og fordómaleysi."