Morgunblaðið - 21.12.1988, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 21. DESEMBER 1988
®
kukiiBcht
Þvottavél,
WA 8310 WS
Kr. 47.405 stgr.
Uppþvottavél,
GSF 1142 WS
Kr. 43.985 stgr.
Eldhúsvifta,
DFG 1360 WS
Eldavél,
DFG 1360 WS
Kr. 37.810 stgr.
Kæli7frystiskápur, kvc 2411
H: 140 cm B: 55 cm D: 59 cm ■
Kr. 35.720 stgr.
RME§5
^SAMBANDSINS
HOLTAQÖRÐUM SIMI68 55 50
ÁRMÚLA3 SÍMI687910 - 681266
Fagur garður
og fróðlegur
__Bækur
Magnús Þórðarson
Björn Th. Björnsson: Minning-
armörk í Hólavallagarði. 278 bls.,
22 x 28 cm. Ljósmyndun: Pjetur
Þ. Maack. Landabréf: Þorsteinn
Jónsson. Prentsmiðjan Oddi. Mál
og menning, Reykjavík 1988.
7.875 kr.
Kirkjugarðar eru mikilsverður
hluti í menningarsögu hverrar þjóð-
ar. Hér á landi jafnast enginn á við
gamla kirkjugarðinn við Suðurgötu
í Reykjavík. Sannarlega var kominn
tími til þess að ijalla rækilega um
hann í máli og myndum. Nú í nóv-
ember gafst tilefni til þess, þegar
150 ár voru liðin frá vígslu hans.
Bjöm Th. Bjömsson, listfræðingur,
er manna kunnugastur í garðinum,
en hann fór ámm saman með nem-
endur sína í listasögu í „stærsta og
elzta minjasafn Reykjavíkur" til
þess að lesa stfltegundasögu af
steinunum, eins og hann segir frá
í eftirmála þessarar bókar. Það var
mikið happ, að hann skyldi gefa sér
tíma til þess að skrifa hana, því að
greinilegt er, að höfundur hefur
fest ást á viðfangsefni sínu, grafið
upp margvíslegan og mjög fjöl-
breytilegan fróðleik um það og
fært f letur á þægilegan og einkar
aðgengilegan hátt fyrir lesanda.
Bókin er stór í sniðum og vönduð
að allri gerð. Hún er bæði fögur
og fróðleg eins og garðurinn. Að
sjálfsögðu em Ijósmyndir ómissandi
í bók sem þessari, og þær em marg-
ar, bæði gamlar og nýjar. Allar
nýju myndimar tók Pjetur Þ.
Maack. Mikill fengur er að tveimur
landakortum í bókinni, sem Þor-
steinn Jónsson hefur teiknað. Þau
em fjarska snotur að allri gerð og
munu vera fyrstu heildarkortin yfir
allan garðinn í samræmdum stærð-
um.
Þótt bókin fjalli um kirkjugarð,
skyldi enginn halda, að hún sé þurr
og „dauð“ lesning. Öðm nær. Hún
fjallar einmitt á mjög lifandi og
skemmtilegan hátt um margt í sögu
lands og þjóðar, einkum þó Reyk-
víkinga, og höfundur lætur sér ekk-
ert óviðkomandi í grúski sínu og
upprifjun. Mikill persónufróðleikur
er þama samþjappaður og mikið
metarefni handa sagnfræðingum,
ættfræðingum, mannfræðingum,
listfræðingum og raunar hveijum
fróðleiksþyrstum íslendingi. Margt
smáskrítið (og reyndar stórskrítið
líka) úr sögu Reykjavíkur og Reyk-
víkinga hefur höfundur grafíð upp
og fært í stflinn með sínum hætti.
Því miður gefst hér hvorki rúm
né tími til þess að fjalla svo ýtar-
lega um ritverk þetta sem vert
væri. Þetta verður því fremur stutt-
araleg umsögn en raunveralegur
ritdómur. í nákvæmum ritdómi
(eins og sjást t.d. í tímaritunum
Skími og Sögu) raskast hlutföll í
lengd prentmáls oft bókinni í óhag.
Þá á ég við það, að tæmandi upp-
talning á alls konar tittlingaskít,
svo sem meinlausum prentvillum,
og langorð umQöllun um smávægi-
leg ágreiningsefni ritdómara og
höfundar tekur oft yfir meginhluta
ritdómsins, svo að lesandi getur
hafa gleymt því í lokin, að í upp-
hafi var fullyrt, að þetta væri hin
bezta bók.
Prentvillur sá ég varla nokkrar,
en get þó nefnt meinleysingja eins
og „vinakona" fyrir „vinkona" (bls.
235), „dauðadómar" f. „dauðadóm-
ur“ (136), og tilvitnunarmerki vant-
ar á einum stað á bls. 257. Rangt
er að segja „Magnús Magnússon á
Ofanleiti", því að skv. málvenju í
Reykjavík er aldrei sagt annað en
„í Ofanleiti" (þ.e. Ingólfsstræti 7).
Ekki kann ég við að kalla hið foma
Ijármálaráðuneyti okkar „Rentu-
kamarinn" (15); oftast var það
nefnt „Rentukammerið“. „í
Grímnismálinu segir" stendur á bls.
172. Á það ekki að vera „í Grímnis-
málum“? Þá finnst mér óþarft að
taka upp enska rit- og málvenju
og skrifa 97.50 og 1.20.. í upplestri
nefnum við kommuna, eins og Eng-
ilsaxar nefiia punktinn. Þá finnst
mér höfundur nota ábendingarfor-
nafh óþarflega oft í stað greinis. í
tvennu lagi era skrifuð orð eins og
smásteinn (55), allsérkennilegur
(57), allþétt (93), jafnmakalaust
(108), allharðdrægur (113) o.s.frv.
Skárra er að hafa bandstrik á milli
en slíta þau alveg í sundur. „Það“
er stundum notað, þar sem „svo“
færi betur, „innan í“ fyrir „inni í“,
„sín hvoram megin" fyrir „sitt hvor-
um megin“, og „embætti" er rang-
lega skipt milli lína. Klaufalegt er
að segja (198) „sem dóu báðar með
árs millibili", en sjálfsagt er það
leyfíleg sérvizka höfundar að skrifa
jafnan „mai“ f. „maí“.
í grein, sem ég skrifaði um
kirkjugarðinn hér í Morgunblaðið
23. nóv., sagði ég, að óvenju mörg
nöfn væra höfð um hann. Mér hef-
ur síðan verið bent á, að séra Jón
heitinn Auðuns, dómprófastur, hafi
viljað kalla hann „Sólvallagarð" eða
„Sólvallakirkjugarð" og reynt að
festa það við hann, en ekki tekizt.
Nú vill Bjöm Th. Bjömsson kalla
hann „Hólavallagarð" og rökstyður
það í eftirmála. Naftiið „Sólvellir"
er ekki gamalt ömefni, heldur til-
búningur félagsstjómar, sem vildi
selja fasteignir undir hús á þessum
slóðum, og era slík nöfn víða þekkt
erlendis (jafnvel næstum alveg eins,
svo sem í Svíþjóð). Öll Valla-nöfnin
í Vesturbænum era tilbúin, nema
Hólavöllur eða Hólavellir. Það er
lofsvert að vilja festa gömul ömefiii
innan borgarmarka, en það verður
þá að gerast á réttum stöðum. Góð-
ur hljómur er í orðinu Hólavalla-
garði, en gallinn er sá, að gömlum
Reykvíkingum (og ég hef talað við
marga) finnst það ekki hæfa um
kirkjugarðinn. I hugum þeirra er
Hólavöllur eða Hólavellir allnokkra
norðar, eins og ég rakti í grein
minni, en kirkjugarðurinn er á Mel-
unum, gerður í landi Melshúsa.
Land Melshúsa endaði við Hólavöll
(hjáleiguna Hólakot). Annars get
ég skotið því hér inn, að ég er nógu
gamall til þess að hafa talað við
fólk, sem fætt var upp úr 1870, og
talaði það alltaf um „að fara suður
í garð“ eða „fara upp í garð“. Ná-
kvæmara orðalag var það nú ekki,
enda var ekki um aðra garða að
ræða f Reykjavík í æsku þessa fólks,
nema elzta garðinn við Aðalstræti,
Bjöm Th. Bjömsson
en þangað var að sjálfsögðu hvorki
farið „suður" né „upp“. A bls. 168
stendur „í Hólavallargarði“, en
líklega er það prentvilla fyrir „Hóla-
vallagarði" (og reyndar er punktur
í kommu stað fyrir aftan orðið).
Kostur er það við þessa bók, að
heimilda er getið jafnharðan á
spássíu, svo og merkinga grafreita.
Þar eiga líka svona upplýsingar að
vera (eða í neðanmálsgreinum), en
ekki í hrúgum aftast í bókum, eins
og farið er að tíðkast, lesendum til
hins mesta óhagræðis. Á bls. 61
hefur þó gleymzt að geta um merk-
ingu á leiði Sveinbjamar Egilssonar
(N 525). Texta finnst mér vanta
við myndir, t.d. í legstaðaskrá (bls.
258—271) og víða f aðaltexta, þó
oftast megi fljótlega átta sig á
myndunum. Hætt er samt við, að
einhver raglist á mjmdunum á bls.
149—152. Ég hefði kosið að fá
heillegri mynd af legsteini og minn-
isvarða Jóns Sigurðssonar (90), og
myndir á bls. 195 og 196 virðast
hafa víxlazt, þótt ekki komi það að
sök. Auk legstaðaskrár með merk-
ingum, sem handhægt er að nota
á aðalkortinu, er nafnaskrá
(mannanafna en ekki staðanafna)
aftast í bókinni. Hún er svo rammís-
lenzk, að útlendingum er einnig
raðað eftir skímamöfnum, jafnvel
upphafsstöfum. Stiftamtmaðurinn
Bardenfleth finnst því hvergi undir
B, en tvisvar undir C (C. E. Barden-
fleth 24 og Carl Emil Bardenfleth
22). Virðist það ofrausn, þó að góð-
ur væri sá amtmaður.
Nú sýnist mér, að ég sé sjálfur
dottinn í þá giyfju Skímisskrifara,
sem ég reyndi að vara við hér að
framan. Farinn að rýna í moðið
fyrir fótum mér í stað þess að horfa
á stóra heyið fyrir framan mig.
Bókin er kjörgripur og verður von-
andi til þess, að fleiri fari að láta
sér annt um garðinn, læri að meta
hann og umgangast með þeirri virð-
ingu og alúð, sem hann á skilið.
Helgi heitinn Hjörvar skrifaði svo
Þig langar í bað þegar
iú sérð Luxor Pima
íandklæði frá Martex
í hvert einasta Luxor Pima handklæði frá
Martex® þarf 675,580 lykkjur og 11.4 kílómetra af
100% Supima bómullarþræði, sem er sérstaklega
grannur en að sama skapi sterkur. Jaðarinn er
ofinn á sérstakan hátt svo hann trosni ekki við
mikinn þvott.
Þetta tryggir að hvert handklæði er mjúkt, drekk-
ur vel í sig og er sérstaklega endingargott.
Nú fæst Luxor Pima í fjölbreyttu litaúrali hjá Hag-
kaupi í Kringlunni. Luxor Pima,-frábær, amerísk
gæðahandklæði i og gesti
hennar.
Þau eru falleg, mjúk og litskrúðug.