Morgunblaðið - 21.12.1988, Blaðsíða 53

53
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 21. DESEMBER 1988
í aíahúsi feer
g’óða dóma
Stefán Baldursson leikstýrði verki
Enquists í Álaborg
Stefán Baldursson leikstjóri er
nýkominn heim frá Danmörku þar
sem hann leikstýrði nýjasta leik-
riti sænska rithöfundarins Per
Olovs Enquists í Borgarleikhúsinu
í Álaborg. Leikritið heitir „í afa-
húsi“ (I morfars hus) og var þetta
Danmerkurfrumsýning verksins,
en það var frumsýnt á Dramaten
í Stokkhólmi fyrr á árinu. Enquist
þykir einn fremsti leikritahöfund-
ur Norðurlanda og hafa leikrit
hans verið sýnd víðar um heim
en verk nokkurs annars núlifandi
Norðurlandahöfundar. Hann fékk
sem kunnugt er bókmenntaverð-
laun Norðurlandaráðs á sínum
tíma. Hér á landi hafa tvö leikrit
hans verið sviðsett: Nótt ástmeyj-
anna, sem tjallar um sænska leik-
skáldið Ágúst Strindberg, var
sýnt í Þjóðleikhúsinu og leikritið
„Úr lífi ánamaðkanna", sem fjall-
ar m.a. um H.C. Andersen, var
sýnt hjá Leikfélagi Reykjavíkur.
Leikritið „í afahúsi" er mjög
frábrugðið fyrri verkum Enquists.
Það gerist á geðsjúkrahúsi á einu
kvöldi og eru persónur aðeins
þijár, ungur piltur, sem hefur
myrt miðaldra hjón, reynt að fýr-
irfara sér og drepið kött, sem
hann hefur fengið að hafa á
sjúkrahúsinu. Hinar persónurnar
eru tvær konur, sú yngri er með-
ferðarsérfræðingur, hin eldri
prestur. Verður kvöld þetta af-
drifaríkt fyrir alla aðila, ekki síst
prestinn, sem segir af sér emb-
ætti eftir 18 ár í þjóðkirkjunni
eftir að hafa hlýtt á sögu drengs-
ins af því, sem gerðist í afahúsi.
Leikritið og sýningin í Álaborg
hlutu afbragðsgóðar viðtökur.
Telja sumir gagnrýnenda, að hér
sé komið besta verk Enquists til
þessa en öðrum þykir það í
strembnara lagi og eiga erfitt með
að kyngja „boðskap" höfundar,
en leikritið fjallar í raun um kær-
leikann og trúna, þörf mannsins
fyrir þetta tvennt í lífinu. Efnið
spannar ótal svið, bæði sálfræði-
lega, trúarlega og heimspekilega,
en er ótrúlega sterkt og áhrifam-
ikið og hlutverk drengsins er án
efa stærsta og besta hlutverk, sem
Enquist hefur skrifað.
Stefán Baldursson hlaut mjög
góða dóma fyrir leikstjóm sína,
svo og aðrir aðstandendur sýning-
arinnar, ekki síst hinn ungi leik-
ari Jesper Vigant í hlutverki
drengsins, sem sannarlega má
segja að hafi „slegið í gegn“ í
hlutverkinu. Leikmynd gerði Pia
Maansen, en auk Jespers leika í
sýningunni Bodil Sangill (prestur-
inn) og Githa Lehrmann (sálfræð-
ingurinn).
Hér á eftir fara nokkrar tilvitn-
anir í blaðadóma um sýninguna:
Virtasti leikgagnrýnandi Dana,
Jens Kistrup í Berlinske Tidende,
segir í fyrirsögn: „í afahúsi" skil-
að á framúrskarandi hátt í Ála-
borg.“ Síðan segir hann um hlut-
verk drengsins: „Dásamleg per-
sóna — aldrei hefur Per Olov
Enquist komist nær innstu leynd-
ardómum mannssálarinnar en
hér. Dásamlegt hlutverk — erfitt
í leik, en hrein gjöf fyrir þann,
sem getur leikið það. Og það
getur Jesper Vigant í Borgarleik-
húsinu í Álaborg. Hann hefur fullt
vald á persónunni, ekki bara
tæknilega, heldur býr hann líka
yfir þessu tvöfalda augnaráði út
á við og inn á við, sem samstund-
is gerir okkur skiljanlegt, að hann
hefur séð og lifað eitthvað, sem
við hin með takmarkaðri skynsemi
Jesper Vigant í hlutverki sínu.
okkar höfum ekki séð. Hann leik-
ur hlutverkið með einkennilegu
samblandi af óhagganlegum innri
styrk og fullkominni einfeldni. . .
frammistaða hans er aðdáunar-
verð, mjög aðdáunarverð. Reynd-
ar er sviðsetning Stefáns Baldurs-
sonar í heild framúrskarandi —
skýr án þess að einfalda. Leik-
mynd Piu Maansen kallar í ‘senn
fram myndina af ömurlegu stofn-
anaherbergi og himinhvolfinu fyr-
ir norðan, þar sem afi bjó og þar
sem drengurinn hlustaði á himna-
hörpuna. Samhliða því að við
sjáum í leikmyndinni bókstaflega
þær hulur, sem hylja leyndarmál
drengsins ... Leikritið „I afahúsi"
nær upp í þær hæðir, þangað sem
nútímaleikritun annars aldrei
nær. Og sýningin í Álaborg stend-
ur verkinu jafnfætist að formi og
gæðum. Svo maður tali nú hreint
út um það, sem eiginlega er ekki
hægt að tala hreint út um.“
Aðrir gagnrýnendur taka mjög
í sama streng: „Fallegt og óhugn-
anlegt verk . . . leikhús Enquists
er leikhús orðsins og Stefán Bald-
ursson notfærir sér það til hins
ítrasta. Þetta er falleg sýning en
jafnframt óhugnanleg og
ögrandi." (Beth Juncker, Politi-
keri).
Þess má að lokum geta, að
þetta nýja verk Enquist er nú að
koma á svið ýmissa leikhúsa víða
um heim, enda höfðu 14 leikhús
tryggt sér sýningarrétt á verkinu
strax fyrir frumuppfærsluna í
Svíþjóð í vor.
TVEIR MEISTARAR ORDSINS
Sígurður A. Magnússon
••
BKKIIP
ÆVIOGSrjWF
\
Trúarkraftur og orðsnilld séra Sigurbjöms
Einarssonar biskups hefur látið fáa
íslendinga ósnortna. Að baki þessa meistara
orðsins liggur svipvindasamur og fjölþættur
æviferill, sem Sigurður A. Magnússon
bregður hér ljósi á.
Æviskeið séra Sigurbjöms hefur legið um
kröpp kjör bemskuára í Meðallandi, erfið
námsár í Reykjavík og Uppsölum,
prestskaparár á Skógarströnd og í
Reykjavík, kennsluár í Háskóla íslands og
langan embættisferil á biskupsstóli. Inn í þá
fjölskrúðugu sögu fléttast þættir úr
þjóðvamarbaráttunni og baráttunni fyrir
endurreisn Skálholtsstaðar.
Höfundur bregður upp sérlega ljósri og
blæbrigðaríkri mynd af séra Sigurbimi í þeim
margvíslegu hlutverkum, sem hann hefur
gegnt og bregður um leið birtu yfir marga
málsmetandi samferðamenn hans.
í bókinni em yfir 100 ljósmyndir.
TVEIR FUUTRÚAR HEIMSBÓKMENNTANNA
Nóbeisverðlaunahafinn
Isaac Bashevis Singer:
JÖFUR SLÉTTUNNAR
Sagan gerist á löngu liðnum tímum á söguslóðum
þar sem fólk er að feta sig út úr myrkviði hjátrúar,
fáfræði og frumstæðra lifnaðarhátta. í heimi þess
togast á lágar hvatir og háleit markmið. Pessi nýja
saga Singers er sjöunda bók hans, sem Hjörtur
Pálsson hefur þýtt. JÖFUR SLÉTTUNNAR
staðfestir eftirfarandi ummæli bandaríska
stórblaðsins NEW Y ORK TIMES: „Singer er
höfundur, sem skrifar í anda hinnar miklu
frásagnarhefðar. Þar er mitt á meðal vor ósvikinn
listamaður, sem á erindi að gegna í bókmenntunum“
Verðlaunahafí Norðuriandaráðs
AnttiTuuri:
VETRARSTRÍÐIÐ
Bókin segir frá því hvemig óbreyttur hermaður upp-
lifir hinn skelfilega hildarleik þegar finnska þjóðin
þurfti að verjast innrás sovétmanna veturinn 1939-40.
Vetrarstríðið stóð einungis í 105 sólarhringa, en er ein-
hver mannskæðasta og grimmilegasta orrahríð, sem háð
hefur verið. Sagan sýnir á áhrifamikinn hátt æðmleysi
þess manns, er leysir af hendi það hlutverk, sem
honum er ætlað að gegna í þágu föðurlandsins, en að
vísu er ekki laust við að kaldhæðni og beiskju gæti
stundum frammi fyrir yfirþyrmandi ofurefli.
Pýðandi sögunnar er Njörður P. Njarðvík.
SETBERG