Morgunblaðið - 21.12.1988, Blaðsíða 27

I
eða ekki, það er lóðið. Ég bið lesand-
ann að veita því athygli að öðnlm
þræði er þetta afar hversdagsleg
hugsun. Ég hef sjálfur, eins og
íjöldinn allur af fólki, nokkra hneigð
til þess á viðkvæmum stundum að
reyna að lýsa því hvemig mér líður.
En svo sagði einhver við mig í rúm-
inu fyrir skemmstu: „Ekki segja
neitt! Bara gera það!“ Hann hefði
líka getað sagt: „Ekki hugsa neitt!
Bara gera það!" Þetta virðist vera
einfaldasti hlutur í heimi. Það þarf
karl eins og Shakespeare til að taka
þennan einfalda hlut og gera úr
honum nokkra lausn á gátu lífs og
dauða.
Ég vil þýða niðurlag eintalsins
einhvem veginn svona:
Svo vitundin er tómur heigulsháttur
á heilbrigt litaraft hins sterka vilja
slær mejrjafölva ef veiztu af veröld þinni,
og verk sem hnita hæst með fálkans rögg
að þessu leyti — röstin ratar ekki —
hætta að heita athöfn.
Ég get ekki útlistað þetta betur hér
í Morgunblaðinu en ég gerði í sam-
diykkjunni:
Kenning Hamlets er: sönn athöfn gerist
ekki með vitund heldur með vilja. Þessa
kenningu verður svo að skilja í ljósi þess
sem áður er fram komið. Hann var að
hugleiða Iff eftir dauðann, þann mögu-
leika að eftir dauðann blakti vitundin á
skari eins og í draumi. í niðurlagi ræð-
unnar afneitar hann ekki þessum mögu-
leika. En hann veit að þótt vitundin
kunni að blakta höfum við þar fyrir enga
von um að viljinn blakti. Hann kemst
svo að þeirri niðurstöðu að í öðru lffi —
f vitundarlífinu yfirleitt — gerirðu ekki
neitt: það sem þú gerir það gerirðu hér
og nú, með vilja og án þess að vita af
því. Lffíð eftir dauðann er ekki at-
hafnalíf, og vitundarlífið fyrir dauðann
ekki heldur. Það er sjúkleg kvika á röst
sem ekki ratar.
IV
Þegar ég gef til kynna, eins og
ég hef gert, að þessar tiltölulega
eindregnu efasemdir um annað líf
kunni að vpa skoðun Shakespeares
sjálfs, og/ekki Hamlets eins, hef
ég einkanlega í huga þriðju són-
hendu hans, en hana hygg ég að
hann kveði í eigin nafni. Hún er
tignarlegt kvæði og hljóðar svo:
Look in thy glass, and tell the face thou
viewest
Now is the time that face should form
another,
Whose fresh repair if now thou not
renewest
Thou dost beguile the world, unbless
some mother.
For where isshe so fair whose unear'd
womb
Disdains the tillage of thy husbandry?
Or who is he so fond will be the tomb
Of his self-love to stop posterity?
Thou art thy mother’s glass, and she in
thee
Calls back the lovely April of her prime;
So thou through windows of thine age
shalt see
Despite of wrinkles this thy golden time.
But if thou live remember'd not to be,
Die single, and thine image dies with
thee.
Ég er ekki viss um að það sé
hægt að þýða þetta kvæði á
íslenzku. Að minnsta kosti er ég
ekki maður til þess; kannski Helgi
sé það. Ég get reynt að endursegja
kvæðið í óbundnu máli:
Littu í spegil þinn, og segðu ásýndinni
sem þar blasir við þér að nú sé timinn
til að hún myndi aðra. Ef þú endumýjar
ekki ferskleika hennar, bregztu veröld-
inni og neitar einhverri móður um alla
blessun. Því hvar er sú fögur kona með
óplægðan móðurkvið sem mundi Iftils-
virða handarverk búmennsku þinnar?
Eða hver er slíkt fól að vilja verða gröf
sjálfselsku sinnar og stöðva niðja sína?
Þú ert spegill móður þinnar, og hún sér
I þér yndislega aprfldaga blóma sfns.
Eins muntu sjá um glugga aldurs þfns,
þrátt fyrir hrukkur, þessi þfn gullnu ár.
En ef þú lifir til að gleymast, skaltu
deyja einhleypur, og mynd þfn deyr með
þér.
Það er enginn endir á dýrð þessa
kvæðis, en mér er um megn að fjöl-
yrða um hana. Ég vildi bara mega
benda á tvennt. Hið fyrra er að
niðurstaða kvæðisins er sú að mað-
ur eigi aðeins einn kost á öðru llfi,
og sá er að lifa í niðjum sínum sjálf-
um og minningu þeirra; þetta er
sama sannfæringin og Strindberg
eignar söguhetju sinni í Föðumum.
Hið síðara er að meira en hálft
líkingamál kvæðisins snýst um
spegil og spegilmynd. Spegillinn er
auðvitað vitund manns, sjálfsvit-
undin sem Shakespeare jafnar hér
til sjálfselsku. Mín kenning er sú
að orðið conscience í Hamlet III, i,
83 merki þessa sömu vitund, þenn-
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 21. DESEMBER 1988
as^7
an sama spegil. Það er svo alveg
eftir Vilhjálmi að hafa Hamlet ekki
eins vissan í sinni sök um örlög
þessarar vitundar og Vilhjálmur var
sjálfur, ef mér skjátlast ekki um
sónhenduna.
V
Ég var svo heppinn að ná því
sunnudagskvöldið 1 lta desember
að sjá í Iðnó síðustu sýningu Leik-
félags Reykjavíkur á Hamlet í svið-
setningu Kjartans Ragnarssonar.
Ég fór auðvitað með ungri stúlku
í leikhúsið; nánar tiltekið er hún
íjórtán ára. Við vorum bæði berg-
numin og táruðumst að minnsta
kosti hundrað sinnum hvort, eins
og sjálfsagt er og eðlilegt. Þó finnst
mér það frásagnarverðast sem hún
sagði mér í leigubflnum á heimleið-
inni. „Það var svo mikið af flottum
setningum,“ sagði hún, „sem ég
ætlaði að muna, en þær voru alltof
margar til að það væri minnsta von
til þess. Ein var varla búin og þá
var komin ný. Eins og þegar Ham-
let kastar flautunni í Gullinstjömu
og segir við hann:
Þó þú getir blásið á mig, geturðu ekki
leikið á mig.
Svo er maður vanur því um svona
frábærar setningar," bætti hún við,
„að það sé svolítið seinlegt að skilja
þær. En þessar setningar í Hamlet
eru svo auðskildar að ég veit ekki
af hveiju ég hef ekki hugsað þær
sjálf fyrir löngu." Svona eiga leik-
dómar að vera. Eins eiga íslenzkar
þýðingar á heimsbókmenntum að
vera eins og þýðingar Helga Hálf-
danarsonar á Shakespeare, og
íslenzkar leiksýningar eins og sýn-
ing Leikfélagsins á Hamlet. Ég
þakka fyrir okkur.
Helgi biðst í grein sinni 7da des-
ember undan rökræðum um sýru-
dauða Snorra Sturlusonar sunnan-
lands, og vísar því máli öllu til
Hrólfs Sveinssonar og býður mér
að kýta við hann um það. Ég er til
í allt. Ég gæti til dæmis hugsað
mér að við Hrólfur færum saman
á klósett milli jóla og nýárs, og
tækjum þar þetta efni til gagngerr-
ar rannsóknar.
Ljóðabók efltir Guð-
rúnu J. Þorsteinsdóttur
ÚT ER komin ljóðabókin
„Þankar á flugi“ eftir Guð-
rúnu J. Þorsteinsdóttur,
myndskreytt af Margréti Birg-
isdóttur. Þetta er fyrsta ljóða-
bók höfimdar.
í bókinni eru 35 Ijóð Guðrúnar
og 9 teikningar eftir Margréti.
Guðrún er bamfæddur Reyk-
víkingur. Hún er píanóleikari og
hefir stundað píanókennslu um
árabil. Ljóðin eru ort á síðastliðn-
um 3 árum.
Margrét Birgisdóttir er út-
skrifuð úr Myndlista- og handí-
ðaskóla íslands og hefur einkum
unnið að grafíkmyndum.
Guðrún J. Þorsteinsdóttir
bmFRITT
Sanitas
tKKlSTKM'l
j