Morgunblaðið - 23.12.1988, Blaðsíða 29

29
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 23. DESEMBER 1988
ríkisins á Siglufírði:
*æða um 50.000 tonn
en frá þeim leggur enn reyk og
ólykt, að sögn Matthíasar Jóhanns-
sonar fréttaritara Morgunblaðsins
á Siglufírði. „Þegar hreinsunartæk-
in voru sett upp í verksmiðjunum
minnkaði reykurinn og lyktin frá
verksmiðjunum mikið," sagði Þór-
hallur Jónasson í samtali við Morg-
unblaðið.
„Það var hins vegar vitað að lykt-
in og reykurinn hyrfu ekki alveg
við uppsetningu hreinsunartækj-
anna. Það hafa engar kvartanir
komið frá bæjarbúum varðandi
þetta mál að undanfömu og heil-
brigðisnefnd Siglufjarðar veitti
verksmiðjunum nýlega starfsleyfí
til næstu tveggja ára. Starfsleyfíð
er veitt samkvæmt tillögum Holl-
ustuvemdar ríkisins," sagði Þór-
hallur Jónasson.
ótar en ráð-
v'örðunarvaldið
ráðherrunum líkar, að sögn Sig-
urgeirs Jónssonar ráðuneytis-
stjóra í fíármálaráðuneytinu.
Knútur Hallsson ráðuneytisstjóri
í menntamálaráðuneytinu segir
það rétt, að einungis ráðherrar
ige Éodselsdagssalg,*1 segir á fors-
•erinn hefur dreift. Þar er jafii-
ð allar verðmerkingar miðist við
d má sjá hvernig skrifað er ofan
danski fáninn hefði verið í dönsku
útgáfunni, hefði (slenski fáninn ver-
ið settur inn í staðinn. „Ef það er
bannað með lögum að nota íslenska
fánann notum við bara danska fán-
ann næst,“ sagði Jakob. Þess má
geta að Danir munu fara fijálslegar
pieð notkun fánans en íslendingar.
og ráðuneytisstjórar fiii greiddan
dvalarkostnað erlendis. Aðstoðar-
menn ráðherra fái það ekki.
Ríkissjóður greiðir ferðakostnað í
formi dagpeninga. Ráðherrar og
ráðuneytisstjórar fá þó að auki
greiddan dvalarkostnað og ráðherrar
fá 20% álag á dagpeninga. Eiginkon-
ur ráðherra fá greiddan dvalarkostn-
að og 50% af dagpeningum, en ekki
20% eins og misritaðist í frétt Morg-
unblaðsins af málinu á miðvikudag.
Til þess að starfsmenn stofnana
ríkissjóðs, allt upp í skrifstofustjóra
ráðuneytanna, fái greidda dagpen-
inga til ferðalaga þurfa ráðuneytis-
stjórar viðkomandi ráðuneytis að
undirrita heimild til þess. Engar
formlegar reglur eru til um takmörk
ferðalaga sem ráðuneytisstjórar
sjálfír fara í, að sögn Sigurgeirs
Jónssonar. Það er í valdi ráðherra
að setja takmarkanir þar á.
Guðmundur Magnússon, sem var
aðstoðarmaður Birgis ísleifs Gunn-
arssonar menntamálaráðherra, segir
í Morgunblaðinu í gær, að það sé
rangt sem birtist í frétt blaðsins á
miðvikudag að aðstoðarmenn ráð-
herra njóti sömu fríðinda og ráðu-
neytisstjórar. Hann segir þar að
hann hafí einungis fengið greidda
dagpeninga og greitt dvalarkostnað
af þeim. Knútur Hallsson ráðuneyt-
isstjóri í menntamálaráðuneytinu
segir þetta vera rétt. Samkvæmt
bréfi sem ritað var frá launadeild
fjármálaráðuneytisins í ráðherratíð
Álberts Guðmundssonar, dagsettu
13. október 1987, séu það, auk ráð-
herra, einungis ráðuneytisstjórar
sem fá greiddan dvalarkostnað við
ferðir til útlanda.
Þriðji liður þessa bréfs hljóðar
svo: „Greiddir verða að fullu dag-
peningar í ferðum erlendis, þó einn-
ig sé greitt fyrir hótel.“ Knútur seg-
ir að í bréfínu sé einungis getið um
ráðuneytisstjóra og fyrir hafi aðeins
ráðherrar haft þessi fríðindi. Sam-
kvæmt sinni vitund njóti ekki aðrir
þessara fríðinda.
AF ERLENDUM VETTVANGI
eftir ÍVAR GUÐMUNDSSON
Vorvindar blása í alþjóðamálum
Stjórn Alans Garcia (innfellda myndin) í Perú greip til þess ráðs
gegn skuldavandanum að neita að greiða meira en sem nemur
10% af þjóðartekjum árlega í afborganir og vexti af erlendum
lánum. Afleiðingin varð sú að Perúmenn hættu að geta fengið
lán erlendis. Þjóðnýtingarstefiia forsetans hefur einnig valdið
miklum deilum. Á myndinni sjást bankastarfsmenn flýja í ofboði
undan táragassprengjum lögreglunnar f höfuðborginni, Líma, er
mótmælt var þjóðnýtingu stærsta einkabanka landsins árið 1987.
Lýðræði sækir fram
í Suður-Ameríku
Þrátt fyrir óskaplegar náttúruhamfarir, stórslys og manntjón
víða um lönd, ríkir nú meiri bjartsýni en oft áður um að mannkyn-
ið eigi betri framtíð fyrir höndum. Teikn betri tíðar eru sjáanleg
í orðiun og athöfiium helstu ráðamanna heimsins. Mjög hefur
dregið úr Kalda stríðinu milli risavelda austurs og vesturs í þess-
um vorblæ alþjóðasamvinnu og vinahóta milli forystumanna stór-
veldanna. Rússneski björninn skrfður úr híði kalda strfðsins f líki
Mfkhafls Gorbatsjovs Hann segist vilja bera klæði á vopnin, bæði
sín eigin og annarra.
Nú sér loksins fyrir lokin á
stríðum, sem staðið hafa
árum sa'man og kvalið þjóðir víða
um lönd: Persaflói, Áfganistan,
Kambódía, Sahara, Angóla og
Namibía. Jafnvel barátta kont-
ranna í Nicaragua virðist vera að
flara út.
Kommúnistar ráða enn á Kúbu
og Nicaragua. En það er komið
óorð á kommúnismann. Hann á
sér varla uppreisnarvon, jafnvel
ekki í sínu eigin föðurlandi, Sov-
étríkjunum. Um leið fer lýðræðið
sigurför um Rómönsku Ameríku
og Asíulönd. Undirokaðar þjóðir
Austur-Evrópu reyna af veikum
mætti að draga lýðræðisfánann
að hún og vinna sjálfstæði sitt á
ný. Ronald Reagan Bandaríkja-
forseti hælir sér af því, að þegar
hann tók við völdum 1980 hafi
aðeins 40% íbúa Suður-Ameríku
búið við lýðræði, en nú njóti 90%
íbúanna í þeirri heimsálfu lýðræð-
is í einni eða annarri mynd. En
það lýðræði hangir að vísu víða á
mjóum þvengjum og forystumenn,
sem komu lýðræðinu á kunna að
vera á förum: Alfonsin í Arg-
entínu, Duarte í E1 Salvador og
Sarney í Brasilíu. Hvort arftökum
þeirra tekst að halda lýðræðinu
við er ekki talið víst, einkum
vegna þess, að það hefir ekki tek-
ist að vinna bug á efnahagsvand-
ræðunum.
Skuldasúpan getur verið
banvæn
Næstum hver einasta þjóð, sem
öðlaðist sjalfstæði sitt eftir seinni
heimsstyijöldina, er að kafna í
skuldasúpu. Bandaríska tímaritið
The New Republic lýsir efnahags-
vanda lýðræðisþjóðanna í Suður-
Ameríku á þessa leið:
„Aðeins ein þjóð í Suður-
Ameríku virðist vera til fyrir-
myndar í efnahagsmálum. Þar
hefir einkaframtakið fengið að
blómstra. Ríkisstjómin lætur
nægja að móta leikreglumar og
metur einkaframtak mikils. En sá
galii er á að þar í landi ríkja stjóm-
málalegar þvinganir, sem frjáls-
lyndir menn þola illa.“ Hér er
vísað til Chile. „Hætta er á“, seg-
ir tímaritið, „að kröfur um þjóð-
nýtingu banka og ríkisrekstur at-
vinnuvega fæli jafnt innlenda sem
erlenda fjármagnseigendur á
brott.“ Það getur haft í för með
sér atvinnuleysi og enn meiri fá-
tækt. Slíkt ástand skapar
óánægju meðal almennings, sem
oft endar með því að herinn tekur
völdin. Þegar svo er komið grípa
einræðisherrar oft til eiturlyfja-
sölu í stórum stíl eins og Manuel
Noriega hershöfðingi í Panama.
Óreiðustjórn Garcia í Perú
Perú er talið verst stæða ríkið
í Suður-Ameríku og hefir verið
kallað — „Líbanon Andesfjalla"
vegna þess ófremdarástands sem
þar ríkir. Vinsæll stjómmálamað-
ur, Alan Garcia, tók við forseta-
völdum í Perú 1985. Hann lýsti
því yfir að ríkið myndi ekki veija
nema í mesta lagi 10% af útflutn-
ingstekjum sínum til að greiða
erlendum lánardrottnum afíjorg-
anir og vexti af lánum. Þetta varð
til þess, að stjómin í Perú gat
hvergi fengið lán erlendis. Garcia
setti eyðslu ríkissjóðs engin mörk
og hafði það m.a. í för með sér
að verðbólgan í landinu nemur
nú 1000% árlega.
Erlendar skuldir Suður-
Ameríkuríkjanna gætu haft alvar-
legar afleiðingar fyrir efnahag
Bandaríkjanna: Neiti skuldugu
þjóðimar að borga, eða geti ekki
greitt skuldir sínar er mögulegt
að bandarískir bankar verði gjald-
þrota. Það gæti svo aftur leitt af
sér efnahagsöngþveiti í heimin-
um. Kæmi þá væntanlega til kasta
Japana að gera ráðstafanir til að
koma í veg fyrir kreppu um allan
heim.
Ef til vill er ekki allt sem sýn-
ist. Það virðist sem vorvindar þíðir
blási um heiminn. En það er hætt
við vorhretum áður en sumarið
gengur í garð.
Fylgja athaftiir orðum?
Margir byggja hugsanlega spá
sína um vorið í heiminum á stjóm-
kænsku Míkhafls Gorbatsjovs
Sovétleiðtoga. Yfírlýsing hans um
að fækkað verði hermönnum og
vigvélum í herafla Sovétríkjanna
hljómar vel. En hann er ekki
fyrsti Sovétstjómandinn, sem hef-
ir boðist til að draga úr herbún-
aði. Það gerði Khrústsjov líka er
hann bauðst til að takmarka sov-
éskan vígbúnað ef Bandaríkja-
menn gerðu slíkt hið sama. Hann
var ekki nógu lengi við völd til
að þess að á það reyndi hvort
hann hefði staðið við tilboðið. Nú
verða menn að bíða og sjá hvort
Gorbatsjov verður nógu lengi við
stjómvölinn til að efna sitt loforð
um minnkun vígbúnaðar. Sumir
era sammála Sovét-sérfræðingn-
um Marshall Goldman við Har-
vard-háskóla, sem telur að það
séu ekki nema helmingslíkur á
að Gorbatsjov geti efiit tilboð sín
um eitt eða annað. Goldman segir
að eftirmaður hans verði vsifa-
laust Jegor Lígatsjov, en það
mundi þýða lok vorsins góða og
nýtt kalt stríð milli austurs og
vesturs.