Morgunblaðið - 04.05.1989, Qupperneq 17

MOKGUKBlJVUIU KLMMTUDAGUK, 4. MAj 1^9

Vextir og verðbólga
eftir Gunnar
Tómasson
I kjallaragrein sinni í Dbl.-Vísi
12. apríl sl. fjallaði dr. Benjamín
Eiríksson, hagfræðingur, um skrif
höfundar um vexti og verðbólgu í
Morgunblaðinu 23. marz og lýsti
sig „mjög ósammála" ýmsum sjón-
armiðum, sem þar voru sett fram.
Þá „röksemd, að iægri vextir
dragi úr verðbólgu, þar sem þeir
lækki útgjöld fyrirtækja," telur dr.
Benjamín vera „eitthvað það lak-
asta sem hann hafi séð á prenti um
þessi mál, sennilega séríslenzk
meinloka."
Ef orðið „launakostnaður" kæmi
hér í stað „vextir“, þá er „mein-
loka“ þessi kjarninn í skrifum dr.
Benjamíns sjálfs um „hinn mikla
þátt verðbólguþróunarinnar“, sem
hann telur „kaupgjaldsmálin" hafa
verið um árabil.
Höfundur er sammála dr. Benja-
mín um að kaupkröfur umfram
verðgildi seldrar vinnu sé verð-
bólguvaldur — höfundur telur hið
sama gilda um vaxtakröfur umfram
arðgjöf fjármagns við verðmæta-
sköpun í atvinnulífinu.
Vaxtakröfur umfram arðgjöf
fjármagns endurspeglast í bókhaldi
fyrirtækja sem „vaxtaútgjöld“ en
bókfærast sem „vaxtatekjur" hjá
þeim, sem að kröfunum standa.
Þau orð dr. Benjamíns, að „það
eru því vaxtagjöldin sem geta verið
verðbólgumyndandi, ekki vaxta-
tekjurnar" ganga þvert á almenna
málvenju — eða myndi hann kom-
ast svo að orði varðandi kaupkröfur
umfram verðgildi seldrar vinnu?
Þá „séríslenzku meinloku", sem
er lánskjaravísitalan, telur dr. Benj-
amín hafa verið upp tekna „til þess
að tryggja verðgildi krónunnar“ en
ekki til þess „að tryggja tekjur af
sparifé“ — málið er ekki svo einfalt.
Verðgildi krónunnar verður ein-
ungi's tryggt með því að nýsköpun
peninga sé í hlutfalli við aukningu
þjóðartekna. Árið 1987-88 varhlut-
fallið hins vegar verið nærri 13
krónur nýskapaðra peninga á móti
hverri krónu aukinna rauntekna.
Stjórnleysi á sviði nýsköpunar
peninga kom harkalega niður á
spariíjáreigendum — hin „sérís-
lenzka meinloka", sem lögfest var
1979 í mynd lánskjaravísitölu,
tryggði hag sparifjáreigenda á
kostnað eigenda eiginfjár í atvinnu-
lífi.
Með lögfestingu lánskjaravísi-
tölunnar var komið í veg fyrir aug-
ljóst misrétti — áframhaldandi
stjórnleysi á sviði nýsköpunar pen-
inga hefur hins vegar fundið mis-
réttinu annan og öllu háskalegri
farveg.
Eigið fé atvinnufyrirtækja er
sparifé engu síður en sé sparnaður,
sem einstaklingar leggja inn á
banka eða fjárfesta í verðbréfa-
kaupum — engin haldbær rök eru
til fyrir því, að ríkisvaldið tryggi
hag eins sparnaðarforms á kostnað
annars.
Fastgengisstefna síðustu ár og
versnandi viðskiptakjör hafa veitt
lánakjaravísitölu og stjórnleysi á
sviði peninga- og bankamála öflug-
an stuðning í aðför að eigifjárstöðu
íslezkra atvinnufyrirtækja.
Gengisstefnan hefur stuðlað að
hækkun hlutfalls launa í þjóðartekj-
um frá nálægt 60% síðari hluta árs
1983 í 75% á fyrri hluta þessa —
hlutdeild vaxtatekna hefur samtím-
is orðið miklu hærra en áður.
Hækkandi hlutfall launa og
vaxtatekna í þjóðartekjum hefur
vitaskuld orðið á kostnað eiginfjár-
stöðu atvinnulífs. Án róttækra
gagnaðgerða munu hjól verðmæta-
sköpunar snúast sífellt hægar á
komandi vikum og mánuðum.
Bætt eiginfjárstaða atvinnulífs
hlýtur að koma niður á hlutfalli
launatekna í þjóðartekjum — aðilar
vinnumarkaðar hafa það í hendi sér
hversu mikla gengisfellingu þarf til
þess að ná viðunandi árangri á
þessu sviði.
Afnám lánskjaravísitölu myndi
„Hækkandi hlutfall
launa og vaxtatekna í
þjóðartekjum hefiir
vitaskuid orðið á kostn-
að eiginíjárstöðu at-
vinnulífs. Án róttækra
gagnaðgerða munu hjól
verðmætasköpunar
snúast sífellt hægar á
komandi vikum og
mánuðum.“
auðvelda þá aðlögun að breyttum
aðstæðum, sem hér um ræðir —
„meinlokur“ mega ekki standa þar
í vegi.
Ágreiningur hagfræðinga á sviði
peninga- og vaxtamála er hvorki
nýlunda né séríslenzkt fyrirbæri.
Skal hér að lokum vitnað til tveggja
fremstu hagfræðinga aldarinnar
varðandi kjarna málsins:
„Vextir eru ekki endurgjald fyrir
eitthvað raunverulegt framlag til
verðmætasköpunar.“ (John Mayn-
ard Keynes.)
Lærifaðir dr. Bejamíns, Joseph
A. Schumpeter, var sömu skoðunar:
„Ef skoðun Schumpeters er rétt,“

snyrtivörur
fyrir ofnæmisgjarna

Gunnar Tómasson
sagði Paul Samuelson fyrir nokkru
—lausleg þýðing, „þá felst réttlæt-
ing hlutdeildar sparifjáreigenda í
þjóðartekjum í því einu, að framlag
þeirra stuðli að aukinni framleiðni
í verðmætasköpun þjóðarbúsins.“
Forsætisráðherra íslands, sem
dr. Benjamín víkur að í niðurlagi
greinar sinnar, er sömu skoðunar.
Höfundur er hagfræðingur.

1
r- Askriftarsíminn er 83033
KYNNINGARVERÐ
þessa helgi
bjóðum við
NOVELLA
garðstóla á
ótrúlegu verði
AÐEINS
1095
kr. stk.

Ilvergi
yífí'
i betra
NOVA garðhúsgögnin eru úr níósterku plastefni og henta einstaklega vel á íslandi.
NOVA-áklæðin vekja athygli og þykja sérlega vönduð og falleg.
5-10%
staégreiéslu-
afsláttur.
VISA-EURO-
raógreióslur.
blómeiual
Gróðurhúsinu v/Sigtún Sími: 68 90 70