Morgunblaðið - 25.07.1989, Blaðsíða 16

16_________________MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 25. JÚLÍ 1989 _
Að hafa vit fyrir landanum
eftir Reyni Hugason
Kæru meðbræður og samherjar í
baráttunni. Hvað ætlið þið að um-
bera það lengi að láta troða í ykkur
alls konar sérhagsmunaþvættingi og
stjórna hveijum minnsta verknaði
sem þið takið ykkur fyrir hendur?
Er það virkilega, svo dæmi sé tek-
ið, vilji þorra ykkar að láta bjóða
ykkur, eins og þið hafið gert, gamlar
lélegar íslenskar kartöflur langt fram
á sumar, sem líkjast helst þessum
fínnsku frægu sem jú kollsteyptu
endanlega Grænmetisverslun ríkis-
ins?
Er það vilji ykkar að láta ein-
hverja embættismenn uppi í Áfengis-
verslun ákveða það fyrir ykkur, og
án þess að þið fáið nokkuð um málið
að segja, að þið megið aðeins kaupa
bjór í 33 cl pakkningum en ekki t.d.
50 cl sem eru algengastar erlendis
og að þið verðið að kaupa minnst 6
stykki í einu. Hvað skyldi ráða því
eiginlega að yfírvöld okkar þyki þau
þurfa að ráðskast með svona auvirði-
leg smáatriði og kærum við okkur
nokkuð um það?
Eruð þið kæru meðbræður með
öðrum orðum ekki orðnir þreyttir á
að láta yfírvöld segja ykkur fyrir um
ómerkilegustu hluti eins og þeim
þóknast? Er ekki kominn tími til að
þið segið frá vilja ykkar og knýið
hann fram?
Ástæðan til þess að ég fór að
opna á mér munninn nú er frétt í
Morgunblaðinu 15. júlí sl. sem skýrir
frá því að Japanir vilji kaupa af okk-
ur hrossakjöt fyrir sæmilegt verð,
að sagt er, eða 5-6 dollara kílóið að
viðbættum flutningskostnaði var
fullyrt og að það sé það gott verð,
að það komi til með að þurfa litlar
útflutningsbætur með kjötinu fyrir
bragðið. Þessi frétt fyllti mælinn hjá
mér. Eg segi í einlægni, nú er nóg
komið af rugli, eða hefur einhver
heyrt talað um vandamál í iðnaðarút-
fiutningi t.d. varðandi málningu ef
það fengjust útflutningsbætur á
varninginn? Haldið þið kæru með-
bræður að það hefðu hlaðist upp
miklar birgðir af áli í Straumsvík ef
við hefðum viljað greiða útflutnings-
bætur með því? Haldið þið að það
hefðu hlaðist upp birgðir af óseldum
físki í Bandaríkjunum í fyrra ef við
hefðum viljað greiða útflutnings-
bætur með honum?
Spumingin er — við hveija halda
þessir ábyrgu aðilar sem bera þetta
tal fram fyrir okkur að þeir séu að
tala þegar röksemdafærsla og hátt-
arlag sem þetta er borið á borð?
Erum við ekki að meta sjálf okkur
of lítils þegar við látum tala við okk-
ur og fara með okkur eins og vilja-
laus og heilalaus verkfæri?
Haldið þið ekki kæru samferða-
menn að það væri unnt að fara nýjar
leiðir í lífsbaráttunni á íslandi ef
áhugi og dáð væri fyrir hendi, og
það sem mest er um vert svigrúm
fyrir þá sem hafa athafnaþrá? Hvað-
an kemur mönnum sú grilla að fyrir-
tæki séu einungis til til þess að blóð-
mjólka þau af stjórnvöldum með
sköttum og alls kyns kvöðum? Ann-
ars staðar, í löndum þar sem stjórn-
að er af meira viti en hér á landi,
hafa menn alla tíð vitað og kunnað
að meta það í verki að öflug fyrir-
tæki séu undirstaða velmegunar
þjóðarinnar sjálfrar.
Talandi um nýjar leiðir. Hvað
segja menn til dæmis um að reisa
eitt stórt kjúklingabú á hafnarbakk-
anum í Reykjavík, landa skipunum
með fóðrið við búið öðrum megin og
dæla kjúklingum út hinum megin?
Erlent kjamfóður er búið að vera
mjög mikið niðurgreitt lengi svo það
er ódýrt og það væri því unnt að
framleiða kjúklinga sem kostuðu
ekki meira en þeir gera erlendis, eða
um fjórðung af því sem þeir gera
hér, á sama veg má fara með egg
og um framleiðslu þeirra gilda sömu
rök. Við þurfum enga stýringu til
þess að gera þetta, og eitt bú getur
hæglega annað öllum íslenska mark-
aðnum. Hvað yrði þá um annað kjöt
spyija menn. Já ég hefði einmitt
gaman af að sjá það. Er ekki bara
tímabært að leyfa bændum að spjara
sig í samkeppninni við innflutning
bæði hvað varðar verð og gæði.
Hafa bændur einhveija sérstöðu
umfram aðra framleiðendur?
Á hinn bóginn má spyija, þótt það
sé úr annarri átt, hvort við séum
eitthvað betur sett eftir 8 ára mikla
stýringu á fískveiðum með kvóta-
kerfi? Við erum sagðir láta svo illa
að stjóm að það þýði ekkert að reyna
að segja okkur fyrir verkum um það
hvað við megum veiða mikið. Niður-
staðan er nánast „gjaldþrota“ físki-
stofnar, þrátt fyrir alla stjómsemina.
Hvað hefur bmgðist hér? Fiskifræð-
ingar, stjórnmálamenn, fískimenn
eða kannski allir saman?
Gæti það átt einhvem þátt í því
hve illa hefur farið með fískstofnana
að hagsmunaaðilar hafa ráðið ferð-
inni að mestu leyti? Gæti það á sama
hátt verið ástæðan fyrir offram-
leiðsluvanda landbúnaðarins að
bændur og þeirra liðsmenn ráða ferð-
inni í málefnum landbúnaðarins,
samanber búvörusamning Jóns
Helgasonar bónda og ráðherra sem
frægur er?
Einhvem veginn minnir mig að
mönnum hafí ekki á sínum tíma
hugnast það að Albert karlinn Guð-
mundsson skyldi hafa um tíma
samtímis verið bankaráðsformaður
Útvegsbankans og formaður stjórnar
Hafskipa sem þá voru einn aðalvið-
skiptavinur Útvegsbankans. Það
voru þó talin fyrir rest óeðlileg hags-
munatengsl og út á það eða sem
afleiðing af því missti hann ærana
um stund og ráðherrastólinn. Okkur
er þess vegna ekki alls vamað og
setjum okkur greinilega einhver
mörk um það hve mikla vanvirðu við
látum sýna okkur.
Væri ekki eðlilegt að sama gilti í
atvinnugreinunum sjávarútvegi og
landbúnaði. Þurfa mennimir sem þar
stjóma ekki að vera án hagsmuna-
tengsla? Er það ekki augljóst að
bóndi sem er landbúnaðarráðherra
um leið (eins og margoft hefur verið
hér á landi) er tengdur of sterkum
hagsmunaböndum til þess að ákvörð-
unum hans sé treystandi?
Til frekari áréttingar skulum við
hugsa okkur að við næðum einhvern
tíma upp á það þroskastig að hér
yrði sett upp umhverfísmálaráðu-
neyti. Væri þá ekki augljóst að hlut-
verk þess væri verndun umhverfís
okkar? Til þess að stjóma slíku ráðu-
Reynir Hugason
„Það er einungis fá-
dæma óvirðing við okk-
ur kjósendur að taka
peninga með þessu móti
úr vinstri vasanum og
selja í þann hægri og
þykjast síðan hafa með
því framkvæmt eftia-
hagsleg stórvirki.“
neyti segir skynsemin okkur að við
ættum að ráða fólk sem hefur góða
menntun og þekkingu á umhverfis-
málum. Við myndum ekki vilja að
þar væra til dæmis innanbúðar menn
sem tryggðu að ekki yrði hróflað við
sa^iðfjárbeit eða aðrir sem sæu til
þess að ekki yrðu settar of strangar
reglur um eiturefni sem iðnfyrirtæki
megi sleppa í hafíð. Nei, við vildum
að sjálfsögðu að ráðuneytið gætti
hagsmuna okkar sem heildar en ekki
einstakra hópa. — En er þessu þann-
ig varið nú? Gæta stjómmálamenn
og embættismenn örugglega hags-
muna okkar sem heildar?
Eg er þess fullviss, kæri sam-
ferðamaður, að þú ert löngu orðinn
þreyttur á að horfa upp á svona
augljósa misbresti í þjóðfélagskerf-
inu okkar. Nú er komið að þér að
taka til máls og segja að þú viljir
láta sýna þér meiri virðingu. Skoð-
anakannanir sýna að Alþingi og
stjórnmálamenn njóta sáralítillar
virðingar. Gæti verið að ein af ástæð-
unum fyrir því væri sú að okkur
þætti þeir ekki standa sig nógu vel,
og að við samferðamennirnir væram
þrátt fyrir allt ekki eins sinnulausir
og þeir ætla okkur?
Hugsaðu um það, samlandi góður,
að ein meginástæðan fyrir fjár-
lagagatinu nú og oftast áður er
kannski þessi óeðlilegu hagsmuna-
tengsl út um allt þjóðfélag. Hveijum
er það svo sem í hag að greiða 500
milljónir í auknar niðurgreiðslur eða
setja lambakjöt á útsölu? Minnkar
fjárlagagatið við það? Það er einung-
is fádæma óvirðing við okkur kjós-
endur að taka peninga með þessu
móti úr vinstri vasanum og setja í
þann hægri og þykjast síðan hafa
með því framkvæmt efnahagsleg
stórvirki.
Hvaða fádæma vanvirðing er það
ekki líka af stjórnmálamönnum við
okkur kjósendur að bjóða okkur æ
ofan í æ upp á þessar pólitísku stöðu-
veitingar sem allir þekkja. Uppgjafa
ráðherrar eru annað hvort gerðir að
bankastjóram helstu banka okkar
eða sendiherram eða forstjórum
stórra ríkisstofnana. Halda menn að
þessir herrar eða dömur sem fá stöð-
ur sínar í gegnum pólitískar stöðu-
veitingar séu örugglega hollari þjóð-
arheildinni en flokknum eða mönnun-
um sem veittu þeim stöðuna? Við
skulum athuga að samanlagt ræður
þetta fólk miklu í þjóðfélagi okkar.
Það fer kannski vel á því þegar á
allt er litið að þessi grein er skrifuð
á 200 ára afmæli frönsku byltingar-
innar. Spurningin er nefnilega hvort
svona hnútur eins og við eram búin
að koma okkar málum í verði leystur
nema með róttækum uppskurði á
borð við byltingu.
Höfundur er verkfræðingur.
Franeis Stefanos forseti Mekane Yesus kirkjunnar í Eþíópíu:
Sendum vonandi eigin kristni-
boða til annarra landa
Eþíópíumaðurinn Francis Stef-
anos var staddur hérlendis nýve-
rið á vegum Sambands íslenskra
kristniboðsfélaga en hann er for-
seti Mekane Yesus kirkjunnar í
Eþíópíu. Hefur hruin að undanf-
örnu heimsótt Norðurlöndin og
rætt við fulltrúa kristniboðsfé-
laga og annarra aðila sem kirlq'a
hans hefur átt samstarf við.
Mekane Yesus kirkjan er lút-
hersk og var stofiiuð fyrir 30
árum, eftir að kristniboðar frá
Norðurlöndum, meðal annars
íslandi, höfðu starfað í landinu
um hríð. Meðlimum kirkjunnar
hefur fjölgað mjög hratt. Þeir
eru nú kringum átta hundruð
þúsund og segir Francis Stefan-
os að engin kirkja hafi vaxið svo
hratt á síðustu árum.
-Þessi hraða íjölgun er auðvitað
mjög gleðileg en hún hefur ýmis
vandamál í för með sér líka, segir
Francis Stefanos í samtali við
Morgunblaðið. -Kirkjan var stofnuð
árið 1959 þegar kristniboðsstarf
hafði verið rekið í suðurhluta
Eþíópíu í nokkur ár. Við getum
ekki vænst þess að hafa alltaf er-
lenda kristniboða starfandi í
landinu svo það var strax ákveðið
að stofna innlenda Iútherska kirkju
og nú starfar hún í 9 sýnódum eða
svæðum um allt landið. Hver
sýnóda starfar í raun mjög sjálf-
stætt og sér um safnaðarstarf í
sínurh kirkjum en auk þess starfar
fyöldi prédikara hjá hverri sýnódu
sem fara um og boða kristna trú
og þannig reynum við smám saman
að færa út kvíamar, starfa á nýjum
stöðum og stofna nýja söfnuði.
Vantar starfsmenn
-Aðalvandamál okkar er í raun
það að fá nógu marga innlenda
starfsmenn því verkefnin eru
óþijótandi. Við fáum óskir um að
hefja starf á mörgum stöðum og
að taka við starfí kristniboðanna
og því er áríðandi fyrir okkur að
geta menntað nógu marga starfs-
menn en auk launaðra starfsmanna
leggja mjög margir sjálfboðaliðar
hönd á plóginn. Söfnuðimir starfa
að mörgu leyti svipað og söfnuðir
í kirkjum annarra íanda, þeir reka
sunnudagaskóla, æskulýðsstarf,
starf meðal kvenna og svo mætti
lengi telja auk þess sem messað
er á sunnudögum og víðast hvar
eru kirkjumar svo vel sóttar að þær
eru yfirfullar.
Aðalstöðvar Mekane Yesus
kirlq'unnar era í Addis Abeba og
þar situr Francis Stefanos en hann
reynir að heimsækja söfnuðina sem
víðast og fylgjast vel með starfi
þeirra.
-Hlutverk okkar í aðalstöðvun-
um er að sjá um yfírstjóm kirkjunn-
ar og sameiginleg mál svo sem eins
og samskipti við yfirvöld og erlend
félög sem við höfum átt gott sam-
starf við í kristniboðsstarfi og þró-
unarhjálp. í starfi mínu legg ég
áherslu á að halda góðu persónu-
legu sambandi við þá stjómmála-
og embættismenn sem við þurfum
að eiga samskipti við og fulltrúa
hinna erlendu samstarfsfélaga okk-
ar. Þess vegna er ég þakklátur
fyrir að hafa^ fengið tækifæri til
að koma til íslands og ræða við
fulltrúa Sambands íslenskra
kristniboðsfélaga og hitta kristni-
boða sem starfað hafa hjá okkur.
En hvað er að segja um sam-
band kirkjunnar við yfirvöldin?
-í stórum dráttum má segja sam-
bandið með eðlilegu móti, yfírvöld-
in hafa greitt götu kirkjunnar eftir
því sem efni standa til. Kirkjum
okkar var lokað á tímabili en þær
eru óðum að opnast aftur og fólkið
flykkist að. Yfírvöldin vilja fylgjast
nákvæmlega með starfí okkar og
vilja að við sinnum ákveðnum
skyldum og meðan svo er fáum við
að starfa í friði. Þess vegna þurfum
við stundum að hliðra til svo safn-
aðarfólkið geti sótt pólitíska fundi
eða gegnt skyldum sínum við
landið. Ég hef líka lagt á það
áherslu að við sem starfsmenn
kirkjunnar verðum að reyna að
skilja hvert yfirvöld era fara með
sósíalismanum og því höfum við
Francis Stefanos forseti Mek-
ane Yesus kirkjunnar í Eþíópíu
var fyrir nokkni staddur í
heimsókn á íslandi á vegnm
Sambands íslenskra kristni-
boðsfélaga.
kynnt okkur hann töluvert. Þannig
fórum við nokkrir í sérstaka kynn-
isferð til Ungveijalands og ég held
að nauðsynleg og gagnkvæm virð-
ing skapist milli kirkjunnar og
embættismanna þegar hvor aðili
um sig reynir að skilja sjónarmið
hins.
Strax í æsku kynntist Francis
Stefanos starfí kristniboðanna og
faðir hans var prestur og starfaði
síðast innan kirlq'unnar. Francis
lærði lærði guðfræði og kenndi um
tíma við prestaskólann í höfuð-
borginni. Var eðlilegt fyrir hann
að fara þessa leið eða stóð margt
annað til boða?
Eignaðist kristna trú
-Ég eignaðist mína persónulegu
kristnu trú á Jesú Krist þegar ég
var 14 ára og upp frá því fannst
mér það vera köllun mín að boða
trúna á frelsarann. Til þess að svo
mætti verða þurfti ég því að afla
' mér menntunar og eftir grannnám
og framhaldsnám fór ég til höfuð-
borgarinnar til að læra guðfræði
og fékk til þess fjárhagslegan
stuðning. Mér hefði ekki verið þetta
mögulegt án þess því ég bjó á
heimavist og námið sjálft kostaði
sitt. Það fara ekki margir þessa
leið, margir landar mínir hafa ekki
notið annars en lágmarksmenntun-
ar en margir hafa líka komist í
annars konar nám.
Ég er sannfærður um að þetta
er sú leið sem Guð hefur leitt mig
og síðan æxlaðist það þannig eftir
að ég hafði starfað sem kennari í
nokkur ár að ég var kosinn varafor-
seti kirkjunnar óg síðan forseti fyr-
ir fimm áram.
Sá stvjðningur sem við höfum
fengið erlendis frá gegnum árin er
mjög mikilvægur. Kirkja okkar er
ung að áram og við viljum sýna
að við getum staðið á eigin fótum.
Þess vegna er leiðsögn og kennsla
kristniboðanna mikilvæg fyrir
starfsmenn okkar en smám saman
öðlumst við hóp vel menntaðra
kirkjuleiðtoga sem axla aukna
ábyrgð og að lokum mun Mekane
Yesus kirkjan annast sjálf alla
þætti starfsins. Vonandi kemur að
því að við eignumst okkar eigin
kristniboða sem við getum sent til
starfa í öðram löndum - jafnvel til
Evrópulanda?
jt