Morgunblaðið - 25.07.1989, Blaðsíða 34

34
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 25. JULI 1989

*
Haraldur Olafsson
bankaritari - Minning
Látinn er í Reykjavík Haraldur
Ólafsson, eftirminnilegur einstakl-
ingur er eigi fór alfaraveg, drengur
góður og hinn mesti vinur minn.
Haraldur var húmoristi fram í fing-
urgóma; fá voru þau mál er hann
sá ekki í spaugilegu ljósi. Návist
Haraldar varð því ærin skemmtun
hverjum sem hennar naut, og spillti
ekki, að Haraldur var sérlundaður
í bezta lagi. Voru þau þannig ófá
málin sem hann leit öðrum augum
en samferðamenn, og tjóaði ekki
mörgum að telja Haraldi hughvarf.
Hann vissi betur. Enda engin furða,
hann hafði brosað út í annað munn-
vikið yfir vitleysunni sem hinir
grétu.
Haraldur Ólafsson reyndist mér
mikil hjálparhella í stríði dægranna
og naut ég þar áhuga hans á forn-
um fræðum. Hann var ættaður af
Rangárvöllum, þekkti þar hvern
krók og kima og rannsakaði kort
að auki. Áttum við saman marga
ferðina yfir þau fornfrægu vé, sem
þar getur að iíta, og urðu þau
Margrét ísólfsdóttir kona hans og
föðursystir mín, fágætir vinir okkar
hjóna. Að auki safnaði Haraldur
fornum gripum allra tegunda og
—-bjjargaði ýmsu sem annars hefði
farið í glatkistuna. Vann hann að
söfnun sinni af stakri natni og sam-
vizkusemi, skráði allt rétt á réttum
stöðum og gaf síðan minjasöfnum
hér og þar. Munu minjasöfn íslands
vart standa í þakkarskuld við aðra
menn meir en Harald Óiafsson.
Haraldur bjó í fyrra lífi á ísafirði,
sagði hann, en í rauninni var ekk-
ert merkilegt við það, fæðingin eft-
ir sama kerfi og tíðkast við Djúpið
og sérstaklega í Trékyllisvík, það
eina skrýtna, að hann sjálfur skyldi
látinn koma í heiminn. Svo órann-
sakanlegir eru vegir Guðs. En hann
og Drottinn áttu sameiginlegt
áhugamál, því að Drottinn safnaði
forngripunum, og var Haraldur þó
ekki alltaf sáttur við aðferð himna-
föðurins. Drottinn stóð honum
nefnilega ekki á sporði að því leyti,
að hann eyddi forngripunum en
Haraldur gaf sína á minjasafnið að
Skógum. Þar brast himnaföðurinn
ímyndunaraflið, sagði Haraldur.
Fyrstu' raunverulegu kynni mín
af Haraldi urðu þegar Hekla gaus
1947; þá áttum við saman í íjörug-
ustu útilegu iífs míns við hraun-
strauminn ásamt Oddi iækni, bróð-
^jn.rr hans, og Margréti. Síðan hefur
vart orðið lát á fjörgosum Haraid-
ar; það sem maður minnist kannski
helzt eru frásagnir hans af þeim
atvikum, sem fæstir verða aðnjót-
andi í úthverfum Reykjavíkur. Þar
mætti til dæmis minna á það, þegar
kettir við Nökkvavoginn fengu
inflúensuna, faraldur að menn
héldu (rímar við Haraldur), vírus
af Hong Kong-stofni. En hún var
svo til komin, að allir kettir í Vogun-
um þurftu endilega að gera sér
vanhús að Nökkvavogi 62. Þetta
gekk þvert á lífsskoðun Haraldar,
því að honum þóttu illir kettir. Þeg-
ar fimm eða sex kettir höfðu komið
við hjá honum einn daginn og
- slprænt á sama blómið eftir að hafa
þefað rækilega af Kölnarvatni
hinna kattanna, setti Haraldur pip-
ar í blómkrónuna. Var það sem við
köttinn mælt, því að halarófan af
köttum, sem gengu bísperrtir til
sprænunnar við Nökkvavoginn tók
nú að hnerra líkt og tóbakskarlar
vestra. Læknaðist garðurinn af
kattafári upp frá því og notaði
Haraldur garðkönnu síðan. Hvarf
svo sá ilmur af Kölnarvatni, sem
Haraldur hafði áður fengið ókeypis.
En þessi var hin raunveruiega inflú-
ensu kattanna í Vogunum um árið.
Vírus af H-stofni.
Tvennt þótti Haraldi vænna um
en annað, Margréti konu sína og
dótturina Þuríði og fjölskyldu henn-
ar á Selfossi. Þar var hugur hans
i jafnan þá er hin kyndugri málefni
1 þjóðfélagsins urðu ekki á vegi hans.
i Haraldur var heppinn á banastund-
jnni; hann sat þá og drakk kaffi
hjá Þuríði. Skyndilega féll bollinn
úr hendi hans og drottinn kallaði
hann til sín. Sjálfur hefði hann
áreiðanlega sagt, að nú væri Guð
aftur tekinn til við fornleifarann-
sóknir, ellegar þá að þar hefði .gott
kaffi farið fyrir lítið. Sú var aðferð
hans við útlistun á vandamálum
þessa heims. Og fyrir það skal hann
hafa þökk, nóg er af jarminu í ver-
öldinni. Drengur góður sem fer eig-
in leiðir og skilur hvarvetna eftir
bros og kátínu er vandfundinn.
En slíkur var Haraldur.
Einar Pálsson
Þegar ég skrifaði hér á dögunum
greinarstúf um vin minn Harald
Ölafsson áttræðan, datt mér ekki í
hug, að hann ætti svo skammt eftir
í heimi hér, hann var ávallt svo
hress og átur og það þrátt fyrir
að hann væri farinn að gjörast
nokkuð eilimóður — en svona fór
það og því sest ég hér enn niður
og ætla að minnast þessa góða
drengs.
Það er svo margt sem Haraldur
hafði áhuga á og ég get ekki um
í afmælisgreininni og því ætla ég
að geta þess að nokkru hér. Eins
og ég gat um hafði Haraldur mikið
yndi af ljóðum, enda var hann skáld
gott. Oft ræddum við um góðskáld
okkar og þá fann ég, að Davíð Stef-
ánsson var hans uppáhaldsskáld og
Einar Benediktsson kom þar Iíka
mjög nærri. Haraldur skýrði það
fyrir mér hvernig Alþingishátíðar-
ljóð hefði borið af, enda var þá
kyndill skáldskapar okkar íslend-
inga kominn úr höndum Einars
Benediktssonar í hendur Davíðs
sagði hann. Þetta er alltaf svo, að
einn tekur við af öðrum á sumum,
en alls ekki svo á öllum sviðum.
Haraldur var mikill áhugamaður
um náttúru landsins og hann átti
mjög gott bókasafn og fallegt því
hann fór frábærlega vel með bækur
sínar og ég man alltaf hve hann
varð glaður er hann keypti Ferða-
bók Þorvalds Thoroddsen, fyrstu
útgáfu í fallegu bandi. Þessar bæk-
ur fékk hann í Bókaverslun Snæ-
bjarnar við hliðina á bankanum og
þær stóðu á borðinu hans og ég sat
á móti honum og veitti því athygli
hve hann horfði fullur aðdáunar á
bækurnar — og oftast, þegar ég
heimsótti hann, tók hann þessar
bækur fram og sagði: „Manstu þeg-
ar ég fékk þær þessar?"
Haraldur _ átti allar Árbækur
Ferðafélags íslands og ég held tvö-
falt sett. í þeim bókum var all-
margt mynda, sem hann hafði tek-
ið, og þær eru frábærar. Þegar
Hekla gaus 1947 var Haraldur
kominn með myndavélina og tók
fallegar myndir af gosinu og eru
þær í bókum og blöðum frá þeim
tíma.
Haraldur hvatti mig til þess að
ferðast um ísland — kaupa Árbæk-
ur Ferðafélagsins og lesa þær áður
og eftir ferðir um þau svæði, er
tilheyrðu.
Haraldur átti Rollieflex-mynda-
vél og hún var ekki látin liggja
ónotuð. Ekki aldeilis, og næmt auga
hans fyrir fegurð landsins og fimir
fingur festu á filmur allt sem þar
var að sjá. Ég man líka eftir, að
hann var eitt sinn á ferð á Stokks-
eyri og þar fór hann í fjöruna og í
litlu pollunum voru ýmis smádýr
sem næmt auga hans greindi og
þá var smellt af. Það var sama
hvort hann tók mynd af síli í polli,
mekki úr Heklu eða tignum hjálmi
Eiríksjökuls, allt var unnið af sömu
leikni og list.
Þegar Einar Pálsson kom fram
með kenningar sínar tileinkaði Har-
aldur sér þær af þeirri alúð sem
honum var lagin. Hann fór nokkrar
ferðir með Einari og þeir flugu yfir
Fljótsdalsheiðina og Landeyjar og
þar tók Haraldur myndir sem þeir
síðan notuðu við rannsóknir sínar.
Þeir fóru einnig í Dyrhólaey og það
var mjög merk ferð.
Haraldur sagði mér æði margt
um bæði ferðina í Dyrhólaey, svo
og margt annað sem þetta snerti,
og hann var sannfærður um að
þetta væri ailt svo sem sett var
fram.
Haraldur var frábærlega orð-
heppinn og skjótur til svars. Það
er dálítið svipað hjá þeim frændun-
um Davíð Oddssyni borgarstjóra en
hann er bróðursonur Haralds. Mörg
fleyg tilsvör Haralds eru geymd í
huga þeirra sem heyrðu, er hann
kastaði þeim fram að því er virðist
án þess að hugsa um — en það var
hugsun að baki þeirra — og sannar
það að hann var afar fljótur að
hugsa.
Haraldur fæddist 12. júlí 1909 á
Fáskrúðsfirði. Foreldrar hans voru
þau Ólafur Oddsson og Valgerður
Briem. Haraldur var tvíkvæntur,
fyrri konu sína, ínu Jónsdóttur,
missti hann eftir stutt hjónaband.
Síðari kona hans, Margrét ísólfs-
dóttir, lifir mann sinn. Þeim varð
ekki barna auðið, en tóku kjördótt-
ur, Þuríði bróðurdóttur Margrétar
en hún er gift Snorra Ólafssyni og
þau eiga tvo syni, Harald og Ingólf.
Ég bið góðan guð að styrkja
Margréti og aðra ástvini Haralds
og ég og fjölskylda mín þökkum
Haraldi fyrir áratuga vináttu og
árnum honum góðrar ferðar til
eilífra landa hins Hæsta.
Halldór Ólafsson
í dag kveðjum við Harald Ólafs-
son bankafulltrúa.
Haraldur fæddist á Fáskrúðsfirði
12. júlí 1909. Foreldrar hans voru
hjónin Ólafur Oddsson ljósmyndari
í Reykjavík og Valgerður Briem.
Haraldur var giftur föðursystur
minni, Margréti Isólfsdóttur, og var
heimili þeirra mitt heimili frá því
ég man fyrst eftir mér. Fyrst á
Bollagötu 16, síðar á Nökkvavogi
62 í Reykjavík. Hjá þeim bjuggu
einnig föðuramma mín, Þuríður
Bjarnadóttir, og föðurbróðir, Eyjólf-
ur Guðni. Þar bjuggum við móðir
mín þar til ég varð þrettán ára.
Þuríður frænka mín bættist í hópinn
er þau ættleiddu dóttur Ingólfs,
bróður Margrétar, þegar hún var á
fjórða ári. A heimili þeirra var gott
að vera.
Haraldur þreyttist aldrei á að
gleðja okkur frænkurnar með alls
konar uppákomum og gjöfum. Á
heimili þeirra bjuggu margir ætt-
ingjar þeirra í lengri og skemmri
tíma, allir voru velkomnir sem
þurftu á hjálp að halda.
Haraldur og Magga kenndu mér
lítilli að elska landið okkar ísland,
þau höfðu ferðast mikið um landið
fótgangandi, á skíðum og hestum.
Man ég eftir mörgum góðum stund-
um er þau í hópi vina og ættingja
rifjuðu upp sögur úr ferðum sínum.
Haraldur vann á yngri árum við
lagningu símans á Norðurlandi og
kunni frá mörgu að segja frá þeim
tíma. Ég minnist þess er ég kom
úr heimsókn til ættingja rninna í
Danmörku og lýsti aðdáun minni á
fallegum skógum og gróðri þar í
landi, þá var Haraldur fljótur að
svara, „þar eru engin fjöll, ekkert
land er fallegra en ísland.“
Margar ferðirnar fórum við niður
að Elliðaám að skoða laxinn, fugl-
ana og blómin, hann kunni nöfn á
flestu er fyrir augun bar.
Haraldur hafði mikinn áhuga á
varðveizlu gamalla muna og átti
mjög merkilegt safn, sem hann gaf
fyrir fáum árum til byggðasafnsins
að Skógum undir Eyjaíjöllum, en
einnig fóru nokkrir munir til ann-
arra safna í landinu.
Mjög gott bókasafn átti hann og
las mikið. Seinni árin gat hann
unnið að öðru áhugamáli sínu, ætt-
fræði, og hafði mikla ánægju af.
Ég vil að lokum fyrir hönd móð-
ur minnar og flölskyldu votta elsku-
legri frænku samúð okkar, hún
hefur misst góðan mann og lífsföru-
naut, þau áttu gott líf saman. Dótt-
ur hennar, Lillu, og fjölskyldu send-
um við samúðarkveðjur.
Öll munum við geyma í hjarta
okkar minningar um góðan dreng.
Blessuð sé minning hans.
Þuríður Isólfsdóttir
Þakkarkveðja frá Skógum.
I mestu sumarönn safnmanns barst
mér sú fregn að Haraldur Ólafsson
bankaritari væri fiuttur til framtí-
ðarlandsins. Ég minnist hans dag
hvern á þrotlausri göngu gestanna
urn minjasafnið í Skógum undir
Eyjaijöllum sem prýtt er mörgum
menningarminjum frá fórnfúsri
safnarahönd þessa heiðursmann.
Páll Sigurðsson frændi minn í Ár-
vöm, góðrar minningar, færði mér
fyrst þau hugstæðu hjón, Harald
og frú Margréti ísólfsdóttur, til
þeirra vinakynna sem varað hafa
til þessa dags og þeim á Skógasafn
meira að þakka en nokkru sinni
verði til fullra verðleika metið
öðravísi en í því að annast arf fortí-
ðar eins og góð móðir annast börn
sín. Haraldur var þá fyrir nokkru
byijaður af óvenjulegri kostgæfni
og glöggri fyrirhyggju að safna í
garð sinn öllu sem yfir varð komist
af list og vinnutækjum deyjandi
þjóðmenningar og með undraverð-
um árangri. Ég gleymi seint þeirri
stund er ég stóð inni í skrifstofunni
á fögru heimili Haralds og Margrét-
ar í Nökkvavogi 62 og sá minjasafn
húsbóndans þekja þar veggi í röð
og reglu. Þótti mér furðu gegna
um þá fengsælni á öld byggðasafna
sem víðast höfðu sópað byggðir
rétt á síðustu stundu. „Sá hefur
krás sem krefur“ segir gamalt orð-
tak og það sannaðist hér.
Síst datt mér þá í hug að síðar
ætti fyrir mér og safni mínu að
liggja að þigggja úr gjöfulli hendi
vænstan hlut af þessum flársjóði
einkasafnarans. Én stundir liðu
fram og þar kom að Haraldur tók
að undirbúa það að koma dýrmæt-
um sínum á rétta staði eins og
hann komst að orði, með góðu sam-
þykki konu sinnar og ijölskyldu.
Nú sér verka hans stað í mörgum
minjasöfnum landsins. Riðið var á
vaðið á afmælisári Þjóðminjasafns
Islands 1963, þangað rann þá ausa
Fjalla-Eyvindar frá Húsafelli og
járnspori forn úr Þjórsárdal rataði
þangað rétta leið. Ónnur söfn allra
landshluta fengu ýmsa hýru.
Byggðasafn Árnessýslu á Selfossi,
í ættarhéraði Margrétar ísólfsdótt-
ur, fékk stóra safngjöf í minjum
Arnesinga í einkasafninu en lang-
samlega mest féll í hlut Skógasafns
og réði þar ekki síst um ættrækni
gefandans, en Ólafur Oddson ljós-
myndari, faðir Haralds; var frá
Sámsstöðum í Fljótshlíð og við
Rangárþing átti Haraldur jafnan
mikil ættar- og vinarkynni og mjög
margir safnmunir hans voru úr því
héraði. Þar er skemmst frá að segja
að í Minjasafni Haralds Ólafssonar
í Skógasafni eru núna yfir 2000
munir og sumir þeirra eru mesta
safnprýðin í Skógum. Sú safndeild
er í öllu til óvenjulegrar fyrirmynd-
ar, munirnir allir vandlega skráðir
inn í bækur og fylgir góð ljósmynd
hverju safnnúmeri, nokkuð sem er
fjarlægur óskadraumur íslenskra
minjasafna. Naut þess hér við að
Haraldur var afburða góður og
smekkvís ljósmyndari og lætur eftir
sig söguleg söfn á þeim vettvangi.
Nokkur handrit fylgdu þessu safni,
þar á meðal fróðlegt sendibréfasafn
Ólafs Oddsonar ljósmyndara, mest
og best frá ýmsum gömlum Rangæ-
ingum.
Ég saknaði þess oft að Rangæ-
ingar og Vestur-Skaftfellingar
skyldu ekki eiga neina heiðursorðu,
ef ég mætti orða það svo, til að
færa þessum einstaka velgerða-
manni sínum, en sú bót var þó í
máli að dr. Kristján Eldjárn forseti
veitti honum riddarakross hinnar
íslensku fálkaorðu til þakkar og
heiðurs fyrir björgunarstarf
íslenskra þjóðminja og gjafir til
minjasafna þjóðarinnar.
Nú hafa Rangæingar og Vestur-
Skaftfellingar samþykkt að hefja
byggingu veglégs safnhúss í Skóg- ■
um. Hlutur Minjasafns Haralds Ól-
afssonar verður mikill í því framtí-
ðarhúsi og þar verða settar upp
myndir Haralds og frú Margrétar
ísólfsdóttur sem studdi mann sinn
jafnan í þessu menningarverki og
lifir í því með honum til ókominna
ára.
Ég átti margar góðar stundir á
heimili þeirra hjóna og geymi í góðri
og þakklátri minningu. Fegurð,
háttvísi og hlýr hugur réðu þar
húsum. Að leiðarlokum færi ég
Haraldi Ólafssyni þakkir mínar og
Rangæinga og Vestur-Skaftfell-
inga fyrir þann fjársjóð sem hann
færði í bú þeirra hér í Skógum og
sendi frú Margréti ísólfsdóttur og
fjölskyldu hennar samúðarkveðju
og hlýjar óskir.
Þórður Tómasson
t
Eiginmaður minn,
HJÖRLEIFUR SIGURÐSSON,
Miðbrekku 1,
Ólafsvik,
lést 23. júlí.
Kristín Hansdóttir
t
Amnna okkar,
JÓRUNN NORÐMANN,
Skeggjagötu 10,
Reykjavik,
lést sunnudaginn 23. júlí.
Sigurður Sigurðsson,
Eva Geirsdóttir,
Jón Geirsson,
Sturla Geirsson,
Þóra Geirsdóttir.
t
Móðir mín, tengdamóðir, amma og langamma,
DÓRÓTHEA HALLDÓRSDÓTTIR,
Hringbraut 116,
Reykjavík,
verður jarðsungin frá Dómkirkjunni fimmtudaginn 27. júlí kl. 13.30.
Brynja Tryggvadóttir, Egill Sveinsson,
Björg Ágústsdóttir,
barnabörn og barnabarnabörn.
f ij
I