Morgunblaðið - 14.12.1989, Síða 60

r$o
Álfabakka 14 ■ Mjódd • sími 76622
Templarasundi 3 • simi 19935
UTAVER
LTTAVER
Grensásvegi • Sími 82444
________.Mpgftvmm fiMM,TyPAWfí,i4- pe^ber 1^9_
Kjöt og kjötgæði
Athugasemd við athugasemd
eftir Margréti
Þorvaldsdóttur
Á miðvikudag í síðustu viku var
birt hér í blaðinu athugasemd Stein-
þórs Skúlasonar forstjóra Sláturfé-
lags Suðurlands vegna greina um
kjöt og kjötgæði, sem birtar voru
á neytendasíðunni 23.-30. nóvem-
ber.
„Athugasemdin“ kom nokkuð á
óvart, sérstaklegá vegna þess að
SS var ekkert til umræðu í fyrr-
nefndum greinum. Fyrri greinin var
um kjötiðnaðinn almennt og áhrif
kjötgæða á breyttar matarvenjur
almennings. í seinni greininni voru
almennar upplýsingar um kjötvörur
sem eru hér á markaði. í fyrri grein-
inni var getið um gallaðar vörur
m.a. frá „stórum virtum kjöt-
vinnslufyrirtækjum" án þess að þau
væru nafngreind frekar. Af öllum
þeim stóru virtu fyrirtækjum, sem
til staðar eru hér á höfuðborgar-
svæðinu, ákvað SS að taka málið
til sín (réttilega að vísu).
Grein Steinþórs áréttar aðeins
fyrir landsmönnum það viðmót sem
löngum hefur snúið að neytendum
þegar þeir hafa látið í ljós skoðanir
sínar á innlendum matvælum. í
kjölfar þessara greinaskrifa hafa
þó margir aðilar hringt eða skrifað
bréf og fagnað umræðunni um leið
og þeir hafa gefið skýringar á
ákveðnum vinnsluþáttum í kjötiðn-
aði. Flestum virðist vera ljós nauð-
syn þess að umræða fari fram og
að eðlilegt upplýsingaflæði verði á
milli framleiðenda og neytenda.
Neytendaþættir
Neytendaþættir, þar sem tekin
er fyrir hollusta og næringarinni-
hald matvæla, era, hér sem annars-
staðar, orðnir fastir liðir í fjölmiðl-
um. Þessir neytendaþættir hafa
orðið til vegna þrýstings neytenda;
þeir telja sig eiga kröfu á nauðsyn-
legum upplýsingum um matvælin
sem þeim eru ætluð til viðurværis.
Upplýsingar um matvörur hafa ver-
ið mjög takmarkaðar frá fyrirtækj-
unum sjálfum og oft skortir á að
nægjanlegar upplýsingar komi fram
á umbúðunum. Þessi upplýsinga-
skortur hefur oft leitt til þess að
fólk hefur dregið rangar ályktanir
í sambandi við matvælin og er
áleggið eins og skinkan (gúmmí-
skinkan) skýrasta dæmið um það.
Upplýsingar um kjötvörur
í greininni 30. nóvember var
rætt við Guðjón Þorkelsson mat-
vælafræðing á RALA, fremsta sér-
fræðing og ráðgjafa í kjötvinnslu
hér á landi, og var hann beðinn um
að veita upplýsingar um nokkra
matvöruflokka, en jafnframt kynnt
ný afurð frá Kaupfélaginu í Borgar-
nesi, þar sem Guðjón hefur verið
til ráðgjafar.
Við spurðum hann m.a. um sam-
setningu á hinu spegilgljáandi
skinkuáleggi sem hér er á mark-
aði, áleggi sem margir hafa óttast
að innihéldi uppleyst plast úr um-
búðunum. Það lá við að manni létti
við að frétta að þarna væri ekki
um plast að ræða heldur bindiefni
í pæklinum í kjötinu, efni sem bind-
ur fitu og vatn.
í „Athugasemdinni" telur for-
stjórinn upp þijár tegundir skinku
sem fyrirtæki hans framleiðir, en
getur ekki um vökvainnihald hinna
ýmsu tegunda. Ef vatnsinnihaldið
væri gefið upp væru neytendur tals-
vert fróðari um möguleg gæði vör-
unnar.
Hangikjöt
Jóiahangikjötið hefur talsvert
verið til umræðu meðal neytenda
undanfarið og við spurðum um þann
mun sem er á söltunaraðferðum á
hangikjöti, þ.e. á pækilsöltuðu og
sprautusöltuðu kjöti, án þess þó að
mat væri lagt á gæði kjötsins. For-
stjórinn leggur sjálfur mat á gæði
þessara tveggja söltunaraðferða er
hann segir: „Það er rangt að SS
selji eingöngu sprautusaltað
kjöt...“ Nú, sumir vilja fremur
sprautusaltað kjöt en pækilsaltað,
þar sem það á að vera safaríkara.
En við veltum fyrir okkur hve mik-
ill viðbótarvökvi er í sprautusöltuðu
kjöti.
Hrútakjöt
Hrútakjöt á ekki að fara á neyt-
endamarkað og alls ekki undir
merki dilka- eða lambakjöts. Um
hrútakjöt gilda ákveðin reglugerð-
arákvæði frá árinu 1988. Þetta kjöt
er aftur á móti sett í vinnslu.
' Gallaðar vörur, eða rangt merkt-
ar hvort sem það er fyrir kæruleysi
eða ásetning, eiga ekki að fara á
markað. Það eru beinlínis svik við
neytendur sem treysta því að sú
matvara sem þeir kaupa sé það sem
hún á að vera, enda greiða þeir í
samræmi við það.
Villa og rangfærsla
Forstjórinn lætur að því liggja í
athugasemd sinni, að fullyrðing
hafi komið fram í greinunum um
að vökva sé sprautað í skepnurnar
fyrir slátrun. Ef hann hefði lesið
þessar greinar, sem hann er að
gagnrýna, með einhverri athygli,
Margrét Þorvaldsdóttir
„Það gengur ekki að
hvenær sem neytendur
tjá sig á opinberum
vettvangi um gæði mat-
væla, sé risið upp og
því lýst yfir að neytend-
ur viti ekki um hvað
þeir eru að tala.“
þá hefði hann séð í greininni 23.
nóvember, að leitað var svara hjá
sérfræðingum við spurningum
neytenda m.a. um það hvort vökva
væri sprautað í skepnur fyrir slátr-
un. Svarið fylgdi spurningunni
skýrum stöfum: „Þeir svöruðu því
neitandi, siíkt væri af og frá.“
Sláturhúsin
Upplýsingarnar sem fram komu
um þann þátt sem að sláturhúsum
snýr voru ekki úr lausu lofti gripn-
ar, heldur vora það sérfræðingar
með reynslu og þekkingu á málefn-
um sláturhúsanna sem í upphafi
vöktu athygli okkar á þessum þætti
vinnslurásar. í kjölfar greinanna
um kjötgæði hafa sérfræðingar
hringt eða skrifað og komið fram
með skýringar á vanda sláturhúsa
og vinnslu sem varpar ljósi á þá
þróun sem hér hefur orðið í slátur-
iðnaði. Þar kemur fram að stærstu
og flest nýjustu sláturhúsin hér á
landi voru byggð samkvæmt svo-
nefndri sláturhúsaáætlun sem
stofnað var til á sjöunda áratugn-
um. Áætlunin var iniðuð við veru-
legan útflutning á landbúnaðarvör-
um sem hefja átti t.d. til Bretlands
og Bandaríkjanna. Innlend heil-
brigðisyfirvöld settu reglur sem
miðuðust við ítrastu kröfur sem
gerðar voru á þessum mörkuðum.
Þegar sláturhúsin voru byggð, var
öll hönnun undir ströngu eftirliti
heilbrigðisyfirvalda og lánastofn-
ana. Þó farið væri fram á að byggja
stóra kjötsali var það ekki leyft.
Enn fremur kemur fram að þeg-
ar núverandi búvörulög tóku gildi
á síðari hluta ársins 1985, var svo
ráð fyrir gert, að ríkið sæi til þess
að umframbirgðir kindakjöts sem
þá voru tii staðar væru teknar út
af markaði. Við það var ekki stað-
ið.....það hefði þýtt að flytja hefði
þurft kjötið úr landi með tilheyr-
andi útflutningsbótum, en slíkt
hefði almenningur ekki sætt sig
við.“
Nú vitum við neytendur að ríkið
hefur skv. samningum skuldbundið
sig til ársins 1992 að tryggja bænd-
um sölu á öllu kjöti sem er innan
fullvirðisréttar, en þar sem ekki er
markaður fyrir kjötið erlendis á að
selja það innanlands áður en nýja
kjötið fer á markað, en kaupfélögin
úti á landi eiga ennþá birgðir af
gamla kjötinu (1. nóvember voru
1.350 tonn óseld), sem ilia gengur
að seija, jafnvel á útsölu, en á með-
an er neytendum boðið upp á þetta
gamla kjöt. Samningsaðilar hljóta
að leita viðunandi lausnar á þessum
máli.
Vonandi verð ég heppinn
í ár
Það gengur ekki að hvenær sem
neytendur tjá sig á opinberam vett-
vangi um gæði matvæla, sé risið
upp og því lýst yfir að neytendur
viti ekki um hvað þeir eru að tala.
Hvað viðkemur þessum greinum um
kjötgæði, þá eru þær upplýsingar
sem þar koma fram fengnar hjá
sérfræðingum bæði í matvæla- og
kjötiðnaði.
Ég vil upplýsa forstjóra SS um
það, að neytendur hafa prýðisgóða
þekkingu á því hvernig góð mat-
væli eiga að vera, og hverskonar
kjöt þeir vilja fá. En það lýsir best
ástandinu, sem hér hefur viðgengist
í gæðamálum í gegnum árin, þegar
húsmæður segja með feginleika í
lok veiheppnaðrar hátíðarmáltíðar:
„Ég var heppin með kjötið í ár!“‘
Forstjórinn segir í lok greinar
sinnar að aukinn ahugi almennings
á matvælavinnslu og hollustuhátt-
um sé af hinu góða ...
Það er hárrétt, enda er almenn-
ingur beinn hagsmunaaðili. Neyt-
endur hafa hagsmuna að gæta ekki
síður en framleiðendur. Af þeim
ástæðum er fráleitt að fara fram á
að neytendur verði hlutlausir þegar
kemur að umræðu um rnat á vinnslu
og matvælum, svo mikilvæg og um
leið örlagarík sem þau geta verið
fyir einstaklinginn og þjóðina í
heild. Vonandi verðum við heppin í
ár.
Höfundur skrifar fasta þætti á
Neytendasíðu Morgunblaðsins.
Um að berja fólk
sér til ánægju
Undan skilnings-
_________trjenu____________
Egill Egilsson
Reykjavík hefur fengið á sig
alþjóðlegan blæ. Við höfum alltaf
fengið orð fyrir það hjá sjálfum
okkur að vera ekki að tvínóna við
að taka upp siði annarra þjóða.
Það er helst að takist að halda
tungunni skammlaust hreinni
vegna lélegs skólakerfis og þar
með slæmrar tungumálakennslu,
en einnig vegna tornæmis okkar
á aðrar tungur.
Síðasta menningarbylgjan sem
reið yfir okkur felst í þeirri al-
þjóðahyggju að fara að beija fólk
og stinga í miðbænum líkt og í
miðbæjum annarra stórborga.
Þetta sýnir hvað við fylgjumst vel
með. Svona þjónustu hefur verið
boðið upp á í útlöndum alveg
ókeypis og ekki seinna vænna að
gera það hér einnig. Nú hefur
þetta bæst ofan á aðra hámenn-
ingu tónlistar, leikhúss, bók-
mennta o.fl. Þessi menningaralda
hefur skollið á Miðbænum, þar
sem yfirritaður býr, og það með
þeim mun meiri þunga sem veður
hefur verið hagstætt til að
ástunda þessa iðju. Því að þetta
er útimenning og götumenning
umfram allt. Það sem menn
stunda af slíku ótruflaðir í heima-
húsi fer ekki hátt sem betur fer
og er þeirra einkamál, kemur þeim
einum við.
Dagblaðið Þrekkpressan hafði
nýlega eftirfarandi spurninga-
dálk, í sama stíl og DV hefur
verið með lengi, en jafnvel Þjóð-
viljinn hefur hert sig upp í að
vera með til að vera nútímalegur.
Spurningin: Hvern ætiarðu að
beija fyrir jólin?
Jón Edilonsson, kviðristukenn-
ari: Engan sérstakan. Ég fæ mína
innrás í kviðristu. Ég fæ mér
kannski nokkrar vambir.
Guðmundur Gunnlaugsson,
tanngarðyrkjumaður: Það hefur
alltaf verið mitt einkamál. Ég ber
ekki þannig að það komi niður á
öðrum. Og ég leyfi hvorki karlaat-
hvarfi né öðrum að skipta sér af
því. Það sem gerist innan minnar
fjölskyldu er mitt mál.
Gunnar Grettisson, undirlægja:
Mér finnst mikiu betra að vera
barinn en beija. En það ber að
hafa í huga orð frelsarans um að
það sem þér viljið áð aðrir geri
yður, það skuluð þér einnig þeim
gera.
Gunna Þórðardóttir, slefberi:
Ég kemst aldrei neitt áleiðis með
það sem ég þarf að koma í verk
fyrir manninum mínum. Hann er
alltaf búinn að grípa fram fyrir
hendurnar á mér ef ég tek mér
eitthvað fyrir hendur. En hún
Gunna hjarna hin í næsta húsi,
ég held þið ættuð að fylgjast með
henni.
Sigurlína Snævald, hrottakona:
Ég hafði hugsað mér að snúa mér
að hundinum okkar. En hann
nágranni minn er í dýraverndun-
arfélaginu og hann myndi kæra
það. Svo að ég er að hugsa um
að snúa mér að börnunum.
Ath. myndir fylgdu í Þrekk-
pressunni, en leyf i fékkst ekki til
að birta þær með, sem er leitt,
því að sjón er sögu ríkari.
Þannig er allt útlit fyrir góð
baráttujól, einkum ef veður verður
gott í Miðbænum, sem lítur út
fyrir næstu helgar. Missum ekki
af neinu, mætum öll! Látum hend-
ur standa fram úr ermum!