Morgunblaðið - 30.01.1991, Blaðsíða 25

24
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 30. JANÚAR 1991
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 30. JANÚAR 1991
25
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Árvakur, Reykjavík
HaraldurSveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1100 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 100 kr. eintakið.
Við lok kjörtímabils
Senn líður að lokum yfir-
standandi kjörtímabils og
þingkosningar fara fram eftir
tæplega þijá mánuði. Vinstri
flokkarnir, sem standa að ríkis-
stjórn Steingríms Hermanns-
sonar, verða þá að leggja verk
sín í tæplega þtjú ár undir dóm
kjósenda. Hvernig hefur til
tekizt?
Lífskjör á íslandi eru nú lak-
ari en þau höfðu verið um nokk-
urt árabil þar á undan. Þessu
veldur fyrst og fremst sam-
dráttarskeið, sem hófst á miðju
ári 1988 og stendur enn yfir.
Þetta er að verða ein lengsta
kreppa í síðari tíma sögu okk-
ar. A sama tíma og lífskjör
fólks hafa versnað mjög af
þessum ástæðum hefur ríkis-
stjórnin stóraukið skattheimtu
af ýmsu tagi. Með þeim hætti
hefur hún aukið á kjaraskerð-
ingu í stað þess, að þörf hefði
verið á aðgerðum. til þess að
draga úr henni. Þótt vinstri
stjórn Steingríms Hermanns-
sonar beri ekki beina ábyrgð á
allri kjaraskerðingunni, sem
orðið hefur á undanförnum
misserum er hún ábyrg fyrir
hluta hennar.
Ríkisstjórnin hefur litla, sem
enga tilraun gert til þess að
hleypa nýjum krafti í atvinnu-
lífið, ef undan eru skildar við-
ræður við erlend álfyrirtæki um
byggingu nýs álvers hér. Þvert
á móti hafa aðgerðir ríkis-
stjórnarinnar beinzt að því að
halda gjaldþrota fyrirtækjum
gangandi með ýmis konar fyrir-
greiðslu úr opinberum sjóðum.
Senn kemur að því, að þau
fyrirtæki, sem slíkrar fyrir-
greiðslu hafa notið verði að
borga af þeim lánum, sem
þannig eru til komin. Þá mun
koma í ljós, að í mörgum tilvik-
um var ver af stað farið en
heima setið. Þetta aðgerðaleysi
ríkisstjórnarinnar í þvi að
skapa skilyrði fyrir nýjum átök-
um í atvinnulífinu er ein höf-
uðástæðan fyrir þeirri deyfð,
sem nú ríkir í atvinnumálum
landsmanna.
Þessi ríkisstjórn hefur ger-
samlega misst tökin á ríkisfjár-
málunum. Samansafnaður halli
á rekstri ríkissjóðs í tíð núver-
andi vinstri stjórnar nemur
ótrúlega háum upphæðum.
Þessi gífurlegi halli á ríkissjóði
er ein helzta ástæðan fyrir því,
að raunvextir eru svo háir, sem
raun ber vitni en háir raunvext-
ir eru ein skýringin á því kjark-
leysi, sem einkennir atvinnulíf-
ið, þar sem hvorki einstaklingar
né fyrirtæki þora að leggja út
í framkvæmdir af ótta við fjár-
hagslegan ófarnað.
Stundum er sagt, að sam-
komulag sé gott milli stjórnar-
flokkanna. Það er rangt. Hitt
er rétt, að sundurlyndið milli
flokkanna, sem standa að ríkis-
stjórninni er orðið að svo föst-
um lið, að fólk tekur varla eft-
ir því lengur og finnst jafnvel
sjálfsagt, að stöðugt rifrildi sé
á milli ráðherra á opinberum
vettvangi. Þess vegna fer því
fjarri, að vinstri stjórn
Steingríms Hermannssonar sé
til marks um, að hægt sé að
halda fjögurra flokka stjórn
saman með góðu möti. Það
kann hins vegar ekki góðri
lukku að stýra, ef almenningur
fer að líta á opinberar deilur
og ágreining ráðherra í milli
sem sjálfsagðan hlut. Svo er
ekki. Slíkt á að heyra til undan-
tekninga og leiða til afsagnar
ráðherra, ef svo ber undir.
Versnandi lífsafkoma, nær
óviðráðanlegur ríkissjóðshalli,
stöðnun og kjarkleysi í atvinnu-
lífi, verða arfleifð þeirrar
vinstri stjórnar, sem nú situr.
Fátt skiptir nú meira máli, en
að koma hreyfingu á þjóðfélag-
ið á ný, efla kjark og framtak
athafnamanna, bæta lífskjör
láglaunafólks og koma böndum
á ríkisfjármálin. Það verk er
ekki á færi vinstri flokkanna,
sem hafa hjakkað í sama farinu
síðustu misseri.
Miðað við þær yfirlýsingar,
sem forsætisráðherra og fjár-
málaráðherra hafa gefið á opin-
berum vettvangi undanfarna
mánuði er full ástæða til að
ætla, að það yrði eitt fyrsta
verk nýrrar vinstri stjórnar að
kosningum loknum að leggja á
nýja og stóraukna skatta.
Þannig talaði Steingrímur Her-
mannsson á flokksþingi Fram-
sóknarflokksins fyrir nokkru
og þannig hefur Ólafur Ragnar
Grímsson-talað ítrekað síðustu
mánuði. Þessir stjórnmálaleið-
togar mundu líta svo á, að end-
urnýjað umboð til vinstri flokk-
anna þýddi umboð til þess að
stórhækka skatta.
Það er svo verkefni fram-
bjóðenda og talsmanna Sjálf-
stæðisflokksins í kosningabar-
áttúnni, sem framundan er að
sannfæra kjósendur um, að
Sjálfstæðisflokkurinn hafi unn-
ið sína heimavinnu í stjórnar-
andstöðunni og verði undir það
búinn að takast á við aðkall-
andi verkefni með nýjum hætti.
eftir Knut Odegárd
Konungurinn er látinn.
Orðin eru svo nakin á blaðinu.
En þau ná utan um mikinn sárs-
auka: Það er líkt og ástvinur sé
horfinn á braut. Og eins og það
væri ekki nóg: Það er sem hluti af
landinu sjálfu hafi horfið. „Noregur
í hjörtum vorum“, hét ein af ljóða-
bókum Nordahls Griegs.
Ólafur konungur V var tákn-
mýnd þessa Noregs í hjörtum vor-
um. Hanrí var persónugervingur
alls hins besta í fari lands og þjóð-
ar. Það er margt sem við Norðmenn
gætum svo vel verið án — okkar
kjánalegu sjálfumgleði, fáfræði og
bruðls sem fylgir því að vera nýrík-
ur. En konunginn, hánn máttum
við síst við að missa. Hann varð-
veitti það besta í fari okkar með
því að vera okkur sönn konungleg
fyrirmynd. Hann var spegill sem
ekki aðeins speglaði mynd, heldur
fyrirmynd: Konungs skuggsjá.
Hafí einhver verið konungur í
hjörtum vorum, var það hann.
* * *
Fréttin um lát konungs barst um
sama leyti og Hekla tók að gjósa.
Ég flaug yfir eldstöðvarnar með
sorgina, sá klakahöll úr ís og hjarni
og eldinn sem logaði, hraunið sem
byltist úr iðrum jarðarinnar. Þetta
varð táknræn mynd. Landið stirðn-
að í greipum kuldans. Það blæðir
úr iðrum jarðar niður hvítar fjalls-
hlíðarnar.
* * *
Svo lengi sem uppi verða norskir
menn munu_ þeir standa_ í þakkar-
skuld við ísland og íslendinga.
Þetta var engum betur ljóst en kon-
unginum. Hann talaði oft um
íslensk skáld og sagnamenn sem
skráðu sögu okkar og hjálpuðu okk-
ur þannig að varðveita minninguna
um okkur sjálf og skerpa sjálfs-
mynd okkar.
Og þetta lét hann í ljós. Stytta
Snorra Sturlusonar í Reykholti var
þakklætisvottur sem hann færði
Islendingum að gjöf frá norsku
þjóðinni og afhjúpaði meðan hann
var enn krónprins árið 1947. Annar
slíkur þakkarvottur var gjöf sú sem
hann færði Snorrastofu árið 1988.
Norðmenn eru haldnir næstum
barnslegri ást á hinu forna íslandi.
Okkur finnst við þekkja allar þessar
konur og menn, höfðingjana, kapp-
ana, allar ævintýraverur og skáld
sem gengu hér um grundir. Þetta
er ást sem oft er misskilin enda
kannski ekki alltaf tjáð af yfirvegun
frekar en svo títt er um ástina: í
ákafanum við að útlísta hvaða gildi
Snorri og allir gömlu íslendingarnir
hafa fyrir okkur Norðmenn, getur
virst eins og við séum að eigna
okkur þetta fólk, ræna ísland þeim
heiðri að hafa alið það og fóstrað.
Konungurinn var aldrei í vafa
um hvert væri föðurland Snorra..
Heldur ekki við hin.
Það er ísiandi og Noregi sameig-
inlegt-að þar til fyrir aðeins fáum
áratugum bjuggu þar mestmegnis
bændur og fiskimenn. Noregur
steig að vísu nokkru fyrr út úr
miðöldum inn í nútímann en var
öllu lengur að stíga það skref. Þó
ekki svo mjög. Afi minn, sem var
óðalsbóndi og fæddur 1869, hafði
alltaf tvær bækur tiltækar. Tvær
útlenskar bækur: Önnur var þýdd
úr hebresku og grísku, hin úr
íslensku. Biblían og Heimskringla.
Fyrir utan óðalsjörðina voru þetta
dýrmætustu eigur hans. Hann lést
árið 1965. Fram á sinn síðasta vet-
ur spennti hann hestinn fyrir sleð-
ann á hveijum sunnudegi og kom
■ V
i;
Ólafur V Noregskonungur
Morgunblaðið/Ólafur K. Magnússon.
Ólafur konungur á Þingvöllum.

Olafur V Noregskonungur
Ólafur krónprins varð Ólafur
konungur V við dauða föður síns
árið 1957.
Fæddur á Englandi 1903,
skírður Alexander Christian
Frederik. Hlaut hið forna norska
konungsnafn Ólafur þegar faðir
hans tók við konungdómi í Noregi
árið 1905.
Hann tók stúdentspróf 1922.
Hóf það sama ár nám í hernaðar-
fræðum. Hann útskrifaðist sem
liðsforingi frá Krigsskolen 1922.
Því næst lagði hann stund á nám
í hagfræði og stjórnmálafræði við
Balliol College í Oxford fram til
ársins 1926.
Ólafur konungur tók virkan
þátt í vörnum landsins og hafði
afar yfirgripsmikla þekkingu á
hernaðarmálum. Að öllum líkind-
um hefði hann valið að starfa inn-
an hersins og orðið velmetinn for-
ystumaður þar, hefði ekki átt fyr-
ir honum að liggja að verða kon-
ungur. Hann var hækkaður í tign
innan hersins 1931 og gerður að
höfuðsmanni, varð síðan ofursti
og sjóliðsforingi árið 1936, hers-
höfðingi og aðmíráll 1939.
Hann kvæntist sænskri frænku
sinni, Marthu prinsessu, árið
1929. Það var í fyrsta sinn í 340
ár að konunglegt brúðkaup fór
fram í höfuðborg landsins.
Fyrsta barn þeirra, Ragnhildur
prinsessa, fæddist 1930. Astríður
prinsessa fæddist 1932 og sonur-
inn, núverandi Haraldur konung-
ur V, fæddist 1937.
Þann 9. apríl 1940 réðust þýsk
skip og flugvélar á Noreg. Mártha
krónprinsessa leitaði hælis í
Bandaríkjunum með börnin þijú.
Ólafur krónprins fór norður í land
ásamt konungi og ríkisstjórn. í
byijun júní 1940 urðu þeir að
hverfa úr landi. Andspyrnu lands-
manna var eftir það stjórnað frá
Lundúnum af konungi, krónprinsi
og ríkisstjórn. Meðan á stríðinu
stóð fór Ölafur krónprins margar
ferðir til Bandaríkjanna. Hann
átti pólitískar viðræður við Roose-
velt forseta og hafði mikilvægu
hlutverki að gegna við mótun
áætlana um gagnsóknir Banda-
manna.
Árið 1954 andaðist Mártha
krónprinsessa. Þremur árum síðar
lést Hákon konungur og. krón-
prinsinn tók við konungdómi. Eins
og faðir hans tók hann upp kjör-
orðið „Noregi allt!“ Hann var að
eigin ósk blessaður í Niðarósdóm-
kirkju þar sem faðir hans hafði
verið krýndur 52 árum áður.
Ólafur konungur V var mikill
íþróttamaður. Hann var um ára-
bil einn af fremstu siglingamönn-
um heims og náði lengst í þeirri
grein með sigri á Ólympíuleikun-
um 1928.
akandi til kirkju með sleðabjöllurnar
klingjandi. Að messu lokinni spurði
hann barnabömin út úr Boðorðun-
um tíu og konungasögum Snorra.
Skömmu fyrir andlátið sagði
þessi aldni bóndi: Þú skalt lúta
Guði — og konunginum okkar.
Land, þjóð, kirkja og konungur
er óijúfanleg heild í norskum hug-
um.
* * *
Norðmenn hafa alltaf verið kon-
ungssinnar. En þó va'r það hreint
ekki sjálfgefið að Hákon konungur
og síðar Ölafur — og nú Haraldur
konungur — skuli hafa sest á kon-
ungsstól í Noregi. Árið 1905 þegar
Noregur varð loks sjálfstætt kon-
ungsríki á ný eftir nær hundrað ára
ríkjasamband við Svíþjóð og margra
alda danska stjórn, heyrðust raddir
sem mæltu gegn því að hinn danski
prins, Karl, skyldi verða fyrstur
konungur síðan á miðöldum fyrir
sjálfstæðri norskri þjóð.
Kjarni vandans var sú staðreynd
að norskur konungsleggur var lið-
inn undir lok og einungis var hægt
að endurvekja hann með því að Iáta
erlendan sprota skjóta rótum í
norskri jörð. Myndi sá sproti vaxa
og verða norskur stofn? Var þá
ekki tryggara að velja lýðveldið?
Ennfremur: Var lýðveldi ekki —
þegar öllu var á botninn hvolft —
í betra samræmi við lýðræðiskröfur
nútímans? Svar norsku þjóðarinnar
í þjóðaratkvæðagreiðslu árið 1905
var að u.þ.b. 260 þúsund vildu end-
urreisa konungdæmi, um 7Ö þúsund
voru á móti.
Þann 18. nóvember 1905 valdi
Stórþingið Karl prins einróma til
konungs. Hann tók upp hið forna
norska konungsnafn Hákon.
Drottning landsins var Maud prins-
essa af Englandi, dóttir Játvarðar
konungs VII og Alexöndru drottn-
ingar hans. Sonurinn, fyrsti krón-
prins hins nýja sjálfstæða konungs-
ríkis, var fæddur á Englandi 2. júlí
1903. Litli drengurinn hefur varla
skilið mikið af öllu umstanginu,
aðeins tveggja ára gamall, en allt
í einu hafði hann eignast ekki að-
eins nýtt föðurland og öðlast nýja
tign, heldur líka fengið nýtt nafn.
Hákon konungur VII hafði tekið
þá ákvörðun að krónprinsinn skyldi
einnig bera gamalt norskt konungs-
nafn: Ólafur.
Það var dag einn í nóvember að
þau komu konungurinn nýi með
drottriingu sinni og syninum unga,
krónprinsinum. Dagurinn var eins
nístandi kaldur og norskur vetrar-
dagur getur verið, snjór og frost.
Hávaxinn og dökkklæddur steig
konungurinn á land með drenginn
litla á handleggnum, hvítklæddan.
Margir velmetnir menn í landinu
voru andvígir endurreisn konung-
dæmis. Þetta voru þeir sem létu
heillast af fijálslyndum og róttæk-
um straumi tíroans, og einnig þeir
sem af þjóðlegum ástæðum efuðust
um ágæti þess að hafa útlendan
kóng á valdastóli. Meðal hinna
síðarnefndu voru margir óðals-
bændur. Afi greiddi atkvæði á móti.
Hann lifði í gamla tímanum.
Þessi gegni bóndi andaðist í hárri
elii, 96 ára gamall á valdatíma Ólafs
konungs og var konungsmaður.
Konungur þurfti að vinna þjóðina
á sitt band. Ekki með því að sigra
hana eða sigrast á henni. Ekki með
ofbeldi og valdboði. Því síður með
pólitískri ákvörðun. Heldur með því
að sýna konungslund sína í verki.
Með því að vinna hugi og hjörtu
fólksins í landinu.
Með því að verða þjóðinni speg-
ill, sem ekki einasta speglaði land
og þjóð, heldur endurspeglaði fyrír-
mynd. Konungs skuggsjá.
Þetta gerðist ekki í einu vet-
fangi. Það tók langan tíma.
Hákon konungur VII varð þessi
fyrirmynd.
Ólafur konungur V varð það ekki
síður. Mér er til efs að nokkur
norskur konungur hafi átt slíku
ástríki að fagna meða.l þjóðar sinnar
sem hann.
Fólkið mat konunga sína og gaf
þeim viðurnefni sem gáfu til kynna
hvern stað þeir áttu sér í hjörtum
þess. Einn mátti gegna nafninu
„blóðöxi". Af þeim konungum sem
nefndir voru Ólafur var einn kallað-
ur „hinn heilagi“, annar „hinn
kyrri“.
Ólafur konungur V var hinn góði.
* * *
Ólafur konungur V var konung-
legur í lund. Leyndardómurinn að
baki hinnar sönnu konungslundar
er að konungur sé þjónn fólksins.
* * *
Norska þjóðin hefur í senn skynj-
að konung sinn sem nálægan og
fjarlægan í sömu andrá.
í norskum þjóðsögum og ævin-
týrum, sem ef til vill hafa að geyma
dýrustu fjársjóði menningar okkar,
býr kóngurinn á sínu konungssetri
ekki ólíku setri óðalsbóndans. Kon-
ungssetrið er bara heldur stærra
og ríkmannlegra, og kóngur sjálfur
upphafinn, líkt og hann komi frá
ennþá eldri tíma, sé fjarlæg minn-
ing um gullöld sem sjálf þjóðsagan
eða ævintýrið er aðeins veikur
endurómur af. Hann er eins konar
boðberi sögunnar og vitundarinnar
um hver við séum’ í raun. Örlæti
og sanngirni eru helstu mannkostir
hans. Hann er vera sem í sjálfri sér
er tákn um konungslund sem rís
ofar öllu veraldlegu valdi. Sjálf kon-
ungslundin er andlegur auður,
tindrandi mannkostur.
Oft hefst þjóðsagan í fátæklegu
koti úti í skógi. Umhverfið ber vott
um hnignun, andlegur arfur þjóðar-
innar að rakna sundur: Það eru
tímar lukkuriddaranna, þeirra sem
vilja freista gæfunnar enda stendur
allur grundvöllur mannfélagsins
völtum fótum.
Við kynnumst þremur bræðrum
í sögunni. Pétur og Páll ætla að
freista þess að eignast konungsríkið
og prinsessuna, í þeirra huga er um
að gera að beita valdi til að öðlast
ríkidæmi. Yngsti bróðirinn, kol-
bíturinn Espen, sá sem situr í ösku-
stónni og gætir elds, hann vill líka
eignast bæði prinsessu og kóngsríki
en í huga hans snýst leikurinn um
annað. Það er eins og eldsglæðurn-
ar sem hann gætir séu síðustu
minningar um konungdæmið hið
innra. Honum er umhugað um að
eignast konungslundina og ástina.
Vegurinn að setri konungs liggur
um krókóttan stíg gegnum skóginn.
Á leið sinni þangað mætir hann
bæði skepnum og betlikerlingum
sem hann hjálpar, deilir brauði sínu
með. Hann ferðast gegnum myrkan
skóginn og vinnur líknarstörf sín.
Þannig vex óg dafnar sú konungs-
lund sem hann ber í bijósti. Bræður
hans, Pétur og Páll, sem sífellt eru
að freista gæfunnar í veröld hlut-
anna, leita hamingjunnar í fé og
því sem það getur keypt, vellysting-
um og sætleika valdsins — yfirráð-
um yfir öðru fólki — Pétur og Páll
vildu ríkja, ekki þjóna. Hagur lands
og þjóðar skiptir þá engu svo lengi
sem þeir fá að ríkja.
Kolbítur auðsýnir samúð, með
honum þroskast vissan um að hlut-
skipti hans sé að þjóna.
Ekki eingöngu jafningjar hans,
ekki aðeins mennirnir, heldur gjör-
vallt sköpunarverkið nýtur gæsku
hans. í þjóðsögunni kemur fram
skilningur, vistfræðilegt innsæi,
sem okkur er fyrst nú að verða ljóst
hversu mikilvægur er.
Konungslundin er þessi þjónandi
og líknandi andi.
* * *
Þrátt fyrir erlenda stjórn um
inargar myrkar aidir, danska fógeta
og skattheimtumenn, dóma að geð-
þótta dómenda, leit bóndinn á sig
sem vin konungs. Hann var bundinn
honum undarlegum böndum, kóng-
urinn í Kaupinhafn var „hann faðir
okkar“ sem víst myndi sýna sann-
girni þegar hann fengi að vita um
óréttmæta framgöngu embættis-
manna gegn norskum bændum.
Þau voru ekki fá bréfin sem bárust
til Kaupmannahafnar ofan af
norskum íjöllum og innan úr dölum
frá bændum til konungs. Fengi
bóndi ekki svar var eins víst að
óprúttnir kóngsins þénarar hefðu
gætt þess að hann fengi ekki bréf
þeirra í hendur! Það_ voru heldur
ekki ófáir Norðmenn sem lögðu á
sig langt ferðalag suður í kóngsins
Iíaupinhafn til að fá mál sitt lagt
fyrir konung sjálfan. Kæmu þeir til
baka án þess að hafa fengið skorið
úr máli sínu, var það gjarna vegna
þess að afundinn embættismaður
hafði neitað þeim um áheyrn hjá
„honum föður okkar“.
I hjarta sínu hafði bóndinn varð-
veitt ímynd hinnar sönnu konungs-
lundar: Hinn upphafni sem ávallt
er nálægur og mannlegur hvenær
sem þjóðin þarf á hjálp hans að
halda. Hann var upphafinn í vitund
fólksins einmitt vegna þess að hann
var tákn samúðar og sanngirni, og
fulltrúi valdsins sem þjónn.
Þessa (mynd konungsins hefur
Ólafur mótað á alveg sérstakan veg
með því að vera ákafur talsmaður
þeirra sem kúgaðir eru og nauð-
staddir. Ekki fulltrúi einnar stéttar
heldur þjóðarinnar allrar.
* * *
Trúin á framþróun er afsprengi
hughyggju og efnishyggju.
Sagan er þannig á láréttri hreyf-
ingu fram veginn. Hún er knúin
áfram af söguhjólinu mikla sem
snúið er af andstæðum í efnisheim-
inum, efnahag, tækni og þar fram
eftir götunum.
Á þennan hátt er efnishyggjan
sjálft óskalandið.
Hughyggja Hegels var leyst af
hólmi af efnishyggju Marx.
En þannig skyldi heimurinn, eftir
lögmálum kennisetninga, and-
stæðna og samruna (og það þýðir:
byltingu, ofbeldi, manndráp, upp-
töku eigna og framleiðslutækja),
hefjast af frumstæðu og ómannúð-
legu stigi sínu, og samfélag mann-
anna verður réttlátara og mannúð-
legi'a.
Háleit mannúðarstefna skyldi
koma í stað þjóðsagnakóngsins.
Við þurfum enga póstmódernista
til að segja okkur að raunveruleik-
inn sé ekki sögulína sem klifrar frá
lægri stigum til þeirra hærri. Þess
í stað væri nær að líta til Machia-
vellis og de Sades. Niccolo Machia-
velli gaf árið 1513 út bókina Furst-
ann sem síðar átti eftir að heyra
til sígildra verka í evrópskri stjórn-
málasögu. Þar er mælt með lygum,
SJÁ BLS 34