Morgunblaðið - 27.03.1991, Blaðsíða 43

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 27. MARZ 1991
43
Minning:
Jarmila V. Fríðriks-
9
dóttir, Lukesova
Fædd 8. nóvember 1926
Dáin 20. mars 1991
Það er erfitt að setjast niður
núna og setja sig í minningarstell-
ingar. Að það sem var hér í síðustu
viku sé ekki lengur. Það tekur lengri
tíma en nú er umliðinnr-að átta sig
á því að Jarmila er horfin okkur.
Hún Jarmila var stjúpmóðir mín,
komin hingað til íslands frá Mið-
Evrópu, úr gjörólíku menningarum-
hverfi. Tékkóslóvakía var föðurland
hennar. Það var líka erfitt fyrir
hana að setjast að hér norðurfrá,
það sem allt var svo framandi, tung-
umálið hlýtur til dæmis að hafa
virst henni ókleifur veggur. Skrefið
var líka stærra og ábyrgðin þyngri
vegna barnanna tveggja frá fyrra
hjónabandi, þeirra Marcelu og
Bennos, sem fylgdu móður sinni.
Og þá hefur viðskilnaðurinn við
foreldrana sem eftir urðu í Tékkó-
slóvakíu verið erfiður, en hún var
einkabarn þeirra. Þau komu þó síð-
ar hingað, og bjuggu hér upp frá
því.
Þegar þetta gerðist, var ég 12
ára og Gunnar bróðir minn níu, og
ekki get ég sagt að við höfum ver-
ið ánægð með þessi umskipti fyrst
í stað, vorum á varðbergi, og auðvit-
að foráttuafbrýðisöm og hrædd um
að missa hann pabba okkar alveg.
En smám saman jafnaði þetta sig,
ekki síst eftir að við fórum að geta
talað saman, en fyrst í stað, var
þýska málið sem talað var á heimil-
inu. Seinna náði Jarmila óvenju
góðum tökum á íslensku máli.
Jarmila var falleg kona með bjart
bros, og ég man hana svo vel eins
og hún er á þessari mynd sem hér
Fæddur 14. ágúst 1912
Dáinn 18. mars 1991
Og dauðinn þig leiddi í höll sína heim
þar sem hvelfingin víð og blá
reis úr húmi hnígandi nætur
með hækkandi dag yfir brá.
Þar stigu draumar þíns liðna lífs
í loftinu mjúkan dans.
Og drottinn brosti, hver bæn þín var orðin
að blómum við fótskör hans.
Hann tók þig í fang sér og himnarnir hófu
í hjarta þér fagnandi söng.
Og sólkerfið daganna svifu þar
um sál þína í tónanna þröng.
En þú varst sem barnið, er beygir kné
til bænar í fyrsta sinn.
Það á engin orð nógu auðmjúk til,
en andvarpar: Faðir minn.
(Tómas Guðmundsson)
„Þú skalt ekki hryggjast þegar þú skilur
við vin þinn, því að það, sem þér þykir
vænst um í fari hans, getur orðið þér ljósara
í fjarveru hans, eins og fjallgöngumaður sér
Ijallið best af sléttunni.“
Þessi orð skáldsins Kahlil Gi-
bran leituðu á huga minn eftir
andlát tengdaföður míns, Björns
Ólasonar, sem lést á Fjórðungs-
sjúkrahúsinu á Akureyri 18. mars
sl., þegar ég settist niður og hugs-
aði til liðinna daga og fór að velta
því fyrir mér hvað væri minnis--
stæðast og hvað ég mat mest í
fari hans.
Björn Ólason fæddist í Hrísey
14. ágúst 1912. Hann ólst upp í
foreldrahúsum á Selaklöpp fyrstu
æviárin, en sex ára gamall varð
hann fyrir þeirri þungbæru reynslu
að missa móður sína. Eftir það
tóku amma hans og afi, Guðrún
Jónsdóttir og Björn Jörundsson,
við uppeldinu ásamt föður hans
og sem betur fer var þetta á tímum
fylgir. Hún var myndarleg húsmóð-
ir, og mikið var maturinn hennar
góður, og tékkneska bakkelsið. Hún
var alla tíð mjög samviskusöm að
hveiju sem hún gekk, stundum um
of, fannst mér. En andlegt jafn-
vægi hennar, sem og fjölda ann-
arra, beið þeirra stríðshörmunga
aldrei algerlega bætur sem þjóðin
gekk í gegnum í seinni heimsstyij-
öldinni. Sitt fyrsta barn átti hún
kornung í kolabyrgi, sem fólki hafði
verið safnað saman í, undir drynj-
andi loftárásum. Fólk ber svona
atburða varanleg merki, og ósköp
misjafnt hvernig það getur unnið
úr erfiðri lífsreynslu á borð við
þetta. En þess vegna gat Jarmila
líka verið ofur skilningsgóð og
næm, þegar eitthvað bjátaði á hjá
öðrum, og naut ég þess oftar en
einu sinni.
Eg var hjá þeim pabba og Jarm-
ilu um tíma sem unglingur. Það
voru góðir dagar. Jarmila saumaði
og prjónaði hátískufatnað á okkur
Marcelu, og mesta furða hvað hún
umbar dynti, löng símtöl, fýluköst
og ofstæki, þessi venjulegu hvim-
leiðu einkenni unglingsáranna. Svo
eignaðist ég hálfsystkinin Ólaf, sem
var undurfallegt barn, og seinna
Evu. Þá vildi svo til að við Jarmila
lágum saman á fæðingardeildinni,
og var mér, sem var að eiga mitt
fyrsta barn, styrkur að því. Ég
dvaldi líka þá um sumarið um tíma
heima hjá pabba og Jarmilu í
Brekkugerði með Stefán litia, og
bárum við óspart saman vöxt og
þroska þessara ungmenna, þar sem
þau lágu í vöggum sínum slefandi;
móðursystirin hárprúð og svart-
hærð en systursonurinn ljós yfirlit-
hinnar samhentu fjölskyldu þar
sem þrír til fjórir ættliðir bjuggu
undir sama þaki og mynduðu eina
heild. Vafalaust hefur það verið
ungum dreng mikill styrkur á erf-
iðum tímum því fermingarárið
missti hann einnig föður sinn. En
þrátt fyrir þessi áföll liðu árin við
nám, leik, og störf í takt við að-
stæður og tíðarandann.
Árið 1933 var grunnurinn lagð-
ur að mestu lífshamingju
téngdapabba þegar ung stúlka
kom frá Grímsey og hóf störf í
Hrísey hjá Birni Jörundssyni. Á
næstu árum kynntust tengdafor-
eldrar mínir og þau kynni leiddu
til giftingar þeirra 21. nóvember
1940 sem markaði upphafið að
50 ára löngu og farsælu hjóna-
bandi eins og m.a. mátti sjá á
gullbrúðkaupsdegi þeirra sl. haust.
Björn og Sigfríður hófu búskap
á Selaklöpp og áttu þar heimili
alla tíð síðan. Þau eignuðust 3
börn. Þau eru: Óli Friðbjörn,
kvæntur Veru Sigurðardóttur,
Jónheiður, gift Sigmari Jörgensyni
og Pálína Dagbjört gift Valtý Sig-
urbjarnarsyni. Þá ólu þau upp frá
tíu ára aldri Óskar Frímannsson,
systurson Sigfríðar. Barnabörnin
eru níu og barnabarnabörnin fjög-
ur.
Framan af ævi tók tengdafaðir
minn þátt í útgerð og fiskvinnslu
afa síns en síðar stóð hann fyrir
eigin atvinnurekstri, bæði með
Garðari bróður sínum og einnig í
félagi við fleiri. Eftir að
tengdapabbi hætti eigin atvinnu-
rekstri hóf hann störf sem síldar-
matsmaður og fiskmatsmaður.
Síðustu ár starfsævinnar vann
hann í fyrstihúsi KEA í Hrísey.
Oft sagði hann mér sögur af
um og nauðasköllóttur.
Jarmila var börnum mínurn alla
tíð afar góð. Og mikið hafði hún
gaman af að gefa gjafir, vandað
til umbúða, og persónuleg og sér-
stök skrift hennar setti svip sinn á
pakkana.
Það urðu ánægjuleg umskipti í
lífi hennar, þegar hún réðist í það,
komin á fimmtugsaidur, að fara í
sjúkraliðanám. Hún lauk því með
sóma og vann við þau störf upp frá
því. Þetta breytti lffi hennar til hins
betra á svo margan hátt, hún fékk
notið sín í umönnun við þá sem
minna máttu sín, auk þess sem
henni jókst sjálfstraust, kjarkut' og
jafnframt bjartsýni á lífið. En fyrir
nokkrum misserum fór að halla
undan fæti, heilsan brást og ég
veit að það olli henni samviskukvöl-
um að vera langtímum frá vinnu.
En við því gat enginn gert, og þeim
mun sárara að finna hve áhyggjurn-
at' byrgðu henni. sýn.
Daginn sem Jarmila dó var hún
þó óvenju hress, fór í bæinn með
Evu dóttur sinni, og ekkert benti
til þess sem í aðsigi var. Seinni hluta
ferðum sínum vítt og breitt um
landið og ég hygg að þeir séu fáir
útgerðarstaðirnir á Islandi sem
hann kom ekki til á þessum árujn.
Síldarárin eru sveipuð vissum
ævintýraljóma í atvinnusögu ís-
lendinga og Björn hafði gaman
af að minnast þeirra. Þetta voru
ár mikillar vinnu og mikilla ferða-
laga hjá honum, stundum við erfið-
ar aðstæður, en þarna var hann í
miðri hringiðu tekju- og gjaldeyri-
söflunai' þjóðfélagsins og kynntist
fjölda mætra manna.
Miklar fjarvistir Björns frá
heimilinu á þessum árum lögðu
auknar skyldur á herðat' Sigfríði
konu hans sem af miklum dugnaði
annaðist heimilið auk þess sem
hún vann einnig lengst af utan
þess. Það hlýtur að hafa verið
Birni mikil stoð að vita( heimilis-
haldið í föstum skorðum og örugg-
um höndum Sigfríðar sinnar.
Nú er jarðvistin á enda og að
leiðarlokum vil ég þakka
tengdapabba fyrir samfylgdina.
Segja má að hún hafi byrjað á
þessa dags Irvarf hún okkur svo
skyndilega. Okkur er öllum
skammtaðui' tími og kemur fyrir
lítið að mögla yfir því. Ég hefði þó
sannarlega óskað henni Jarmilu
nokkurra góðra ára í viðbót hér hjá
okkur. Ég þakka henni nú allt sem
hún vat' mér og börnum mínum,
og hét' tala ég jafnframt fyrir hönd
Gunnars bróður míns, sem er bú-
settur erlendis, og getur ekki fylgt
henni síðasta spölinn. Ég bið Guð
að veita eftirlifendum styrk og sátt.
Guðrún Ægisdóttir
Hún amma Jarmila er dáin. And-
lát hennar bar að snöggt og óvænt
síðastliðinn miðvikudag. Okkur sem
enn erum ung að árum finnst þetta
illskiljanlegt og óþægileg áminning
um fallvaltleika tilverunnar. Jarm-
ila var stjúpamma okkar, tékknesk
að uppruna, sest hér að löngu fyrir
okkar minni og því alltaf sjálfsögð
í okkar tilveru. Én eftir að við full-
orðnuðumst höfum við stundum
hugleitt hvort það hafi ekki verið
mikið átak að flytjast til svo ólíks
og framandi lands. En þessu fjar-
læga landi í Norðurhöfum færði hún
tvö fósturbörn og ól því síðar tvö
börn, móðursystkini okkar. Það
verður því ekki sagt að hún hafi
farið hingað erindisleysu.
í dag, á útfarardegi hennar, iang-
ar okkur til að þakka henni sam-
fylgdina. Við þökkum henni alla
góðu jólapakkana, svo smekklega
og vandvirknislega frágengna.
Þetta voru „mjúkir" pakkar, því
amma Jarmila var hagsýn og valdi
ævinlega eitthvað þarflegt, til dæm-
is lopapeysurnar vönduðu, sem hún
pijónaði sjálf og sá um að okkur
skorti aldrei. Afi laumaði aftur á
móti oft einhveiju „hörðu“ í pakk-
ana — vei þegnu.
Jarmila var okkur systkinunum
góð og umhyggjusöm, og við fund-
um að hún bar hag okkar fyrir
bijósti. Fyrir það þökkum við nú.
Elsku afí, sem okkur þykir svo
vænt um, og sem hefur alltaf reynst
okkur haukur í horni, vottum við
þorrablóti í Hrísey 1974 þegar
mér sem gesti var lánað sæti til-
heyrandi Selaklapparfólki. Suma-
rið eftir kom ég í fyrstu opinberu
heimsóknina á Selaklöpp. Þar var
mér tekið af mikilli kurteisi og ljúf-
mennsku. Ári síðar var ég form-
lega orðinn einn af íjölskyldunni
þegar við Pálína giftum okkur.
Aila tíð síðan höfum við átt gott
athvarf á Selaklöpp og með aukn-
um kynnum í áranna rás hefur
vinskapurinn orðið traustari og
djúpstæðari. Og í sætinu sit ég
sem fastast.
Ég minnist dásamlegra ára í
Hrísey þegar við hjónin bjuggum
þar ásamt elstu drengjunum á
árunum 1976 til 1978 og ég minn-
ist ómetanlegs stuðnings í lok
námsáranna 1978 til 1980. Fyrir
hugskotssjónum er stórkostleg
veisla sem Sigfríður og Björn
héldu á Selaklöpp þegar
tengdapabbi varð sjötugur. Hún
var táknræn fyrir höfðingskap
þeirra beggja. Ég minnist einnig
fjölskyldu- og gleðifundar í Laufa-
hlíð í Reykjahverfi í skjóli heiðurs-
hjónanna í Bláhvammi á 75 ára
afmæli Björns.
Alls þessa er ánægjulegt að
minnast en trúlega sakna ég þó
mest hinna rólegri og hijóðari
stunda heima í stofunni á Selak-
löpp þar sem tengdapabbi sat í
stól sínum eða hvíldist í sófanum.
Ýmist töluðum við saman eða
þögðum saman. Hvort tveggja var
jafn notalegt.
Fyrir þremur árum kenndi
Björns sér meins sem reyndist ill-
kynja. Eftir skurðaðgerð náði
hann bærilegri heilsu en fleiri
meinvörp áttu eftir að finnast sem
síðar leiddu til andláts hans. Með
hjáip tækni nútímans og mikilli
þekkingu frábærra starfsmanna í
heilbrigðisþjónustunni hafa á síð-
ustu árum gefist stundir sem ann-
ars hefði verið tvísýnt um og fyrir
það vil ég þakka. Meðal þeirra
stunda er gullbrúðkaup tengdafor-
eldra minna 21. nóvember sl. sem
samúð og biðjum, að honum gefist
þrek til þess að taka þeim breyting-
um sem óumflýjanlega verða á hög-
um hans. Við skulum öll sem eitt
reynast honum hjálpsöm og góð.
Stefán Hilmarsson,
Sigurlaug Guðjónsdóttir.
Á fögru og sólbjörtu vorjafn-
dægri, í miðri önn dagsins barst sú
fregn til okkar á öldrunarlækninga-
deild 2 í Hátúni að hún Vera hafi
látist á heimili sínu daginn áður. Á
slíkum stundum setur menn hljóða
en hugurinn reikar um liðna tíð.
Jarmila Vera Friðriksdóttir var
fögur, heillandi og tilfinningarík
kona. Yfirbragð hennar var fram-
andlegt, enda var hún fædd og
uppalin í Prag í Tékkóslóvakíu.
Hingað til lands kop hún með
manni sínu Ægi Ólafssyni og
bjuggu þau ásamt börnum sínum í
Reykjavík.
Fyrir mörgum árum hóf Vera
störf við aðhlynningu sjúklinga hér
í Hátúni. Af dugnaði fór hún síðan
í Sjúkraliðaskóla íslands, þrátt fyrir
talsverða tungumálaerfiðleika. Að
námi loknu kom hún aftur til starfa
í Ilátúni og vann þar til æviloka.
Vera stundaði vinnu sína af alúð
og var góð og umhyggjusöm við
þá sjúklinga sem hún annaðist. Hún
var glaðlynd og glettin og gerði oft
góðlátlegt grín að sjálfri sér, þegar
hún eins og svo margir útlendingar
misskildi íslenskuna, þá ekki síst
orðtök. Vera undi sér vel hér á landi
en auðfundið var hvað hún þráði
að- komast til hlýrri landa. Notaði
hún því sumarfrí sín á síðari árum
til að ferðast til sólarlanda og var
það henni rnikils virði.
Við sem með henni unnum eigum
margar góðar minningar um Veru
sem við þökkum fyrir.
Við vottum eftirlifandi eigin-
manni hennar og börnum okkar
dýpstu samúð í sorg þeirra.
Starfsfólk öldrunarlækninga-
deildar Landspitalans,
Hátúni lOb.
var þeim mikil ánægjustund í hópi
vina og ættingja.
Nú hefur dauðinn aðskilið okkur
um stundarsakir enda er það óum-
flýjanlegur þáttur tilverunnar. En
þó að vissulega fylgi því sorg og
söknuður þá vega góðar minningar
miklu þyngra, „því hvað er það
að deyja annað en standa nakinn
í blænum og hverfa inn í sólski-
nið,“ svo aftur sé vitnað til skálds-
ins Kahlil Gibran.
Um leið og ég kveð tengdaföður
minn og ber honum bestu kveðju
til afa frá sonum mínum, Jörundi,
Bjarka, Birni og Kára, votta ég
Sigfríði. tengdamóður minni og
aðstandendum öllum dýpstu sam-
úð mína og bið þeim öllum Guðs
blessunar.
Valtýr Sigurbjarnarson
Nú er hann elsku afi okkar,
Björn Ólason frá Selaklöpp í Hrís-
ey, farinn frá okkur. Hann lést á
Fjórðungssjúkrahúsinu á Akureyri
aðfaranótt 18. mars. Hann hafði
barist hetjulega við þennan ógn-
vænlega sjúkdóm í rúmt ár. Afi
var mjög jákvæður og duglegur í
sínum veikindum og hreint að-
dáunarvert að fylgjast með hon-
um. Afi var alltaf hlýr og góður
við okkur krakkana. Hann hefur
reynst okkur vel og alltaf var gott
að leita til hans. Það var gaman
að hlusta á afa segja frá, hann
hafði alltaf eitthvað skemmtilegt
að segja okkur. Við vitum að afi
verður alltaf með okkur.
Nú legg ég augun aftur,
ó, Guð, þinn náðarkraftur
mín veri vörn í nótt.
Æ, virzt mig að þér taka,
mér yfir láttu vaka
þinn engil, svo ég sofi rótt.
(S. Egilsson)
Guð hjálpi ástkæru ömmu okk-
ar, Óla, mömmu og Pöllu í sorg
þeirra. Hvíli afi í friði.
Siffa Birna, Hrafnhildur
og Siginar Freyr.
Bjöm Olason frá
Hrísey - Kveðja