Morgunblaðið - 03.04.1991, Blaðsíða 28

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 3. APRÍL 1991
ð*
Skipting Reykja-
víkurprestakalls
Seinni grein
eftirsr. Þóri
Stephensen
Á þrettándanum 1938 ritaði
formaður sóknarnefndar, Sigur-
bjöm Á. Gíslason, bréf til ríkis-
stjórnar og biskups. Hann segir það
kunnugt, að þeir sr. Garðar Svav-
arsson og sr. Sigurjón Þ. Ámason,
sóknarprestur í Vestmannaeyjum,
vilji bjóðast til að taka að sér störf
aðstoðarpresta við Dómkirkjuna.
Lýsir hann sóknarnefndina og báða
dómkirkjuprestana því samþykka,
að þessir tveir prestar yrðu kallaðir
til starfa.
Að ráði Jóns Helgasonar biskups
voru aðstoðarprestarnir nefndir
aukaprestar, enda áttu þeir að
gegna þjónustu á afmörkuðum
svæðum í prestakallinu. Sr. Garðar
tók strax til starfa og tók laun frá
ársbyrjun 1938. Sr. Siguijón hikaði
hins vegar við að taka kölluninni,
ef hann ætti jafnframt að sleppa
embætti sínu í Eyjum. Er það frétt-
ist, lýstu 7 þjónandi prestar og einn
guðfræðikandídat sig reiðubúna til
að hlýða slíku kalli. Ályktaði sókn-
amefnd, að hún mundi, að sr. Sigur-
jóni frágengnum, mæla með öðmm
hvorum þeirra tveggja, sr. Gunnari
Árnasyni á Æsustöðum eða cand.
theol. Sigurbimi Einarssyni. Sigur-
bjöm hafði þá árið áður, ásamt
Helga Tryggvasyni, verið með barn-
astarfið í Skildinganesskólanum.
Þessu máli lauk þannig, að sr. Sig-
uijón tók til starfa 15. september,
en hélt Vestmannaeyjum og fékk
Ieyfi til að halda þar aðstoðarprest
á eigin ábyrgð til fardaga 1939.
Starfssvið hans var í suðvesturhluta
prestakallsins. Þar reyndist enn erf-
iðara að fmna hentuga starfsað-
stöðu en í Laugarneshverfínu.
Skildinganesskólinn var lítill og
óhentugur fyrir almennar guðsþjón-
ustur. Upp kom hugmynd um að
taka á leigu húsið að Shellvegi 4
og sameina þar þijár stofur í einn
sal. Kirkjustjómin vildi þó ekki
leggja í þann kostnað, sem þetta
krafðist. Því var ákveðið að fjöiga
bamamessum í Dómkirkjunni,
þannig að þær yrðu nú hvem
sunnudag og messur þá þijár í allt.
Sr. Siguijón var með Biblíulestra
fyrir fólk á sínu starfssvæði, en
guðsþjónustur flutti hann í Dóm-
kirkjunni. Húsnæðisskortur háði
mjög starfí beggja aukaprestanna.
Aðstaða var þó betri í Laugames-
hverfinu og með tímanum fór að
SANDPAPPIR
ÁRVÍK
ÁRMÚLI 1 - REYKJAVÍK - SÍMI 687222 -TELEFAX 687295
Sr. Siguijón Þ. Árnason. Sem
aukaprestur í Reykjavík lagði
hann grunn að safnaðarlífi í suð-
urhluta bæjarins, þar sem nú er
Nessókn.
Herra Sigurgeir Sigurðsson bisk-
up hafði mikil áhrif á að Alþingi
samþykkti lög um skiptingu
Reykjavíkurprestakalls.
skapast þar safnaðarvitund. Nefnd-
in, sem þar var kosin til að efla
safnaðarstarfíð, vann af áhuga og
ýtti mikið á kirkjubyggingarmálið.
Enn hugað að
kirkjubyggingum
Guðjón Samúelsson húsameistari
ríkisins lagði fram lauslegaii upp-
drátt að kirkju í Laugamesskóla-
hverfinu á fundi með sóknarnefnd
17. mars 1939. Fékk hún góðar
undirtektir bæði hjá heimamönnum
og sóknamefnd, sem ákvað að
sækja um 25 þúsund króna framlag
úr ríkissjóði til þessarar kirkjubygg-
ingar. Á þessum sama fundi lagði
Heba heldur
við heilsunni
Vornámskeið
hefjast í dag,
3. apríl
Holl hreyfing
með tónlist
Þol - magi, rass,
læri
Teygjur - slökun
Trimm-
form
meðferð
HEILSURÆKTIN HEBA
Auðbrekku 14, Kópavogi
símar 642209 og 641309.
Sr. Garðar Svavarsson lagði
grunn að safnaðarstarfi í Laug-
arnesprestakalli.
Sr. Sigurbjörn Á. Gíslason var
formaður sóknarnefndar í
Reykjavík allan tímann sem nýj-
ar sóknir voru að komast á legg.
húsameistari fram lauslega skipu-
lagsuppdrætti að Skólavörðutorgi
með gmnnmynd kirkju þar. Óskaði
hann að ræða við prestana og sókn-
amefndina um stærð kirkjunnar og
gerð, áður en hann legði verulega
út í að gera uppdrætti að henni.
„Var helst áætlað, að kirkjan yrði
krosskirkja (helst rómanskur kross)
og rúmaði um 8-9 hundruð manns
í sæti.“ Það vekur athygli, að nú
er beðið um allmiklu minni kirkju
en 1930, þegar óskað var eftir
kirkju, er tæki um 1.200 manns.
Trúlega er orsökin sú, að menn eru
famir að reikna með fleiri kirkjum.
Samt er undarlegt, að þama er
beðið um litlu fleiri sæti, en þá
voru talin í Dómkirkjunni, sem ekki
var talin nógu stór. Þessum fundi
lauk með því, að óska eftir skrif-
legu, föstu ákvæði bæjarstjómar
um, að kirkjan skyldi standa á miðju
Skólavörðutorginu. í umsókn
nefndarinnar til bæjarstjómar seg-
ir: „ ... er henni ætlað að bcra
langt af öllum kirkjum þessa lands,
bæði að stærð og útliti.“ Jákvætt
svar barst frá bæjaryfirvöldum 13.
maí 1939. Sem dæmi um áhuga
manna fyrir þessari kirkju má nefna
25 þúsund króna gjöf frá ónefndum
manni til þess að kaupa orgel í
hana.
Sóknarnefndin gerði á vordögum
1939 mikið átak til að koma af stað
kirkjubyggingu í Laugamesskóla-
hverfí. Ríkisstyrkur hafði brugðist,
en nú var lagt til að veittar yrðu
til þessarar kirkju 20 þúsund krón-
ur úr kirkjubyggingarsjóði safnað-
arins. Var það samþykkt. Áður
hafði verið ákveðið að 5 þúsund
■ krénur,- sem kirkjuvinur hér í bæn-
Laugarneskirkja reis fyrst hinna nýju sóknarkirkna í Reykjavík.
Guðjón Samúelsson teiknaði.
Sr. Friðrik Hallgrímsson dóm-
prófastur, fyrsti prófastur
Reykjavíkurprófastsdæmis.
Sr. Bjarni Jónsson vígslubiskup
og síðar dómprófastur.
um gaf á 150 ára afmæli Reykjavík-
urkaupstaðar 1936, skyldu ganga
til Laugarneskirkju. Þessu til við-
bótar var ákveðið að kaupa orgel-
harmóníum fyrir guðsþjónustumar
í Laugarnesskólanum og greiða fyr-
ir það 400 krónur. Loks var svo
sótt um lóð fyrir kirkju „á hæðar-
bungunni suðvestan við barnaskól-
ann í Laugameshverfi“. Bytjað var
að grafa fyrir granni Laugarnes-
kirkju fyrir árslok 1939, en því
verki lauk ekki fyrr en á árinu 1940.
Efnt var til fjársöfnunar í Reykja-
vík fyrir kirkjubygginguna. í Lau-
garneshverfí söfnuðust 3 þúsund
krónur í peningum og vinnuloforð-
um. Annars staðar í bænum söfnuð-
ust 3 þúsund krónur í peningum
og voru þá 33 þúsund krónur í
byggingarsjóði Laugarneskirkju. Á
aðalsafnaðarfundi 1939 var sam-
þykkt, að kirkjubyggingarsjóði
safnaðarins, að frádregnu framlagi
til væntanlegrar Laugameskirkju,
skyldi eingöngu varið til byggingar
kirkju á Skólavörðuholtinu. Jafn-
framt var samþykkt að skipa nefnd
til að hafa með höndum annan sjóð,
er ætlaður sé til styrktar byggingu
kirkna á öðram stöðum í bænum.
Sigurgeir biskup tekur til
starfa - Reykjavíkur-
prestakalli skipt
Vegna aðstöðuleysis mun sr. Sig-
uijón hafa horfíð aftur heim til
Vestmannaeyja á fardögum 1939.
Nokkur umræða varð um framhald
á starfi hans. Ekkert húsnæði
fékkst til messugjörða, en barna-
starfí var haldið áfram í Skildinga-
nesskólanum og Biblíulestrum á
einkaheimili. Sr. Siguijón gaf auka-
prestsstarfíð alveg frá sér í ársbyij-
un 1940. Ákvað sóknarnefnd þá að
leita til Sigurbjörns Einarssonar,
sem þá var orðinn sóknarprestur á
Breiðabólsstað á Skógarströnd.
Varð hann vel við þeirri beiðni og
var sótt um það til biskups og kirkj-
umálaráðuneytis að fá hann sem
aukaprest að Dómkirkjunni.
Um áramót 1939-40 urðu hér
biskupaskipti. Sigurgeir Sigurðsson
prófastur á ísafirði tók við embætti
af Jóni Helgasyni biskupi. Herra
Sigurgeir kom strax til samstarfs
við sóknarnefnd Dómkirkjunnar og
beitti sér af alefli fyrir fjölgun
prestsembætta og kirkjusókna í
höfuðstaðnum. Og einmitt um þess-
ar mundir var þetta átak hans til
stuðnings áralangri baráttu sóknar-
nefndarinnar að bera árangur. í
mars 1940 var lagt fram á Alþingi
stjómarfrumvarp til laga um af-
hendingu Dómkirkjunnar til safnað-
arins og skiptingu Reykjavíkurpre-
stakalls í kirkjusóknir. Varð því
ekkert úr ráðningu nýs aukaprests,
enda nú góðar vonir um farsælan
framgang málsins á þingi.
Framvarpið var samið af presta-
kallaskipunarnefnd, en í henni voru
þá, auk biskups, sr. Friðrik Rafnar
vígslubiskup á Akureyri og sr. Frið-
rik Hallgrímsson sem prófastur
Reykvíkinga (Kirkjuritið 1940, bls.
273). Sóknarnefnd gerði sínar at-
hugasemdir við frumvarpið, og það
tók ýmsum breytingum í meðferð
Alþingis. Endanleg útkoma varð sú,
að Reykjavíkurprestakalli var með
lögum 7. maí 1940 skipt í fjögur
prestaköll, Dómkirkju- og Hall-
grímsprestakall með tveimur prest-
um hvort og Lapgarnes- og Nespre-
stakall með einum presti hvort.
Jafnframt var Dómkirkjan afhent
söfnuðinum með 300 þúsund króna
álagi. Skyldu 100 þúsund ganga til
Hallgrímskirkju, en 200 þúsund
skiptast á milli hinna safnaðanna
þriggja. Byija átti að greiða álagið
eftir 5 ár og skyldi það að fullu
greitt 1975. Þá var það nú bundið
í lög, að til jafnaðar skyldu vera 5
þúsund manns á hvern prest í
Reykjavík og skyldi þeim fjölgað
hvenær sem fjöldi þjóðkirkjumanna
gæfi tilefni til. Loks var tiyggður
húsaleigustyrkur þeim prestum,
sem ekki hafa prestsseturshús.
Undirtektir voru misjafnar. Menn
vora eðlilega óánægðir með, hve
seint álagið átti að greiðast, enda
mun hafa verið úr því bætt. Margir
voru Iíka óánægðir með, að ekki
voru nein ákvæði í lögunum um,
að menn mættu leita yfir hin nýju
sóknarmörk til prestsþjónustu. Það
var þó gert, varð að hefð og er
enn, andstætt við það sem áður var
venja hér á landi og er víða skylda
með öðrum þjóðum.
Hitt duldist mönnum ekki, að nú
var miklum og merkum áfanga náð
í safnaðarmálum Reykjavíkur.
Þama voru skapaðar vinnureglur,
sem hlutu að hafa áhrif annars stað-
ar á landinu, þar sem fjölgaði í
þéttbýli.
Þeir leiddu starfið
Á lokafundi Dómkirkjusafnaðar-
ins um þessi mál, framhaldsaðal-