Morgunblaðið - 17.05.1991, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 17. MAÍ 1991
Neikvæð áhrif fjöl-
miðla á mótun bama
eftir Helgu
Birgisdóttur
Ég get ekki lengur orða bundist
yfir vali ríkissjónvarpsins á bíó-
myndum og tillitsleysi forráða-
manna þess gagnvart áhorfendum
og þá sérstaklega bömum. Bíó-
myndir með grófu ofbeldi og öðmm
hryllingi verða sífellt algengari á
skjánum og í fæstum tilvikum er
vakin athygli á því að myndirnar
séu varhugaverðar börnum. í
kvikmyndahúsum gilda reglur um
aldurstakmarkanir og því sætir það
furðu að sýna grófa ofbeldismynd
í sjónvarpinu án nokkurar aðvör-
unar. Slík mynd væri að öllum lík-
indum bönnuð innan 16 ára í kvik-
myndahúsum. Ég er hrædd um að
TÉKKNESKI pianóleikarinn
Rudolf Firkusny heldur tónleika
í Islensku óperunni laugardaginn
18. maí á vegum Tónlistarfélags-
ins í Reykjavík og hefjast þeir
kl. 14.30.
Rudolf Firkusny fæddist í Morav-
íu. Hann kom fyrst fram í Prag
árið 1922, en framhaldsnám stund-
aði hann m.a. hjá píanóleikaranum
Vilem Kurz og tónskáldinu Joseph
Suk við Tónlistarakademíuna í Prag
með þessu áframhaldi geti mörg
ung og viðkvæm sálin skaddast og
fái brenglaða mynd af því hvað
teljist eðlileg samskipti manna á
milli.
Tvö dæmi vil ég nefna um mynd-
ir sem alls ekki voru við hæfi bama.
Önnur þeirra var bandarísk mynd
sem sýnd var nokkru fýrir jól og
var hún fyrri bíómynd á laugar-
dagskvöldi. Sjö ára sonur minn fékk
að horfa á hana, enda vissum við
ekki nema þetta væri rólyndis mynd
með úrvalsleikurum. Áður en varði
birtist atriði á skjánum af hrottaleg-
um kynferðisglæp og morði. Áhorf-
andanum birtist mynd af líki ungrar
konu sem hafði verið bútuð í tvennt
og sýndi myndavélin okkur nokkuð
ýtarlega mynd af líkamsbútunum
og einnig var hann nemandi Arthur
Schnabel. Verkið Fantasie et Toccc-
ata eftir Bahuslav Martinu sem fiutt
verður á tónleikunum á laugardag
er tileinkað Rudolf Firkusny.
Á efnisskránni eru Bagatellur
efti Beethoven, Sónata í a-moll eft-
ir Schubert, Sónata I.X. 1905 eftir
Janácek, Suite bergamasque eftir
Debussy og fyrmefnd Fantasía og
tokkata eftir Marinu. Aðgöngumið-
asala verður við innganginn.
tveimur sem lágu nokkra metra
hvor frá öðmm. Lögreglumennirnir,
sem kvaddir höfðu verið á vett-
vang, stóðu glottandi yfir neðri
hlutanum, gerðu grín að hinni látnu
og höfðu orð á því að „hún hefði
kerti uppi í gleðigöngunum". Við-
brögð mín við þessu voru eins og
oft áður, að taka fyrir augun á
stráknum og slökkva á sjónvarpinu
(ég er komin í nokkuð góða þjálfun
með hraðann).
Ég bara spyr: Eram við íslend-
ingar orðnir jafn dofnir fyrir ofbeldi
og hryllingi og fyrmefndir lögreglu-
menn? Látum við bjóða okkur svona
þegjandi og hljóðalaust? Hveiju
veldur svona val? Eru ofbeldismynd-
ir ódýrari en aðrar myndir eða er
ekkert eftirlit haft með því hvað
sýnt er? Þessar myndir eru oft léleg-
ar og óvandaðar og er líkt og til-
gangslaust ofbeldi sé notað til að
„krydda“ þær. Því ekki að hafa
góðar myndir, sem öll fjölskyldan
hefur gaman af, a.m.k. sem fyrri
mynd á laugardagskvöldi? Það er
leiðinlegt að þurfa að aðskilja börn-
in frá foreldram þegar fjölskyldan
vill hafa það notalegt saman fyrir
framan sjónvarpið.
Annað dæmi vil ég nefna. Það
var stutt sjónvarpsmynd sem hét
„Feluleikur" og var sýnd 27. jan-
úar. Atriði í mynd þessari voru
vægast sagt mjög draugaleg og
hrollvekjandi. Ekki var tekið fram,
hvorki í blöðum né sjónvarpi, að-
myndin væri varhugaverð bömum
eða viðkvæmu fólki. Ég þakkaði
mínum sæla að sonur minn var
sofnaður, því ef hann hefði séð
hana, hefði hann líklegast ekki get-
að sofnað fyrir myrkfælni eða feng-
-
Helga Birgisdóttir
0
„Eg þakkaði mínum
sæla að sonur minn var
sofnaður, því ef hann
hefði séð hana, hefði
hann líklegast ekki get-
að sofnað fyrir myrk-
fælni eða fengið slæma
martröð.“
ið slæma martröð.
Það hlýtur að vera lágmarks-
krafa að vara fólk við slíkum mynd-
um og kynna þær sem bannaðar
bömum líkt og gert er í kvikmynda-
húsum.
En það er ekki nóg með að sjón-
varpsefni sem sýnt er á kvöldin sé
fullt af ofbeldi, heldur er mikið af
því efni sem ætlað er börnum það
einnig. Einkum á ég við teikni-
myndir þar sem persónurnar leysa
sín ágreiningsmál með því að koma
hver annarri fyrir kattamef með
hinum skrautlegustu ofbeldisað-
ferðum. Sárin gróa ótrúlega fljótt
á þeim og engin varanleg örkuml
verða, ólíkt því sem gerist í raunver-
Tónlistarfélagið:
Píanótónleikar
Rudolfs Firkusnys
15
---------------------------5—p
uleikanum. Skyldu öll börn geta
greint þarna á milli? Sem betur fer
er þó ekki allt í þessum dúr og er
ástæða til að hrósa barnaefninu á
sunnudögum. Áhrif sjónvarpsefnis
á börnin sér maður stax við horfun
þeirra á það. Ef teiknimynd er sýnd
sem einkennist af æsingi og of-
beldi, þá verða börnin oft æstari
en ella og upphefjast oft rifrildi og
stympingar þeirra á milli. Þannig
efni er ekki fræðandi né þroskandi
á nokkum hátt og elur á ofbeldis-
hneigðinni sem við ættum með öll-
um tiltækum ráðum að bæla niður.
Ég vil einnig minnast á frétta-
flutning bæði blaða og sjónvarps,
sem sífellt verður nákvæmari og
um leið grófari. Fréttamyndir frá
stríðshijáðum löndum era oft yfir-
fullar af illa útlítandi líkum og virð-
ist manni stundum sem frétta- og
myndatökumönnum finnist mest
um vert að sýna sem mestan við-
bjóðinn. Nú er ég ekki hlynnt því
að útiloka raunveruleikann og
vernda bömin um of, en öllu má
nú ofgera. Hætt er við að böm, sem
alast upp við slíkar einhæfar hryll-
ingsfréttir sem era samfara stríði
og valdabaráttu, finnist styrjaldir
vera eðlileg og raunhæf leið til
lausnar deilum manna eða þjóð-
anna á milli, líkt og því miður ríkj-
andi kynslóðum finnst nú. Bömin
verða einnig óttaslegin en reyna
e.t.v. að flýja óttann með því að
gera stríðið að leik sín á milli og
teikna myndir af stríðsvopnum.
Fyrirmyndina fá þau í fjölmiðlum,
þar sem fréttamenn virðast njóta
þess að flytja sem nákvæmastar
tæknilýsingar af stríðstækjum og
vopnum. Manni finnst jafnvel að
ætlast sé til að fólk horfi aðdáunar-
augum á myndir af öllum tæknibún-
aðinum. Fjölmiðlafólk verður að
gera sér grein fyrir ábyrgð sinni
og hve mikil áhrif það getur haft
á skoðanamyndun barna og fullorð-
inna í þjóðfélaginu.
Höfundur er lýúkrunarfræðingur
og ljósmóðir.
• Úrval verkfæra - garðtækja, agrýl- og plastdúka.
• Jurtalyf.
• Upplýsingar og ráðgjöf sérfræðinga á staðnum
REYNSLA - RÁÐGJÖF - ÞJÓNUSTA