Morgunblaðið - 26.07.1991, Blaðsíða 13

t
MQRGUNfíLAÐIÐ KÖSTUD^QUfi y,
fí*s:r
Bandarískur togari á gulkolaveiðum. Fiskstofnarnir við strendur Bandaríkjanna eru að hruni komnir
vegna ofveiði og hætta er á að sjávarútvegur leggist að miklu leyti niður við norðausturströndina ef
ekkert verður að gert.
ir hafa fjárfest grimmt í útveginum.
Notaðar eru leitarflugvélar við veið-
amar og rafeindaskutlar em látnir
elta túnfiskinn. „Fiskurinn er dauða-
dæmdur," segir Tobin, sem veiddi
aðeins einn túnfisk í fyrra. „Hann
er of verðmikill til að halda lífi. Veið-
amar halda áfram þar til honum
verður útrýmt.“
Kapphlaup um fiskinn
Eigendur nokkurra togara í New
Bedford hafa gripið til þess ráðs að
hafa þá því sem næst alltaf á sjó.
Þegar þeir koma til hafnar eftir
10-12 daga veiðiferð stoppa þeir
aðeins í sex klukkustundir til að
landa og fara þá út með aðra áhöfn.
Hvers vegna? „Til að fá meiri pen-
inga,“ segir einn eigendanna, Arne
Isaksen. „Við sáum enga ástæðu til
að halda skipunum í höfn í sex daga
eins og venjan hefur verið."
Togararnir veiða hörpudisk, sem
er ekki talinn í verulegri hættu en
margir segja þó að það eigi eftir að
breytast. „Þessi stanslausa sókn eyð-
ileggur stofninn," segir Howard Nic-
kerson, leiðtogi samtaka sjávarlíf-
fræðinga, sem hafa barist fyrir tak-
mörkunum á hörpudisksveiði.
Annar sjávarlíffræðingur, Steven
Murawski, segir að mikið af þeirri
flyðru, sem nú er veidd, sé úr óvenju
sterkum árgangi frá 1987 en hann
hafi ekki fengið að hrygna nógu
mikið til að stofninn héldist jafn
góður. „Við klúðruðum honum með
því að takmarka ekki veiðamar,"
segir hann.
Margir sjómenn segja hins vegar
að þeir geti ekki dregið úr veiðunum.
„Meirihluti sjómanna em fastur í
heimskulegu kapphlaupi. Þeir líta svo
á að veiði þeir ekki fiskinn strax
komi annar sjómaður og geri það,“
segir Mirarchi.
Joseph Testaverde, sjómaður í
Gloucester, kvartar yfir því að þegar
landhelgin var færð út hafi stjórn-
völd hvatt sjómenn til að fjárfesta í
stærri skipum og betri tækjum. „Nú
eru skipin of stór og þeir segja: „nú
skulið þið fara hina leiðina“.“
Hugmyndir um að minnka
flotann
Aðrir sjómenn og þeir, sem betj-
ast fyrir vemdun fiskstofna, segja
hins vegar að þær aðgerðir, sem
gripið hefur verið til - takmörkun
möskvastærða og tímabundin lokun
fiskimiða - nægi alls ekki til að leysa
vandann. Koma þurfí á veiðikvótum,
setja sóknarmark á skipin og stöðva
jafnvel nýsmíði, ella verði fleiri skip
að hætta veiðum síðar. Þingmaður-
inn Gerry Studds, demókrati frá
Massachusetts, hefur til að mynda
lagt til að flotinn í Nýja-Englandi
verði minnkaður með kaupum á skip-
um. Kaupin verði fjármögnuð með
sköttum á olíu sem fískiskipin nota.
„Ég var vanur að rísa öndverður
gegn hvers kyns takmörkunum á
aðgangi að fískimiðunum," segir
Dick Allen, varaformaður sambands
útgerðarmanna í Newport á Rhode
Island. „Ég hef hins vegar áttað mig
á því að dreifa verður aðganginum
að auðlindum sjávar með skynsam-
legum hætti eins og því er reyndar
varið með aðrar auðlindir."
Lima frá Gloucester segir að slíkt
komi til greina ef stjómin komi illa
settum sjómönnum til hjálpar.
„Hvers vegna getur stjómin ekki
styrkt flotann? Hvers vegna hjálpar
hún ekki sjómönnum að greiða af
lánunum að því tilskildu að þeir dragi
úr sókninni? Þetta gerir hún fyrir
tóbaksbændur og bændur út um allt
land. Hvers vegna gerir hún þetta
ekki fyrir okkur?“
Hver sem niðurstaðan verður von-
ast Mirarchi til að eitthvað verði
gert. „Við höldum rányrkjunni áfram
þótt stofnarnir séu að hrynja," segir
hann. „Ég vil að einhver fiskur verði
í sjónum ef sonur minn vill verða
sjómaður."
Grein þessi birtist í Wall Street
Journal 17. júlí sl.
annað fífl. Það er enn talað um að
fá einhver ósköp fyrir ekki neitt. í
hvert skipti sem einhver imprar á
því, að við hljótum nú að verða að
fóma einhveiju í staðinn, eins og t.d.
parti af fullveldinu, landi og öðram
fasteignum, o.s.frv., þá er svarað, —
nei, nei, við höfum séð fyrir þessu
öllu saman, hafíð engar áhyggjur.
Er ekki mál að þessum þvættingi
ljúki? Er ekki kominn tími til að
ræða ögn um það, hvað, nákvæmlega
hvað, það er, sem við þurfum að láta
í staðinn fyrir stóra vinninginn?
Feimnismál?
Það virðist hafa farið fyrir bijóstið
á Bimi Bjarnasyni, alþingismanni,
og fleiram, að tala um að sumt í
þessum EÉS-viðræðum sé eins og
nokkurs konar feimnismál. Ekki er
ég þó einn um að hafa haft þetta á
tilfínningunni. Lítum t.d. á hvað
landbúnaðarráðherra, Halldór Blönd-
al, hefur að segja um þann hluta
fjórfrelsisins, er lýtur að landakaup-
um útlendinga.
Er skýrsla utanríkisráðherra um
stöðuna í samningaviðræðunum var
til umræðu í Sameinuðu þingi 16.
maí sl., var landbúnaðarráðherra
spurður um þetta. Af svöram ráðher-
rans má ráða, að fyrri ríkisstjóm
hafi verið með allt niður um sig hvað
varðaði þennan sérstaka, og að
margra mati þýðingarmikla þátt í
málinu. Síðan segir ráðherra:
„Hitt veit ég ekki hvers vegna
þetta var slíkt feimnismál að ein-
stakir ráðherrar þeirrar ríkisstjórnar
kusu að gera ekki úr því hávaðamál
fyrr en eftir að þeir höfðu farið úr
ríkisstjórninni." (Leturbr. mín, K.N.)
Afgreiðsla síðustu ríkisstjómar á
þessu máli kemur einkar vel fram í
lokaorðum landbúnaðarráðherra, en
hann segir þar: „Og í þriðja lagi ligg-
ur það fyrir skjallega að síðasta ríkis-
stjórn hafði enga sérstaka fyrirvara
um kaup erlendra aðila á jörðum hér
á landi."
Nú er það bara spurningin — er
núverandi ríkisstjóm með buxurnar
upp um sig í þessu máli? Spyrjið
hana og athugið hvaða svör fást.
Ég ætla að giska á svörin, því þau
verða sjálfsagt engin frekar en vant
er. Ef kaup erlendra manna á íslensk-
um hlunnindajörðum virðast ætla að
verða úr hófí fram, má grípa til hins
almenna öryggisfyrirvara. Þetta get-
ur ríkisstjórnin gert einhliða, að því
er sagt er, en þó er þar sá hængur
á, að slík ákvörðun heyrir undir dóm-
stóla, sbr. 6. lið öryggisákvæða í
skýrslu utanríkisráðherra frá því í
mars 1991, bls. 21. En hvaða dóm-
stól? Er það dómstóll EES? Ef svo
er þá eiga 8 dómarar, 5 frá EB og
3 frá EFTA, að skera úr um það,
hvort ástæða hafi verið til að grípa
til öryggisákvæðisins. Niðurstaðan
er óþekkt. Menn hræðast hið
óþekkta. Felst í þeirri afgreiðslu, sem
notast yrði við, ef ágreiningsmál á
þessu sviði kæmi upp, nægilegt ör-
yggi fyrir íslendinga? Er mögulegt
að meirihluti jarða á íslandi gæti
komist undir eignarhald erlendra
manna? Þarf ekki að negla niður
ófrávíkjanlegan fyrirvara gegn
þessu?
Tvær spurningar
Ég ætla svo hér að lokum að bera
fram tvær spurningar:
1) í grein í Mbl. 30. júní 1990
undir nafninu „Þáttaskil í Evrópu-
bandalagsumræðunum" segir Þor-
steinn Pálsson, sjávarútvegsráð-
herra, varðandi stefnu Sjálfstæðis-
flokksins í þessum málum, að hann,
flokkurinn, styðji aðild íslands að
löggjöf Evrópubandalagsins með fyr-
irvöram um yfirráðaréttinn yfír land-
helginni o.fl., og Jafnframt því sem
áskilið yrði að svipaðar reglur giltu
um evrópska vinnumarkaðinn og
norræna vinnumarkaðinn."
Er Þorsteinn Pálsson og Sjálfstæð-
isflokkurinn sömu skoðunar nú, varð-
andi fyrirvara á innflutningi vinnu-
afls, og sumarið 1990?
2) Sumir hafa talið, að aðild að
EES-samningi „samsvari" um það
bil 60% aðild að EB. Þessu mótmæl-
ir Jón Baldvin, utanríkisráðherra,
harðlega m.a. í Ríkissjónvarpinu í
þættinum Kastljósi, sem sýndur var
nýlega, en þar fullyrti hann að EES-
samningurinn, ef af honum verður,
AHri laxveiði í sjó
við strendur
landsins verði hætt
Frá aðalfundi Landssambands veiðifélaga
AÐALFUNDUR Landssambands veiðifélaga var haldinn í Hlégarði
í Mosfellssveit 7.-8. júní sl. Halldór Blöndal landbúnaðarráðherra
ávarpaði fundinn og auk þess Árni ísaksson veiðimálastjóri, Jónas
Jónsson búnaðarmálastjóri, Orri Vigfússon og Grettir Gunnlaugsson,
form. Landssambands stangaveiðifélaga.
Á aðalfundinum komu fram mikl-
ar áhyggjur fundarmanna vegna
aukningar á eldisfíski í laxám við
sunnanverðan Faxaflóa sumarið
1990, samanber skýrslu Veiðimála-
stofnunar. Hvatt var til þess að leit-
að yrði allra leiða til að spoma við
að framhald yrði á þessari óheilla-
þróun.
Nokkur umræða var á fundinum
um Veiðimálastofnun og var talið
mikilvægt að þar yrði bæði stjómun
og rannsóknir í þágu veiðimála
framvegis eins og hingað til. Fund-
urinn lagði sérstaka áherslu á í
samþykkt sem gerð var, að starf
útibúa stofnunarinnar á lands-
byggðinni yrði eflt og henni í heild
tryggt nægjanlegt fjármagn til þess
að sinna rannsóknum á sviði fisk-
ræktar og veiðimála.
Aðalfundurinn þakkaði Orra Vig-
fússyni mikil og árangursrík störf
við uppkaup á úthafsveiðikvótum
og skoraði á öll veiðifélög landsins
að taka þátt í greiðslu áfallins
kostnaðar við kaupin. Jafnframt fól
fundurinn stjóm sambandsins að
leita færra leiða til að tryggja
greiðslu til kvótakaupanna, þannig
að bæði yrði innheimtan trygg og
næði til allra hagsmunaaðila.
Þá lagði fundurinn sérstaka
áherslu á mikilvægi laga og reglna
um veiðimál og þá sérstaklega að
skipulagning veiðieftirlits yrði sem
best í sjó við strendur landsins til
að koma í veg fyrir ólöglegar lax-
veiðar. Jafnframt var lagt til að
allri laxveiði í sjó við strendur lands-
ins yrði hætt. Fundurinn ályktaði
um umhverfísvemd og hvatti til
varðstöðu um þau mál. Bent er á,
að hætta á umhverfísspjöllum auk-
ist vegna aukinnar byggðar við
veiðivötn og vaxandi umferðar um
landið. Treystir fundurinn á að veið-
iréttareigendur sem aðrir leggi sitt
af mörkum svo Iandið verði fram-
vegis hreint og villtir fiskstofnar
haldist ómengaðir af erfðablöndun
ogsjúkdómum.
í skýrslu Böðvars Sigvaldasonar,
formanns LV, kom m.a. fram, að
fæli í sér svona ca. 30—35% af því,
sem aðild að EB fæli í sér. Bjöm
Bjamason, alþingismaður, sagði hins
vegar í fyrmefndum umræðum á
Alþingi 16. maí sl. orðrétt: „Þetta
era staðreyndir sem liggja fyrir og
það liggur einnig fyrir að við eram
hér að tala um 70—80% af því sem
við þyrftum að semja um við Evrópu-
bandalagið, ef við tækjum þá ákvörð-
un að sækja um aðild að bandalag-
inu.“
Hvernig má það vera, að þessir
tveir menn, sem báðir verða að telj-
ast sérfróðir um EES-málin, skuli
hafa svona mismunandi mat á þessu?
Svona lagað stenst hreinlega ekki.
Utanríkisráðherra sagði í fyrmefnd-
um sjónvarpsþætti að þeir, sem héldu
því fram, að aðild að EES samsvar-
aði 60% aðild að EB væru að halda
fram firru. Er utanríkisráðherra að
segja að Bjöm Bjarnason, sem eng-
inn efast um að hafi kynnt sér þessi
mál v'el og rækilega, sé að halda fram
fírra, hvað þetta snertir?
En sé það rétt, að með aðild að
EES-samningi felist jafn mikið af
EB-aðild og Björn Bjamason og fleiri
halda fram, hlýtur það að teljast sið-
ferðileg skylda ríkisstjórnarinnar að
leggja EES-samninginn undir þjóð-
aratkvæði, þegar og ef að því kemur
að skrifa undir hann.
Höfundur er flugstjóri og
lögfræðingur.
sambandið hafði á liðnu starfsári
unnið að ýmsum þáttum veiðimála,
m.a. varðandi framkvæmd laga um
lax- og silungsveiði, veiðieftirlit
vegna ólöglegra laxveiða í sjó, veiði-
réttindi í afréttarvötnum, villta lax-
astofninn og fiskeldismál og sil-
ungsverkefni, sem miðar að aukinni
og bættri nýtingu stangaveiði: Á
sl. vori urðu verklok með útkomu
12. heftis ritraðarinnar „Vötn og
veiði“ í umsjá Hinriks A. Þórðarson-
ar, en í þessum heftum em upplýs-
ingar um 500 silungsvötn á landinu.
Auk aðalfundarstarfa í Hlégarði
nutu fundarmenn boðs heima-
manna um kynnisferð um Mosfells-
bæ undir leiðsögn Jóns M. Guð-
mundssonar á Reykjum og skóla-
hljómsveit Mosfellsbæjar heilsaði
aðkomumönnum með leik við Hlé-
garð á föstudag. Þá var kvöldvaka
á föstudagskvöld. Guðmundur
Magnússon, form. Veiðifélags Leir-
vogsár, hafði veg og vanda af undir-
búningi samkomuhaldsins í Hlé-
garði. Hann var kjörinn fundar-
stjóri aðalfundarins ásamt Jóni á
Reykjum.
Við kjör formanns LV var Böðv-
ar Sigvaldason endurkjörinn for-
maður til þriggja ára, en aðrir í
stjórn eru Vigfús B. Jónsson, Laxa-
mýri, Halldór Sigurðsson, Miðhús-
um, Ketill Ágústsson, Brúnastöð-
um, og Svavar Jensson, Hrapps-
stöðum. Um 40 fulltrúar víðs vegar
að af landinu sóttu aðalfund.. LV
að þessu sinni.
(Fréttatilkynning.)
Tæknideild. Sætúni 8 SÍMI69 15 OO
l/ið etom, SveáyáxéepÁ, L StmuuKgwK,
VZterkurog
kJ hagkvæmur
auglýsingamióill!