Morgunblaðið - 26.07.1991, Blaðsíða 23

22
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 26. JÚLÍ 1991
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 26. JÚLÍ 1991
23

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1100 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 100 kr. eintakið.
Ráðgjöf í stað
fjárausturs
Míkhaíl Gorbatsjov forseti Sov-
étríkjanna fékk ekki þá fjár-
ðstoð sem hann vænti er hann
hitti leiðtoga sjö helstu iðnríkja heims
í London í síðustu viku. Réttilega
komust vestrænu leiðtogarnir að
þeirri niðurstöðu að ekki væri ráðlegt
að ausa fé í botnlausa hít Gorbatsj-
ovs svo notað sé orðalag sunnudags-
greinar í Morgunblaðinu.
Fjárhagsaðstoð við Moskvustjóm-
ina getur haft önnur áhrif en til er
ætlast. Aðstoð sem rynni í hít
Moskvustjómarinnar myndi að öllum
líkindum festa skriffínnana í sessi.
En þeim hefur einmitt verið kennt
um hve hægt gengur að koma á efna-
hagslegum umbótum í Sovétríkjun-
um.
En Gorbatsjov kom ekki bónleiður
til búðar. Fundur hans með leiðtogun-
um sjö er enn einn áfanginn í leið
Sovétríkjanna frá kommúnismanum.
Með aukaaðild að Alþjóðagjaldeyris-
sjóðnum og Alþjóðabankanum gefst
Sovétmönnum kostur á að hlýða á
ráðgjöf um hvernig þeim megi best
takast að varpa tilskipanahagkerfínu
fyrir róða en leiða markaðsöflin til
öndvegis. Aukin samskipti Sovét-
manna og þeirra þjóða sem búa við
lýðræði og markaðshagkerfí, bæði
háttsettra embættismanna og al-
mennings, eru nauðsynleg til að Sov-
étmenn megni að varpa af sér- oki
alræðisstjórnar. Þótt marxisminn sé
hruninn er ekki sjálfgefíð að við taki
lýðræði, umburðarlyndi, réttarríki og
velmegun. Þarna geta Vestur-
landabúar komið til skjalanna. Þeirra
er að miðla af reynslu sinni. Ráðgjöf
er hyggilegri en fjáraustur. Þetta
varð einmitt niðurstaða leiðtogafund-
arins í London.
Vaclav Havel, forseti Tékkóslóv-
akíu,' ráðleggur Vesturlöndum eftir-
farandi í grein sem birtist í Morgun-
blaðinu sl. föstudag: „Aðstoðina við
Sovétstjórnina á að binda því skil-
yrði, að hún neyti ekki aflsmunar
gagnvart nágrönnum sínum og leyfí
einstökum sovétlýðveldum að ráða
sér sjálf, að segja skilið við Sovétrík-
in. A ég þar einkum við Eistland,
Lettland og Litháen. Þessari aðstoð
á að skipta í þúsund lítil framlög til
ákveðinna þátta hins nýja markaðs-
kerfís í Sovétríkjunum, ekki láta hana
alla í einu í hendurnar á fulltrúum
gamla kerfísins. Til grundvallar út-
hlutuninni á að leggja efnahagslegt
mat, ekki geðþótta gömlu áætlana-
smiðanna.“
Orð Havels minna á að fyrst og
fremst er þörf á að styrkja undirstöð-
ur lýðræðisþjóðfélags í Sovétríkjun-
um. Sovéskum ráðamönnum er tamt
að bylta ofan frá. En lýðræði verður
ekki komið á nema grasrótin sé heil-
brigð. Gorbatsjov kom til Lundúna
með enn eina áætlunina samda í
ranghölum Sovétkerfísins. Hann vildi
ekki ganga jafn langt og hagfræðing-
urinn Grígoríj Javlinskíj og starfs-
bræður hans við Harvard-háskóla.
Gorbatsjov útvatnaði þeirra hug-
myndir með varfæmari tillögum Va-
lentíns Pavlovs forsætisráðherra.
Margir sérfræðingar halda því hins
vegar fram að leiðin frá ánauð til
frelsis í efnahagsmálum verði einung-
is farin í einu stökki.
Stuðningur við Gorbatsjov er ekki
markmið í sjálfu sér. Vesturlönd eiga
hins vegar að styrkja lýðræðisöflin
hvar sem þau koma fram innan Sov-
étríkjanna. Það hlýtur að ganga fyrir
stuðningi við Gorbatsjov. I áður-
nefndri sunnudagsgrein kom fram
að Sovétmenn takast nú á við
þríþættan vanda. í fýrsta íagi að
koma á markaðshagkerfi. í öðru lagi
að innleiða lýðræði. í þriðja lagi að
finna lausn á sambúðarvanda þjóða
Sovétríkjanna.
Þessi þrjú verkefni eru samtvinn-
uð. Svo vitnað sé í Havel: „Reynsla
eftirstríðsáranna sýnir að það er
sama hve miklu fé er ausið í aðstoð
við alræðisríkið, velmegunin vex ekki
fýrr en með lýðræðinu.“ Það sem
Sovétmenn þurfa er ekki digrir sjóðir
heldur skólun í lýðræði, en af því
hafa þeir enga reynslu. Vestur-
landabúar hafa reynsluna og af henni
ber þeim skylda til að miðla.
Lýðræði er annað og meira en að
meirihlutinn ráði í kosningum. í lýð-
ræðisríki er réttur minnihlutans
tryggður. Lýðræði þar sem sjálfs-
ákvörðunarréttur þjóða og réttindi
minnihlutahópa eru ekki virt er þvi
ekkert annað en skrílræði. Sovétríkin
eru nýlenduveldi sem riðar til falls.
Frelsisþróuninni fylgir óhjákvæmi-
lega endurskoðun landamæra innan
Sovétríkjanna. Þar er ærið verkefni
fyrir höndum, samkvæmt opinberum
sovéskum tölum eru hvorki meira né
minna en 76 óútkljáðar landamæra-
deilur innan ríkisins.
Á endanum eru það íbúar Sov-
étríkjanna sjálfír sem verða að leysa
sín gríðarlega flóknu vandamál. Upp-
stokkun Sovétríkjanna með auknu
sjálfstæði þjóðanna er einmitt besta
tryggingin fyrir efnahagsumbótum.
Hvorum skyldi vera betur treystandi
fyrir því að koma á umbótum í efna-
hagslífí Litháens, Litháum eða áætl-
anasmiðum í Moskvu?
Margt bendir til að eftir slíka upp-
stokkun verði eftir kjarni ríkisins með
níu lýðveldum af fímmtán þar sem
Rússar gegndu enn forystuhlutverki.
Vesturlönd verða að gæta þess að á
næstu árum verði ekki gengið á rétt
hinna lýðveldanna sex sem ætla sér
að segja skilið við Sovétríkin. Margar
þjóðir munu áfram byggja hið nýja
Rússland og hver veit nema Evrópu-
bandalagið geti orðið fyrirmynd að
stjómkerfí þess.
Annað brýnt verkefni sem við blas-
ir og er jafnframt prófsteinn á að
ráðamenn í Sovétríkjunum stefni í
rétta átt er eftirfarandi: Kommún-
istaflokkurinn afsali sér því tilkalli
til valdaeinokunar sem hann enn ger-
ir í raun. Gera þarf skarpan greinar-
mun ríkis og stjómmálaflokka. Til-
skipun Borís Jeltsíns Rússlandsfor-
seta um að banna starfsemi stjóm-
málaflokka á vinnustöðum og í opin-
bemm stofnunum eins og hún hefur
tíðkast af hálfu kommúnistaflokksins
er skref í rétta átt. Þau ummæli
Gorbatsjovs að forseti Sovétríkjanna
þurfí ekki nauðsynlega að vera úr
kommúnistaflokknum hníga í sömu
átt. Á miðstjómarfundi flokksins sem
nú stendur yfír í Moskvu hefur Gorb-
atsjov lagt fram drög að breyttri
stefnuskrá þar sem marx-lenínisma
er hafnað sem kreddu. Slíkt leiðir
fyrirsjáanlega til frekari klofnings í
flokknum en er engu að síður rökrétt
framhald af umbótastefnu Sovétleið-
togans. Kommúnisminn er gjald-
þrota, það hefur Gorbatsjov viður-
kennt í raun.
Landbúnaðarráðuneytið:
Forkaupsréttur sveit-
arstjórnar ógiltur
Landbúnaðarráðuneytið felldi fyrir skömmu úr gildi forkaupsrétt
sveitarstjórnarinnar í Staflioltstungnahreppi í Mýrarsýslu. Ráðuneytið
féllst á kæru Ólafs Þ. Þórðarsonar, þingmanns og bónda, á hendur sveit-
arstjórninni fyrir að hafa gengið inn í samning um kaup á jörðinni
Efranesi en eigandi jarðarinnar hafði gert samninginn við Olaf. Sveitar-
stjórnin seldi síðan jörðina hjónum, sem nú búa á jörðinni, þar sem hún
taldi að með því væri framtið jarðarinnar betur tryggð. Landbúnaðar-
ráðuneytið taldi hins vegar efnisleg rök fyrir ákvörðun sveitarstjórnar-
innar ekki næg.
í jarðalögum er gert ráð fyrir að
sveitarstjómir eigi forkaupsrétt að
fasteignum utan skipulagðra þéttbýl-
issvæða. „í þessu tilfelli var gerður
kaupsamningur um jörðina Efranes
og hann var lagður fyrir hrepps-
nefndina sem tók ákvörðun um að
neyta forkaupsréttar og selja jörðina
öðram aðila heldur en samninginn
gerði. Upphaflegi kaupandinn vildi
ekki una ákvörðun hreppsins og
skaut henni til landbúnaðarráðuneyt-
isins. Ráðuneytið aflaði síðan gagna
Morgunblaðið/Þorkell
Utanríkisráðherrar íslands og írlands, þeir Jón Baldvin Hannibalsson og Gerard Collins, áttu fund í
Ráðherrabústaðnum við Tjarnargötu siðdegis í gær.
Utanríkisráðherra írlands um EES-viðræðurnar:
Tollfrjáls innflutningur á sjávar-
afurðum til EB yrði Irum erfiður
GERARD Collins, utanríkisráðherra írlands, átti i gær fund með
Jóni Baldvin Hannibalssyni, utanrikisráðherra, um stöðuna í samn-
ingaviðræðum Evrópubandalagsins (EB) og Fríverslunarbandalags
Evrópu (EFTA) um myndun Evrópsks efnahagssvæðis (EES). Hann
sagði að loknum þeim fundi að frjáls innflutningur á fiski frá EFTA,
fyrst og fremst lax, síld og makríl, hefði verulega erfiðleika í för
með sér fyrir irskan sjávarútveg. Collins er staddur hér í opinberri
heimsókn í boði utanríkisráðherra og lýkur henni á morgun.
„Fundurinn var gagnlegur, ítar-
legur, skemmtulegur og ég hef eng-
um niðurstöðum að lýsa fyrr en
búið er að semja,“ sagði Jón Bald-
vin Hannibalsson eftir fund sinn
með Collins. Hann sagðist enn þá
telja frekar líklegt að samningar
myndu nást.
Gerard Collins sagði verulegan
árangur hafa náðst í samningavið-
ræðum EB og EFTA að undan-
förnu. „En í fullri hreinskilni verður
það að segjast að enn eru mjög
alvarleg vandamál sem eftir á að
leysa. Þarna er um að ræða grund-
vallarmál fýrir sum aðildarríki
EFTA og greinilega líka sum EB-
ríki. Það hefur verið lögð gríðarleg
áhersla á það í þessari viku, af
hálfu háttsettra embættismanna,
að þoka málunum áfram og við
fáum skýrslu um stöðuna á mánu-
daginn þegar ráðherrafundur EB
verður haldinn í Brussel," sagði
Collins við Morgunblaðið. „Við vilj-
um reyna að leysa þessi mál eins
fljótt og unnt er og erum staðráðn-
ir í að gera það. Nú erum við á
lokasprettinurrf og það eru enn þá
nokkur grundvallaratriði sem verð-
ur að takast á við. Við verðum líka
allir að taka tillit til umbjóðenda
okkar. Ég _ hef fullan skilning á
sérkröfum íslendinga en þið verðið
líka að skilja að írar hafa ákveðnar
sérkröfur.“
Aðspurður um hvort írar settu
sig upp á móti tollfijálsum fískinn-
flutningi frá EFTA-ríkjunum til EB
sagði hann að það myndi hafa veru-
lega erfiðleika í för með sér fyrir
sjávarútveg á írlandi. „Við teljum
,að ef EFTA-ríkin fengju fijálsan
aðgang fýrir sjávarafurðir sínar
gæti það orðið okkur mjög erfítt,“
sagði Collins. Þetta ætti sérstaklega
við um tollfijálsan innflutning á
laxi, sfld og makríl. „Við sjáum hins
vegar möguleika á svigrúmi hvað
aðrar fisktegundir varðar.“
Hann var að lokum spurður hvort
að hann teldi enn líkur á að niður-
staða næðist um þetta atriði. „Um
það snúast samningaviðræður. Það
eru ákveðnir erfíðleikar uppi. Ég
vona að við getum ráðið bug á þeim
en það verður líka að hafa í huga
að við höfum ekki verið að semja
á þessum fundi. Það eru aðrir sem
fara með umboð til þess. Við höfum
hins vegar átt mjög árangursrík
skoðanaskipti sem geta orðið til
þess að auka skilning á sjónarmið-
um hvors annars. Það er mjög mikil-
vægt að við öðlumst slíkan skiln-
ing.“
með hefðbundnum hætti um kæru-
efnið og felldi úrskurð sem var kær-
andanum í vil,“ sagði Jón Höskulds-
son, lögfræðingur landbúnaðarráðu-
neytisins, í samtali við Morgunblaðið.
í kæru Ólafs Þ. Þórðarsonar kom
fram að ekki hafí verið gætt réttra
lagasjónarmiða við ákvörðun hrepps-
nefndar um að neyta forkaupsréttar.
í öðm lagi að hreppsnefndin hafi
brotið gegn jafnræðisreglu. í þriðja
lagi var það skoðun kæranda að einn
hreppsnefndannanna hafi verið van-
hæfur til að taka þátt í afgreiðslu
málsins. í fjórða lagi að hreppsnefnd
hafi ekki kynnt sér málavexti nægj-
anlega áður en hún tók ákvörðun og
ekki gefið kæranda kost á að tjá sig
um þau atriði sem nefndin lagði til
grundvallar og í fimmta lagi að fund-
ur hreppsnefndar hafi ekki verið
opinn og auglýstur. Ráðuneytið féllst
á fyrstu íjóra af fimm liðunum.
Áð sögn Jóns Þórs Jónassonar,
oddvita í Stafholtstungnahreppi, var
það mat sveitarstjórnarinnar að
framtíð jarðarinnar væri betur
tryggð með því að þar byggi fólk sem
sjálft ætlaði að stunda búskap.
„Á jörðinni er réttur til mjólkur-
framleiðslu og ef hann, af einhveijum
ástæðum, er ekki nýttur þá býður
það þeirri hættu heim að jörðin verði
ekki til hefðbundins búskapar í
framtíðinni og þar með ótrygg bú-
seta á henni. Við töldum okkur því
vera að tryggja ömggari framtíð
jarðarinnar sem bújarðar með því að
láta þetta unga fólk fá hana heldur
en Ólaf,“ sagði Jón Þór f samtali við
Morgunblaðið.
Afkoma Flugleiða fyrri hluta árs svipuð og í fyrra:
Ameríkuflugið gengur vel en
Evrópuflugið lakara en vænst var
SÆTANÝTING í flugi Flugleiða hf. frá íslandi til Bandaríkjanna er vel
yfir 90% á tímabilinu frá maí til ágústloka, miðað við sölu í maí og júní
og bókanir í júlí og ágúst, að sögn Sigurðar Helgasonar forsljóra Flug-
leiða. Hins vegar hefur flugið til Evrópu ekki náð að ganga samkvæmt
rekstraráætlunum, þótt flutningar á þeim leiðum séu meiri en í fyrra.
Sigurður áætlar að tap á rekstri félagsins fyrri hluta þessa árs verði
svipað og í fyrra, þegar það varð um 440 milljónir króna. Endanlegar
tölur um það liggja þó ekki fyrir. í fyrra varð hins vegar hagnaður
eftir fyrstu átta mánuðina um 600 milljónir króna og hagnaður alls
ársins um 400 milljónir.
„Ameríkuflugið hefur gengið mjög
vel eftir að við fengum nýju vélarn-
ar,“ sagði Sigurður Helgason í sam-
Stærstu fiskverkendur í Eyjum:
Oskað eftir rannsókn á
fiskkaupum og viktun
Fulltrúar stærstu fiskvinnslufyrirtækjanna í Vestmannaeyjum hafa
óskað eftir því við sjávarútvegsráðuneytið að fiskkaup og viktun allra
fiskvinnslufyrirtækja í Vestmannaeyjum á þessu ári og því síðasta
verði rannsökuð sérstaklega.
I bréfi fiskverkendanna til sjávar-
útvegsráðuneytisins segir að
ástæða beiðninnar sé ummæli sem
höfð séu eftir Ásmundi Friðrikssyni
framkvæmdastjóra Frostvers hf. í
Vestmannaeyjum í grein eftir Agn-
esi Bragadóttur í Morgunblaðinu á
fimmtudag. Þar staðhæfi Ásmund-
ur að fiskvinnslufyrirtæki svindli á
vikt fyrir bátana þegar þegar því
sé að skipta, og nefni sem dæmi,
að frystihús sem hafi 5-6 þúsund
tonna kvóta geti hæglega unnið
200-400 tonn umfram veiðiheimild-
ir. Enginn geti séð við slíku og úti-
lokað sé að hafa eftirlit með slíku
athæfi.
Fiskverkendurnir segjast ekki
vilja Iiggja undir grun í þessu máli
og fara því fram á rannsókn. Þeir
sem skrifa undir bréfið eru Sigurð-
ur Einarsson fyrir hönd Hraðfrysti-
stöðvar Vestmannaeyja, Bjöm Úl-
fljótsson fyrir hönd Vinnslustöðvar-
innar og Lifrarsamlags Vestmanna-
eyja, Eyjólfur Marteinsson fyrir
hönd ísfélags Vestmannaeyja, Guð-
mundur Karlsson fyrir hönd Fiskiðj-
unnar.
tali við Morgunblaðið þegar hann var
spurður um afkomu félagsins.
Hann sagði að skýringar á þessu
væm margþættar. Imynd félagsins
á markaðnum hafi breyst mjög með
tilkomu nýju flugvélanna, sérstak-
lega hvað tekist hafi að halda góðri
stundvísi. „Stundvísin er með því
besta sem þekkist,“ sagði hann.
Þá sagði Sigurður að tekist hafí
vel að framfylgja þeirri áætlun að
nota Keflavík sem skiptistöð, þannig
að farþegar koma úr mörgum áttum,
frá Skandinavíu, meginlandi Evrópu
og Bretlandi, til Keflavíkur og fari
þar í áframhaldandi flug til Banda-
ríkjanna. Síðan komi farþegar að
vestan og dreifist á áfangastaðina í
Evrópu. Þetta sagði Sigurður að yki
á rekstraröryggi félagsins þar sem
áhættunni er dreift á fleiri markaði
en áður, þegar Ameríkuflugið var
að mestu tengt Lúxemborg einni.
„Við höfum þannig náð að byggja
Keflavík mjög vel upp sem skiptistöð
í okkar alþjóðaflugi. Við eru meira
farnir að tala um reksturinn hjá okk-
ur, ekki sem tvær einingar, Atlants-
hafsflugið og Evrópuflugið, heldur
sem alþjóðaflug með Keflavík sem
miðpunktinn. Þetta hefur gengið
mjög vel upp í sumar, það vel að
segja má að sætanýtingin alveg frá
maí, og við sjáum það núna út ág-
úst, er töluvert yfír 90% á milli Is-
lands og Bandaríkjanna.“
Evrópuflugið lakara en vænst
hafði verið
Evrópuflugið hefur á hinn bóginn,
að sögn Sigurðar, ekki gengið sam-
kvæmt rekstraráætlunum, það er
milli íslands og Evrópu. „Það er
minna heldur en við höfum gert ráð
fyrir. Við erum með fleiri farþega
heldur en í fyrra, en við vorum bún-
ir að gera ráð fyrir þó nokkurri aukn-
ingu, þannig að við höfum ekki séð
alla aukninguna sem við gerðum ráð
fyrir á þeim leiðum.,“ sagði hann.
Ástæðurnar sagði hann líklega
mega rekja að einhverju leyti til
Persaflóastríðsins. „Við fengum tölu-
vert mikið af bókunum á meðan á
stríðinu stóð og eftir að því var að
ljúka," sagði Sigurður. Stór hluti af
þeim bókunum sagði hann að hefði
staðið, þótt einhveijar afpantanir
hefðu fylgt. Önnur ástæða sagðist
Sigurður telja að væri sú, að veður
var slæmt í Skandinavíu og á megin-
landinu í maí og júní þegar margir
panta, sem eru á seinni skipunum
að ákveða sín ferðalög.
Af þessu leiði að íslendingar hafi
ferðast' minna en búist hafi verið
við, sagði Sigurður. „Ég hef ekki séð
tölurnar ennþá fyrir júlí, en okkur
sýnist að íslendingar hafi ferðast
svolítið minna en við gerðum ráð
fyrir í sumar vegna þess hve veðrið
hefur verið gott hérna. Slæmt veður
í Evrópu og gott veður á íslandi
hefur að einhverju leyti haft áhrif á
farþegafjölda okkar milli íslands og
Evrópu. Þá er líklegt að versnandi
efnahagsástand á íslandi og í Evrópu
hafi haft sín áhrif.“
Stöndum vel að vígi
Aðspurður um hvort staða Flug-
leiða væri almennt talað góð núna,
sagði Sigurður að hann væri ekki
nógu ánægður með reksturinn í sum-
ar. „Þó svo að við séum að gera
betur heldur en í fyrra þá höfum við
ekki náð þeim markmiðum sem við
settum okkur. Við höfum sett okkur
tiltölulega há markmið í sambandi
við hagnað og afkomu,“ sagði hann.
Að öðm leyti kvaðst Sigurður þó
vera þokkalega ánægður með rekstur
félagsins og sagðist telja að staða
Flugleiða sé mjög sterk samanborið
við mörg erlend flugfélög, sérstak-
lega Evrópufélögin.
Það sem helst styrkir stöðu félags-
ins á markaðnum er, að sögn Sigurð-
ar, í höfuðatriðum fjórþætt. Flug-
vélafloti félagsins samanstendur af
nýjum vélum sem hefur gert kleift
að halda góðri stundvísi og öðlast
góða ímynd í hugum viðskiptavina.
I öðra lagi voru nýju vélarnar keypt-
ar á meðan verð á þeim var lágt og
afgreiðslufrestur stuttur. í þriðja lagi
voru fjármögnunarsamningar vegna
flugvélakaupanna gerðir á hagstæð-
um tíma þannig að vaxtakjör voru
betri en síðar varð og lánstími lengri.
Loks tókst að selja eldri vélarnar á
meðan verð á þeim var í hámarki.
Sigurður sagði að gengisbreytingar
dollarans hefðu ekki haft teljandi
áhrif á hag félagsins, til dæmis væri
vægi dollarans nú svipað og þegar
áætlanir voru gerðar I tengslum við
flugvélakaupin, þannig að þær for-
sendur hefðu ekki breyst mikið.
Börkur Arnarson við eina af myndum sínum. Morgunbiaðið/Einar Faiur
Gallerí Nýhöfn:
Börkur Arn-
arson opnar
ljósmynda-
sýningn
BORKUR Arnarson ljósmynd-
ari opnar sýningu í Gallerí
Nýhöfn við Hafnarstræti í dag.
Á þriðja tug ljósmynda eru á
sýningunni og stendur hún til
8. ágúst.
Börkur lauk námi í London
College of Printing í Englandi og
útskrifaðist þaðan með B.A.
gráðu í ljósmyndun síðastliðið
vor. Áður starfaði hann sem
fréttaljósmyndari á Morgunblað-
inu.
Börkur hefur tekið þátt í fjórum
samsýningum í Englandi og
Þýskalandi, en þetta er fyrsta
einkasýning hans. Hann hefur
hlotið ýmsar viðurkenningar fyrir
ljósmyndir sínar og meðal annars
hjátískublaðinu Vogue árið 1990.
Börkur rekur nú fyrirtækið
Fotoguttene í London í félagi við
þrjá fyrrverandi skólabræður sína.
UMRÆÐAN UM AFAM LANSKJARAVISITOLUNNAR
Jón Sigurðsson, viðskíptaráðherra:
Óráðlegt að hrófla við
lánskjaravísitölunni
„Það hefur tekist gott samkomulag milli allra aðila að málinu
meðal stjórnvalda og við Seðlabankann að stefna að því að óverð-
tryggðar skuldbindingar fái meira vægi á lánamarkaðnum og
hinar verðtryggðu víki eftir frjálsu vali manna. Það er að mínu
mati óráðlegt með tilliti til þess samkomulags sem tókst um þetta
mál við Seðlabankann og milli flestra sem að þessu máli koma á
vettvangi stjórnmálanna að fara að hrófla mikið við því,“ sagði
Jón Sigurðsson, viðskiptaráðherra, aðspurður um þá skoðun Ein-
ars Odds Krisljánssonar, formanns Vinnuveitendasambands Is-
lands, að leggja eigi lánskjaravísitöluna niður í haust í kjölfar
kjarasamninga sem treysti áframhaldandi stöðugleika í þjóðfélag-
inu.
Jón
vísaði til stefnumótunar í
þessum efnum sem hann hefði
kynnt í lok síðasta árs, þar sem
gert er ráð fyrir stigminnkandi
vægi verðtryggingar á fjárskuld-
bindingum og opnun lánamarkað-
arins. „Það er lang heppilegast
að menn velji sjálfir hvernig lána-
samningir eru gerðir að þessu
leyti. I þessari stefnumótun er
gert ráð fyrir að í fyllingu tímans,
innan tveggja ára eða svo, verði
ekki lagaákvæði um verðtrygg-
ingu en hins vegar heldur ekki
bann við henni og á þessu stigi
hef ég ekki annað um málið að
segja. Það sem á að víkja lán-
skjaravísitölunni af vettvangi er
fyrst og fremst stöðugleiki í verð-
lagi en ekki íhlutun um lánssamn-
inga,“ sagði Jón ennfremur.
Hann sagðist ekki telja það
hyggilegt að blanda þessum mál-
um saman við launa- og verðlags-
mál. Breytingin sem síðast hefði
verið gerð í þá veru að auka vægi
launa í lánskjaravísitölu hefði ein-
mitt verið gerð til að koma til
móts við þau sjónarmið að mis-
vægi í þróun launa og lánskjara
væri mjög óheppilegt og það væri
ekki heppilegt að fara breyta því
nú. Það væri ekki nema eitt ör-
uggt ráð til þess að draga úr
mikilvægi lánskjaravísitölunnar
og víkja henni til hliðar og það
væri að halda verðlaginu í skefj-
um. Hann bætti því við að hann
hefði ekki haft tækifæri til þess
að kynna sér þessi viðtöl við Örn
Friðriksson og Einar Odd Kristj-
ánsson í Morgunblaðinu þar sem
þessar skoðanir kæmu fram held-
ur hefði hann aðeins heyrt af
þeim.
Aðspurður hvort það væri eðli-
legt að lán væru bæði verðtryggð
og bæru breytilega vexti sagðist
hann telja það æskilegt að stefnt
væri að meiri stöðugleika og
ábyrgð við mótun upphafiegra
lánskjara sérstaklega þegar uin
verðtryggða skilmála væri að
ræða.
„Ég bendi á að þegar vægi
Iauna var aukið á lánskjaravísi-
tölunni var það einmitt til þess
að koma til móts við sjónarmið
þeirra sem töldu hættulegt að það
yrði misræmi á milli launaþróunar
og lánskjaraþróunar. Það þarf að
ríkja sem mestur stöðugleiki með-
an þessi skipan er við lýði. En í
framtíðinni tel ég að lánskjörin
og verðviðmiðun ef hún er í láns-
samningum eigi að ráðast af
samningsaðilum en ekki lagafyrir-
mælum,“ sagði Jón Sigurðsson
einnig.
hringla með mælikvarða á borð
við lánskjaravísitöluna, að
minnsta kosti að því er lítur að
þegar gerðum samningum. Slík
aðgerð breytir eftir á þeim gildum
sem lögð voru til grundvallar við
samninsggerðina og þannig
vinnubrögð samrýmast ekki
nútíma þjóðfélagssiðferði. Ég
vona því að menn fari sér varlega
ef ætlunin er að breyta lán-
skjaravísitölunni," sagði Guð-
mundur.
„Hugmynd Einars Odds um að
leggja lánskjaravísitöluna niður
fínnst mér hins vegar engan rétt
eiga á sér. Menn verða að átta
sig á því að vísitalan er notuð við
gerð langtímasamninga og fyrr
en tekist hefur að skapa festu í
efnahagsmálum er ekki við því
»
Guðmundur Hauksson, Kaupþingi:
Fráleitt að hringla
með vísitöluna
„Ég get ekki annað en verið sammála Erni Friðrikssyni um
að laun séu of stór þáttur í lánskjaravísitölunni. Á þetta var
margoft bent þegar henni var illu heilli breytt 1989,“ sagði Guð-
mundur Hauksson, forstjóri Kaupþings, aðspurður um þær hug-
myndir forystumanna Alþýðusambands Islands að rjúfaþurfi sjálf-
virk tengsl milli launa og lánskjaravisitölu.
„Það er hins vegar fráleitt að að búast að samið verði um lán
til lengri tíma með föstum vaxta-
kjörum, nema byggt sé á einhvers
konar verðviðmiðun, annað hvort
vísitölu eða gengi. Af slíkum
viðmiðunum er lánskjaravísitalan,
að minnsta kosti eins og hún var
fyrir breytinguna 1989 líklega
réttlátust í okkar þjóðfélagi.
Aðilar vinnumarkaðarins hafa
barist fyrir lækkun raunvaxta.
Afnám lánskjaravísitölunnar mun
ekki lækka raunvexti. Það
markmið næst þegar eftirspurn
eftir fjármagni minnkar frá því
sem nú er sem afleiðing af því
að efnahagsmálin eru komin í
betra jafnvægi. Vaxtastigið ræðst
af framboði og eftirspurn á fjár-
magnsmarkaði ekki í kjarasamn-
ingum,“ sagði Guðmundur enn-
fremur.