Morgunblaðið - 26.07.1991, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 26. JÚLÍ 1991
i
+
AF INNLENDUM
VETTVANGI
AGNES BRAGADÓTTIR
Peningalyktin
EINA VITIÐ AÐ HATA SAMVINNU UM BYGGINGU NÝRRAR LOÐNUBRÆÐSLU,
SEM LEYSITVÆR ÚRELTAR VERKSMIÐJUR í EYJUM AF HÓLMI
MENGUNIN liggnr yfir Vestmannaeyjum eins og slæða og fnykur-
inn sem berst úr loðnubræðslunni er svo megn að venjulegum
Reykvíkingi, sem heimsækir Eyjar í fögru veðri og logni, slær
fyrir bijóst. Vestmanneyingar eru ekkert sælir með fnykinn sinn,
sem peyjarnir þar, eins og annars staðar, kalla peningalykt, en
þeir gera þó mun minna úr honum en efni standa til. í Vestmanna-
eyjum eru tvær fiskimjölsverksmiðjur, sem starfa á undanþágum
sem renna út I. september næstkomandi. Þær eru reyndar báðar
úreltar, þannig að skynsamlegast virðist að ein ný verksmiðja, með
nýtísku tækjabúnaði og mengunarvörnum leysi hinar tvær af hólmi.
Aðeins önnur verksmiðjan er starfrækt yfir sumartímann, Fiski-
mjölsverksmiðjan, sem Vinnslustöðin og Fiskiðjan eiga í samein-
ingu, en Fiskinyölsverksmiðja Einars Sigurðssonar, í eigu Hrað-
frystistöðvar Vestmannaeyja er einungis starfrækt á meðan á loðnu-
vertíð stendur.
Umræðan um framtíðartilhögun
loðnubræðslu og fiskimjölsverk-
smiðju hefur verið allnokkur í Eyj-
um að undanfömu, án þess þó að
nokkur niðurstaða hafi fengist.
Ég hef upplýsingar um að full-
trúar frá íslandsbanka hafa rætt
við eignaraðila fískimjölsverk-
smiðjanna, til þess að kanna hug
þeirra til sameiningar, áður en til
byggingar nýrrar og fullkominnar
loðnubræðslu kemur. Reyndar tel-
ur bankinn að þörfin til skjótra
ákvarðana á þessu sviði sé ekki
brýn, þar sem svo mikil óvissa ríkir
um loðnustofninn og stærð hans.
Vill bankinn fara sér hægt í lána-
fyrirgreiðslum til byggingar nýrrar
loðnubræðslu, þar til ljóst sé að
rekstrargrundvöllur slíkrar verk-
smiðju sé nokkum veginn tryggð-
ur. Því er líklegt að verksmiðjurnar
tvær keyri áfram á undanþágum
einhverjar loðnuvertíðir enn.
Arangurslausar viðræður
Eigendur verksmiðjanna hafa
ræðst við tvisvar, þrisvar sinnum,
síðast fyrir tveimur árum, um þann
möguleika að sameina verksmiðj-
urnar og byggja eina nýja í stað-
inn, en þær viðræður leiddu ekki
til þess að af sameiningu yrði. Einn-
ig hafa menn í Eyjum rætt mögu-
leikann á að stofnað verði almenn-
ingshlutafélag um nýja loðnu-
bræðslu og fiskimjölsverksmiðju,
og er einn stuðningsmaður þeirrar
hugmyndar Bjami Sighvatsson,
stjórnarformaður Fiskimjölsverk-
smiðjunnar og Vinnslustöðvarinnar
og stór hluthafi í Vinnslustöðinni.
Magnús_ Kristinsson stjórnarfor-
maður ísfélags Vestmannaeyja er
sömu skoðunar og Bjarni og segir
að náist samstaða meðal núverandi
eigenda loðnubræðslnanna um
byggingu nýrrar og fullkominnar
verksmiðju, sem stofnað verði al-
menningshlutafélag um, verði út-
vegun hlutafjár áreiðanlega ekkert
stórmál.
Haraldur Gíslason, fram-
kvæmdastjóri Fiskimjölsverksmiðj-
unnar og stór hluthafi í Fiskiðjunni
og Vinnslustöðinni, segir það stað-
reynd að báðar verksmiðjurnar séu
aftarlega á merinni hvað varðar
tækjabúnað. „Þær þyrftu auðvitað
að sameinast og ný fullkomin verk-
smiðja að rísa sem Ieysti þær báðar
af hólmi,“ segir Haraldur.
Kostar 300 til 400 milljónir
En ný fiskimjölsverksmiðja kost-
ar á milli 3 og 400 milljónir króna,
og út í slíka fjárfestingu fer enginn
í dag í sjávarútvegi, nema að rekstr-
argrundvöllur sé tryggður. Björn
Úlfljótsson framkvæmdastjóri
Vinnslustöðvarinnar (Vinnslustöðin
á 50% í Fiskimjölsverksmiðjunni)
segir að samstaða sé um markmið-
ið, en ágreiningur um leiðimar.
Engin glóra sé í því að reisa tvær
nýjar verksmiðjur, um það séu allir
sammála. „En þegar rætt var um
sameiningu verksmiðjanna, þá gátu
menn ekki komið sér saman um
hvers virði eignirnar voru. Sigurður
Einarsson var í þeím viðræðum sem
fram fóru ekki reiðubúinn til þess
að leggja loðnuskip sín í nýtt fyrir-
tæki og þar með að tryggja nýju
verksmiðjunni nægt hráefni. Á
þessu strönduðu sameiningarvið-
ræðumar, því það er enginn grund-
völlur fyrir því að fara út í að reisa
nýja bræðslu sem kostar á milli 300
og 400 milljónir, án þess að bræðsl-
unni hafi verið tryggt nægt hrá-
efni,“ segir Bjöm.
Sigurður Einarsson, forstjóri
Hraðfrystistöðvarinnar og aðaleig-
andi FSE, segir á allra vitorði að
rekstur loðnubræðslna hafi undanf-
arin ár gengið illa vegna loðnu-
brests. „Menn hafa tvisvar eða
þrisvar sinnum rætt hér um að
reyna að sameina verksmiðjumar,
ff *
m é
en þær umræður hafa aldrei komist
á það stig að hægt væri að stilla
upp einhveijum valkostum og gera
upp við sig hvað fælist í því að
renna fyrirtækjunum saman. Allir
hérna virðast sammála um að það
sé glórulaust að fara að byggja upp
tvær nýjar verksmiðjur, en því mið-
ur hefur ekkert gerst,“ segir Sig-
urður.
Sigurður segir það ekki rétt að
hann hafi ekki verið reiðubúinn að
leggja loðnuskip sín í nýtt fyrir-
tæki. „Ég var tilbúinn að ræða
hvort sem var, annars vegar að
sameina bara verksmiðjurnar og
hafa engin loðnuskip í fyrirtækinu,
eða hins vegar að setja öll skipin í
fyrirtækið, sem hefðu þá verið fjög-
ur loðnuskip frá okkur og tvö frá
hinum. Við það hefði ný fiskimjöls-
verksmiðja að sjálfsögðu orðið í
meirihlutaeign okkar og við þann
möguleika fannst mér sem dofnaði
vemlega áhugi hinna á slíkum við-
ræðum við mig,“ segir Sigurður.
Smákóngar aftur í ham
Sigurður segir að þegar þessar
viðræður hafi farið fram hafi sér
verið alveg sama hvor hátturinn
yrði á sameiningunni, en í dag hafi
hann aðrar skoðanir á þessum þætti
og hann hafi vissar efasemdir um
hversu skynsamlegt sé að tengja
útgerð loðnuskipanna við verk-
smiðjurekstur.
Raunar má ætla að í þessum
sameiningarviðræðum sem öðmm
samstarfsviðræðum sjávarútvegs-
fyrirtækjanna í Vestmannaeyjum
séu smákóngasjónarmiðin helsti
þröskuldurinn í veginum til já-
kvæðrar niðurstöðu. Ég fékk.upp-
lýsingar um það í Vestmannaeyjum
og sömuleiðis úr bankakerfinu hér
í Reykjavík, að þeir sem hugsanlega
hygðu á samstarf eða sameiningu
við Hraðfrystistöð Vestmannaeyja
sæju ofsjónum yfir því hversu stór
hlutur Hraðfrystistövarinnar yrði
við slíka sameiningu.
Hraðfrystistöðin hefur
tæplega 10% alls loðnukvóta
Loðnuskipin fjögur, Guðmundur
VE, Heimaey VE, Gígja VE og Sig-
urður RE, sem eru í eigu Hrað-
frystistöðvarinnar, ráða yfir hvorki
meira né minna en 8,6% alls loðnu-
kvóta loðnuflotans. Á góðum loðnu-
vertíðum hefur þetta jafngilt því
skipin hafí veitt frá 50 þúsund og
allt upp f 80 þúsund tonn af loðnu.
Þannig að meirihlutaeign Hrað-
frystistöðvarinnar og þar með Sig-
urðar Einarssonar og fjölskyldu í
nýrri fiskimjölsverksmiðju yrði
mjög ótvíræð, ef verksmiðjurnar
tvær sameinuðust og loðnuskipin
fylgdu með inn í nýtt sameinað
fyrirtæki.
Þetta eiga aðrir smákóngar erfitt
með að sætta sig við, hvort sem
þeir heita Bjarni Sighvatsson,
stjórnarformaður Vinnslustöðvar-
innar og Fiskimjölsverksmiðjunnar,
Haraldur Gíslason, framkvæmda-,
stjóri Fiskimjölsverksmiðjunnar og
hluthafi í Fiskiðjunni og Vinnslu-
stöðinni, eða Guðjón R. Rögnvalds-
son, stjórnarformaður Fiskiðjunnar
og framkvæmdastjóri Sæhamars
hf. Þannig að þótt ég hafí fjallað
hér á sama vettvangi í grein á mið-
vikudaginn um það að sægreifar
Vestmannaeyja væru sundurleitur
hópur, þá virðast þeir í það minnsta
geta snúið bökum saman til þess
að koma í veg fyrir að einn úr
þeirra röðum verði stórkóngur.
Fiskiðjan hafnaði tilboði
Hraðfrystistöðvarinnar
Sigurður falaðist eftir því í fyrra
við stjórnendur Fiskiðjunnar að fá
að kaupa hlut Fiskiðjunnar í Fiski-
mjölsverksmiðjunni, en Fiskiðjan á
50% í verksmiðjunni. Fiskiðjan
hafnaði þessari málaleitan Sigurð-
ar.
Ég spurði Guðmund Karlsson,
framkvæmdastjóra Fiskiðjunnar,
hvers vegna þessu hefði verið hafn-
að og hvort slíkt hefði ekki einfald-
að sameiningu fískimjölsverksmiðj-