Morgunblaðið - 17.06.1992, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 17. JÚNÍ 1992
19. aldar, að Rembrandt var viður-
kenndur sem mesti listamaður
Norður-Evrópu.
List hans reis hæst ógæfuárin,
ár gjaldþrots og niðurlægingar. Ég
kynntist verkum Rembrandts fyrst
árið 1962 í Vetrarhöllinni í St. Pét-
ursborg (áður Leningrad), þá far-
þegi á Lagarfossi. En við endurtekn-
ar heimsóknir til Ríkislistasafnsins
í Amsterdam hef ég tekið slíku ást-
fóstri við „Næturvaktina", að í þess-
ari síðustu heimsókn fannst mér
streyma gífurlegur, jákvæður kraft-
ur út úr myndinni. Það var mjög
sérstæð reynsla, ekki ósvipuð og í
herbergi Raffaels í Uffízi-safninu í
Flórens um jólin síðustu. Kannski
lifa listamennirnir áfram í .verkum
sínum í bókstaflegri merkingu?
í fræðibókum t.d. frá 1949 er
fullyrt að Rembrandt hafí skilið eft-
ir sig u.þ.b. 600 málverk. Nú eru
listfræðingar komnir á þá skoðun,
að aðeins séu til u.þ.b. 300 málverk
eftir hann og þau þá auðkennd
Rembrandt van Rijn, en hin 300
auðkennd Rembrandt-skólinn, og
eru eftir nemendur hans, sem hann
hrósaði með því að signera myndim-
ar með nafni sínu. Hætt er við að
verðmæti sumra safna og einstakl-
inga hafí dalað við þessar rannsókn-
ir.
Van Gogh-safnið
Mikið er um að vera á uppstign-
ingardag 28. maí. Söfnin aðeins
opin frá 13-15 og allar búðir lokað-
ar, svo fólkið streymir á söfnin.
Alls staðar að úr heiminum, Japan-
ir, Suður-Ameríkubúar, Bandaríkja-
menn og Skandinavar, allir að skoða
málverk. Gömlu kunningjamir eftir
Van Gogh em á sínum stað, Kart-
öfluætumar, Hermaðurinn frá Afr-
íku, Camille Roulin og sjálfsmynd-
imar, auk þess er sýning frá Mes-
dag-safninu í Haag, sem ber nafnið:
„Frá Delacroiz til Israéls". Hendrik
Willem Mesdag (1831-1915) var
hollenskur listmálari en jafnframt
mikill listaverkasafnari. Hann safn-
aði 300 málverkum á æviskeiði sínu
og 90 teikningum, byggði yfír safn-
ið og gaf Haag-borg síðan allt sam-
eftirLeif
Sveinsson
Fyrsta ferð okkar hjóna til Amst-
erdam var í september 1965. Gistum
þá á Hotel Polen við Kalverstraat,
en það er nú bmnnið fyrir mörgum
ámm. Við vorum dugleg við söfnin,
fómm á tónleika hjá Koncertgebau,
en best man ég þó matstaðina,
Svörtu rolluna, Excelcior, Five Flies
og Hafnarbúðir. Þá hafði enginn
heyrt um Amsterdam sem miðstöð
eiturlyíja, borgin var þá hrein og
fín. Rauði Danni og 1968-kynslóðin
ekki búin að taka völdin í stórborg-
um Evrópu. Loftleiðir hf. flugu á
þessari leið árið 1965.
Arnarflugsferðirnar
Árið 1984 komum við loks aftur
til Amsterdam á leið okkar til Kan-
aríeyja. Amarflug var þá með ferð-
ir til Gran Canaria, fyrst flogið til
Amsterdam, dvalið þar í eina nótt
og síðan flogið með Iberia-flugfélag-
inu spænska til Gando-flugvallar á
Kanaríeyjum. Eftir þetta 19 ára hlé
var komið nýtt safn, Van Gogh-
safnið og tókum við þegar ástfóstri
við þá stofnun. Amarflug flutti eigi
eingöngu fárþega til Amsterdam,
eftir eina ferðina var Eggert Þor-
steinsson forstjóri Tryggingastofn-
unar ríkisins spurður hvemig honum
hefði líkað flugferðin frá Keflavík
til Amsterdam. „Nokkuð vel", svar-
aði Eggert, „en mér líkaði ekki, að
háhymingamir fengu morgunmat-
inn á undan okkur hinum farþegun-
um“.
Árið eftir, 1985, erum við aftur
á ferð í gegnum Amsterdam, gistum
í bakaleiðinni á Marriot-hótelinu,
rétt hjá Rijksmuseum og Van Gogh-
safninu. Þá var sýning á verkum
Edwards Munchs í Van Gogh-safn-
inu, en E1 Greco sýning í Ríkislista-
safninu, verkin að láni frá Prado-
safninu í Madrid. Það er alltaf eitt-
hvað um að vera á sviði listanna í
stíflunni í ánni Amstel, eins og nafn
borgarinnar er myndað. Söfnin alls
40 talsins.
Camille roulin eftir Van Gogh.
Fjórða pUagrímsförin
Nú skal haldið í fjórðu pílagríms-
iörina til Amsterdam og dóttir okk-
ir Bergljót flýgur frá Mílanó til
nóts við okkur. Það á að halda upp
í 40 ára útskriftarafmæli úr Há-
skóla íslands þann 28. maí, en þann
iag lauk ég embættisprófi í lög-
'ræði 1952. Fagnaðarfundir eru í
Boliday Inn hótelinu, þar sem her-
jergi er tryggt. Það er hitabylgja í
ámsterdam, 28 á °. Dagarnir eru
fljótir að líða, siglt með Rembrandt-
Dátnum frá Ríkislistasafninu að
Vlunktoren, frábær leiðsögumaður
fræðir okkur um Rembrandt og
borgarlífið í dag. Rembrandt Harm-
ensz van Rijn fæddist árið 1601 og
dó 1669. Faðir hans var malari í
Leiden. Rembrandt gekk í háskól-
ann í Leiden, en náði þar ekki góð-
um námsárangri, svo faðir hans
sendi hann fyrst í listnám til J. van'
Swanenbruch í Leiden og síðar til
P. Lastman í Amsterdam. Var bú-
settur í Ajnsterdam frá 1631 og
varð fljótlega eftirsóttur portrett-
málari. Rembrandt var ákafur lista-
verkasafnari, en smekkur hans var
dýr. Hann safnaði m.a. Raffael með
þeim afleiðingum að hann varð
Rijksmuseum í Amsterdam.
„Nú eru listfræðingar
komnir á þá skoðun, að
aðeins séu til u.þ.b. 300
málverk eftir hann og þau
þá auðkennd Rembrandt
van Rijn, en hin 300 auð-
kennd Rembrandt-skólinn,
og eru eftir nemendur
hans, sem hann hrósaði
með því að signera mynd-
irnar með nafni sínu.“
gjaldþrota 1656. Hús hans og safn -
var þá selt á nauðungaruppboði,
hann dó í fátækt, sjónlítill og van-
metinn.
Lánadrottnamir sátu um hvert hans
verk, hann mátti ekkert selja, þeir
hirtu allt upp í skuldimar. Þá tók
sambýliskona hans Hendrikje Stoff-
els og sonur hans Titus til sinna
ráða, stofnuðu félag, sem hafði það
að markmiði að selja málverk
Rembrandts. í kvikmyndinni um
ævi hans, þar sem Charles Laughton
fer meðhlutverk hans, er gerð glögg
grein fyrir þessum þætti í ævi hans.
Leikur Laughtons er ógleymanleg-
ur. Það var eigi fyrr en undir lok
an. Safnið er ekki fyrst og fremst
minnisvarði um manninn, heldur
frábæran listasmekk hans. Van
Gogh-safnið fer með stjórn Mes-
dagssafnsins. Sú spuming leitar á
áhorfendur, þegar saga Van Gogh
er höfð í huga: „Er nauðsynlegt að
þjást svona mikið til að skapa svo
ódauðlega list?“ Það verður hver að
svara fyrir sig.
Ferðalok
Fimmtudagskvöldið 28. maí er
snædd hátíðarmáltíðin á Svörtu roll-
unni við Leidesplein, húsið byggt
1687, enginn jámnagli til í því, allt
geimeglt. Maturinn er frábær, þjón-
arnir liprir, kvöldið minnisstætt.
Föstudagurinn 29. rennur upp
bjartur og fagur, sjöundi sólardag-
urinn í þessari vikuferð, hitinn nú
24 stig. Hver getur beðið um betra
veður. Nú skilja leiðir, dóttir okkar
heldur til Mílanó með Alitalia, en
við með Flugleiðum til Keflavíkur.
Lokið er listaveislu, sem við munum
lifa á það sem eftir er ævinnar.
Veri þeir ævinlega blessaðir vinir
okkar, þeir Rembrandt van Rijn og
Vincent Van Gogh.
Höfundur cr lögfræðingur í
Rcykjavík.