Morgunblaðið - 11.03.1994, Síða 31

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 11. MARZ 1994
31
Slysiðífisk-
veiðistefnunni
eftir Önund
Ásgeirsson
Markmið fiskveiðistefnunnar eru
stöðugt til umræðu á opinberum
vettvangi, en hin endanlega lausn
sýnist víðs fjarri og reyndar er hún
stöðugt að fjarlægjast. Botnfísk-
kvótar núverandi fiskveiðiárs eru
um 165.000 tonn sem er aðeins
helmingur þess sem var á síðasta
fíkveiðiári og þriðjungur þess sem
úthlutað var fyrir tveim árum. Svo
guma menn af því að árið 1993
hafi verið bezta fískveiðiár íslands-
sögunnar enda þótt vitað sé, að
yfír 80% hafi verið loðna sem myndi
hjá Dönum nefnast „skidtfísk" til
aðgreiningar frá matfíski eða fiski
til manneldis sem miklu hærra verð
fæst fyrir. Þá líta menn algjörlega
fram hjá því að helztu og dýrmæt-
ustu fisktegundirnar hér við land
eru á þrotum og þar með aðaltekju-
stofn landsins. Við höfum enga
vissu fyrir því að á næsta fiskveiði-
ári verði nýtt metár í loðnuveiðum,
né að aðrir fiskistofnar rétti við og
því lifum við í þeirri völtu von að
fískistofnarnir munu vaxa af sjálfu
sér og auka þjóðartekjurnar svo að
það leysi allan okkar vanda í efna-
hagsmálum. Þetta getur aðeins tal-
izt óraunhæf bjartsýni.
Þróun stórútgerðar
Strax eftir útfærslu fiskveiðilög-
sögunnar 1976 voru byggðir stórir
ísfísktogarar sem tóku að sér fyrra
hlutverk þýzkra og enskra útgerð-
armanna um öflun nýs fisks á þýzka
og enska markaði. Sum þessara
togskipa voru svo til einvörðungu
miðuð við þetta hlutverk og hafa
varla lagt ugga á lands hérlendis
og þannig nýtt sér aðstöðuna innan
fiskveiðilögsögunnar án þess að
leggja atvinnulífinu hérlendis nokk-
uð til. Þessar veiðar höfðu ekki
mikil áhrif á atvinnuástandið innan-
lands, meðan nógur afli barst að
landi til að fullnægja vinnsluþörf
frystihúsanna. En ísfískskipunum
fór fjölgandi og það varð einskonar
„Kvótarnir voru hins-
vegar teknir af þeim
sem betri rétt áttu til
þeirra og afhending
eða framsal þeirra til
þessara taprekstrar-
skipa þannig í mótsögn
og heimildarleysi sam-
kvæmt stjórnarskrá
landsins, bæði varðandi
eignarrétt og atvinnu-
réttindi landsmanna.“
íþrótt stjórnmálamanna að úthluta
nýjum skuttogurum til gæðing-
anna. Eftir 1983 hefst síðan útgerð
frystitogara sem fljótlega leiðir til
minnkandi afla sem lagður er upp
hjá hraðfrystihúsunum, en í kjölfar
þess fylgir síðan vaxandi atvinnu-
leysi á útgerðarstöðum um allt land.
Frystitogaramir munu nú komnir
yfir 40 talsins og fer fjöldi þeirra
stöðugt vaxandi, jafnframt kemur
í ljós að þeir eru nú að leysa frysti-
húsin í landinu endanlega af hólmi,
með stöðugt vaxandi atvinnuleysi
við fiskvinnslu í landi. Allt er þetta
afleiðing hinnar hörmulegu fisk-
veiðistefnu sem hér hefir verið í
gangi síðan 1986 og vísast má telja
talsmenn Alþýðuflokksins aðalhöf-
unda að, þótt framkvæmdaraðilar
hafí verið_ sjávarútvegsráðherrarnir
Halldór Ásgrímsson og nú síðast
Þorsteinn Pálsson.
Árangur kvótakerfisins
Hér verður ekki rakin saga
kvótakerfisins, heldur aðeins getið
afleiðinga þess svo sem þær nú
liggja ljóst fyrir. Þótt yfírlýstur til-
gangur kvótakerfísins væri sá að
afla samfélaginu tekna af „auðlind-
inni“ með sérstöku afgjaldi til ríkis-
sjóð,' sem upphaflega var nefnt
„auðlindaskattur" en nú nefnist því
hæverska nafni veiðigjald, hefir
raunin orðið allt önnur því að ekk-
ert veiðigjald hefir verið greitt fram
til þessa. Það má víst teljast næsta
víst að slíkt gjald verði aldrei greitt
enda byggt á þeirri blekkingu að
útgerðin skili jafnan miklum hagn-
aði árlega sem þó er ekki í sam-
ræmi við rekstrarlega niðurstöðu
ársreikninga útgerðarfélaganna.
Kjarni laganna um stjórnun fisk-
veiða var sá að nytjastofnum við
landið sem lögin skilgreindu sem
sameign íslenzku þjóðarinnar var
úthlutað gefíns til starfandi útgerða
í landinu sem þannig eignuðust all-
an rétt til fískveiða innan fiskveiði-
lögsögunnar til frambúðar og eilífð-
ar. Þar sem þessir fiskveiðikvótar
voru gerðir framseljanlegir, urðu
þeir varanleg eign útgerðanna um
alla framtíð. Þetta er grundvöllur
„kvótabrasksins". Hæstiréttur hefir
staðfest að þetta sé megintilgangur
fiskveiðilaganna og þannig er skylt
að færa keypta kvóta til eignar hjá
útgerðum skipanna, en þetta segir
í sjálfu sér að íslenzka þjóðin hafi
með þessum lögum verið svipt þess-
arri sameign sinni. Þrátt fyrir þetta
munu víst allir íslendingar sammála
um það að hefðbundnar veiðar á
botnfíski, þ.e. með færi eða línu,
séu í raun og eðli málsins sam-
kvæmt eðlilegur og sjálfsagður
fæðingarréttur allra Islendinga sem
vilja hafa atvinnu sína af slíkum
veiðum. Þessar veiðar hafa augljós-
an forgangsrétt fram yfír aðrar
tegundir veiða, enda segir í 69. gr.
stjórnarskrárinnar „að engin bönd
megi leggja á atvinnufrelsi manna,
nema almenningsheill krefji, enda
þarf lagaboð til“. Það ætti að vera
augljóst að það eru engin almanna-
heill sem krefjast þess að dýrustu
og óhagkvæmustu veiðiskip heims
séu notuð innan íslenzkrar fískveiði-
lögsögu.
Jafnvel þótt íslenzkir sjómenn
skili þeim árangri að afli á mann
sé fjórfaldur eða fimmfaldur miðað
við erlenda starfsbræður þeirra,
nægir þetta ekki til að ná jákvæðum
árangri í rekstri skipanna. Kvóta-
kerfið hefir ekki náð að ráða bót á
þessum vanda og þótt nýjustu at-
Hvað er að ráðamönn-
um þjóðarinnar?
eftirÞóru
Júlíusdóttur
Hvernig geta þeir lofað svona
upp í ermina á sér trekk í trekk,
nema Ingi Björn Albertsson, sem
reynir eins og hann getur til að fá
björgunarþyrlumálinu framgengt.
Ég er agndofa yfir þessu og
skammast mín fyrir ríkisstjórnina
og sjálfa mig um leið yfir að hafa
ekki reynt að styðja Inga Björn
betur í þessu máli. Þegar síðasta
sjóslys gerðist, var ég svo vitlaus
að hugsa: Það þarf ekki að fylgja
þessu svo fast eftir af almennum
þjóðfélagsþegnum, þeir sjá nú að
þyrlukaupin þurfa að gerast og það
strax. Reyndar lofuðu þeir því eða
þannig tók ég það. Mér datt bara
alls ekki í hug, að þeir myndu salta
það fram að næsta slysi og lofa því
þá, en svíkja svo kannski áfram!
Þurfa slysin að henda sjálfa alþing-
ismennina, til þess að þeir hrökkvi
fyrir alvöru við? Þurfum við að af-
skrifa alla þessa alþingismenn í
næstu kosningum og byija upp á
nýtt?
Ef það vantar svona mikið fjár-
magn til nýrra þyrlukaupa, eigum
við þá ekki bara að fækka alþingis-
Þóra Júlíusdóttir
„Þurfum við að afskrifa
alla þessa alþingismenn
í næstu kosningum?“
mönnum, því við þjóðfélagsþegn-
arnir greiðum jú kaupið þeirra og
hvað ef þeir legðu nú risnupening-
ana sína í björgunarþyrlusjóðinn,
því við greiðum þá vissulega líka.
Það þarf ekki endilega að binda
þessa björgunarþyrlu við sjómenn,
sem í flestum tilfeilum eiga þessa
einu björgunarvon eins og komið
hefur í ljós.
Við sjáum sem betur fer flest
ekki langt inn í framtíðina og vitum
því ekki hver þarf næst á björgunar-
þyrlu að halda, þó flestir sem eru
á landi eigi sér aðra undankomu-
leið, það hafa sjómenn oft ekki.
Látum ekki lengur dragast að
kaupa nýja þyrlu. Eg vil vekja at-
hygli á því. Nýja björgunarþyrlu
strax, ekki á morgun eða kannski
hinn, það átti raunar að gerast í
gær — það er að segja fyrir löngu!
Þyrlu sem kemst út fyrir 200 míl-
ur, eða landshornanna á milli án
þess að þurfa að taka eldsneyti á
leiðinni.
Þjóðfélagsþegnar, stöndum sam-
an, látum í okkur heyra og styðjum
Inga Björn Albertsson í baráttunni.
Það fara að koma kosningar,
kannski getum við gert eitthvað í
sambandi við þær.
Höfundur er stjórnarformaður
útgcrðarfélags í Grindavík.
Önundur Ásgeirsson
huganir við Háskólann sýni, að 28
fyrirtæki hafi komizt yfir nær helm-
ing allra botnfiskveiða landsins,
fínnst enginn rekstrargrundvöllur
fyrir þau, enda mátti víst í flestum
tilfellum sjá þetta fyrir. Kvótarnir
voru hinsvegar teknir af þeim sem
betri rétt áttu til þeirra, og afhend-
ing eða framsal þeirra til þessara
taprekstrarskipa þannig í mótsögn
og heimildarleysi samkvæmt stjórn-
arskrá landsins, bæði varðandi
eignarrétt og atvinnuréttindi lands-
manna.
Eyðing fiskimiðanna
Á hveijum miðvikudegi má sjá í
Mbl. hvar togskipin eru staðsett og
sé sérstakt dæmi tekið má sjá að
í öllum álum eða gönguleiðum
þorsks úti fyrir Vestfjörðum eru
flesta daga um eða yfír 30 úthafs-
veiðiskip að veiðum. Veiðislóðirnar
nefnast: Látragrunn, Víkuráll,
Barðagrunn, Hali, Djúpáll og Kög-
urgrunn . Þetta eru þau fiskimið,
sem stóðu undir þeim afla sem var
undirstaðan að öllu mannlífí í þess-
um byggðum. Má þar nefna sem
dæmi eftirfarandi byggðalög: Pat-
reksfjörð, Tálknafjörð, Bíldudal,
Þingeyri, Suðureyri og Bolungavík.
Reynir Traustason, skipstjóri á
Flateyri, segir kvóta þar hafa
minnkað úr 6.000 tonnum í 400
tonn á undanförnum árum og þetta
er eini afkomumöguleiki fólksins.
Þótt Vestfírðir hafí hér verið teknir
sem dæmi, er fjöldi annarra
byggðalaga í sömu stöðu, þótt ekki
verði það upp talið hér.
Neyðarréttur byggðanna
Hér hlýtur að vakna sú spurning,
hvort stjórnvöld eða Alþingi hafi
rétt til að svipta byggðir landsins
lífsbjörg sinni. Svarið er vissulaga
aðeins eitt. Nei. Eðlilegast virðist
því að byggðastjórnir eða hrepps-
stjórnir taki málin í sínar hendur
og bijóti þessa hlekki af sér.
Hreppsstjórnir td. á Vestfjörðum
ættu að halda borgarafundi, þar
sem samþykkt væri að lýsa því yfir
að þessi ólög gildi ekki um þeirra
byggðarlag, síðan ættu allar byggð-
ir á Vestfjörðum að taka þessi mál
í sínar hendur, því forsenda kvóta-
laganna var óneitanlega sú að físk-
stofnar við strendur landsins væri
sameign allra landsmanna. Það
hefði þannig ekki átt að vera sá
möguleiki fyrir hendi að einstökum
útgerðum væri gert mögulegt að
spilla veiðunum fyrir heilum byggð-
um og gera þau óbyggileg svo sem
nú er orðin staðreynd. Það mun
taka langan tíma fyrir fiskistofnana
að rétta við. Aðgerðir eru því óhjá-
kvæmilegar.
Höfundur er fyrrv.
framkvæmdastjóri Olís.
auglýsingar
I.O.O.F. 1 = 1743118'A = F.L.
I.O.O.F. 12 = 1743118'/2 = Fjk.
Svigmót ÍR
1994
- Reykjavíkur-
mót
Svig 13-14 ára verður haldið i
Hamragili 19.-20. mars 1994.
Þátttökutilkynningár berist í fax
687845 fyrir þriðjudagskvöld
15. mars. Fararstjórafundur verð-
ur haldinn í skíðaráðsherbergi
föstudaginn 18. mars kl. 19.00.
Mótanefnd.
NY-UNG
KFUM & KFUK
Holtavegi
Lofgjörðarsamvera í kvöld kl.
20.30. Hildur Sigurðardóttir og
Laufey Guðmundsdóttir verða
með vitnisburði. Einnig verða
frjálsir vitnisburðir. Tónlistin
verður í umsjá djassbands.
Allir velkomnir á samveruna.
Frá Guðspeki-
félaginu
IngóHmstrntl 22.
Ámkrtftmrsfml
Qmnfllmra mr
39673.
í kvöld kl. 21 flytur Jörundur
Guðmundsson erindi í húsi fé-
lagsins, Ingólfsstræti 22. Á laug-
ardag kl. 15 til 17 er opið hús
með fræðslu kl. 15.30 í umsjón
Sigríðar Einarsdóttur. Allir eru
velkomnir og aðgangur ókeypis.
KEFAS
kristið samfélag
Almenn samkoma laugardaginn
12. mars kl. 14.00.
Þriðjudagskvöld: Fræðsla og
bænastund kl. 20.
FERÐAFÉIAG
ÍSLANDS
MÖRKINNI 6 ■ SÍMI 682533
Helgarferð 12.-13. mars
Kringum Hengil, skíðaganga
Brottför kl. 09.00 laugardag.
Gengið austan Hengils (milli
hrauns og hlíða) sem leið liggur
að Nesjavöllum. • Gist þar.
Sunnudag gengið vestan Heng-
ils að Litlu-kaffistofunni. Morg-
unverður og kvöldverður innifal-
inn í verði. Upplýsingar og far-
miðasala á skrifstofu F.í.
Ferðafélag islands.
Sálar-
— rannsókna-
félag íslands
Mikael Willcocks heldur byrj-
endanámskeið í andlegum fræð-
um laugardaginn 12. mars og
sunnudaginn 13. mars kl. 10-17
báða dagana.
Einnig verður opinn kynningar-
fundur í húsnæði félagsins,
Garðastræti 8, föstudagskvöldið
11. mars kl. 20.30, þar sem fólki
gefst kostur á að kynnast
Mikael.
Bókanir hafnar á námskeiðin í
slmum 18130 og 618130.
Stjórnin.
TIISÖLU
Til sölu vinsælu, þýsku
bréfin Joker ’88
Upplýsingar í síma 93-14271,
milli kl. 20 og 22.