Morgunblaðið - 26.04.1994, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 26. APRÍL 1994
15
Þetta er skól-
nnum að kenna
eftirAtla Harðarson
í Lesbók Morgunblaðsins, sem
kom út 9. apríl síðastliðinn, er
rabbgrein, undirrituð af Torfa Ól-
afssyni. Torfi kemur víða við og
segir m.a. að skólamir hafi plokk-
að „út úr krökkunum nærfellt allt
sem heitir íslandssaga, þeim sem
á annað borð komast læsir út úr
þeim, og [búið] til úr þeim ein-
hvers konar landleysingja, alþjóð-
legan lágkúrulýð.“ Helst er að
skilja að Torfí telji að böm komi
í skóla ólæs en uppfull af íslands-
sögu, skólarnir kenni sumum
þeirra að lesa en plokki um leið
úr þeim íslandssögukunnáttuna.
Þetta bull er auðvitað ekki svara
vert nema fyrir þá sök að fjölmiðl-
ar, jafnvel menningarleg blöð eins
og Lesbók Morgunblaðsins, flytja
sorglega oft álíka gáfulega
sleggjudóma um skólakerfíð.
Sá sem spillir heilsu sinni og
hamingju með ofáti, hreyfingar-
leysi, tóbaksreykingum, brenni-
vínsdrykkju og annarri vitleysu
getur sjálfum sér um kennt. Þetta
veit fólk. Þess vegna dettur því
ekki í hug að kenna spítölum og
heilsugæslustöðvum um lasleika
sem stafar af heimskulegum lifn-
aðarháttum. Hins vegar virðast
margir tilbúnir að kenna skólunum
um alls konar ólán og vandræði
sem unglingar lenda í vegna
heimskulegra lifnaðarhátta eða lé-
legs uppeldis í heimahúsum. Það
kveður jafnvel svo rammt að þessu
að sumir kenna skólunum um ef
hluti unglinga er illa læs og fáfróð-
ur um einhver efni, eins og t.d.
íslandssögu. Væri ekki nær að
þakka skólunum að flestir ungling-
ar eru vel læsir, ágætlega að sér
í mörgum greinum og mannvæn-
legir?
Það er ekki hægt að svara þess-
ari spumingu nema gera sér fyrst
grein fyrir því hvaða kröfur er
sanngjamt að gera til skólanna.
Ef kennari hefur 24 manna bekk
og vinnur 48 klukkustundir í viku
þá jafngildir það því að hver nem-
andi fái 2 klukkustundir af tíma
kennarans. Nokkur hluti þessa
tíma fer í vinnu þar sem kennarinn
er ekki samvistum við nemendur
sína. Með góðum undirbúningi og
skynsamlegri verkstjórn má gera
heilmikið á ekki lengri tíma. En
uppeldi og menntun barns er samt
meiri vinna en svo að kennari sem
sinnir því, ásamt tuttugu öðrum,
geti unnið nema brot af henni.
Það er löng hefð fyrir því að
þetta brot af uppeldisstarfinu sem
kennurum er falið sé einkum í því
fólgið að miðla bóklegri kunnáttu
og þekkingu, þ.e. kenna lestur,
skrift, reikning, landafræði, sögu,
náttúmfræði og fleira í þeim dúr.
Einnig er hefð fyrir því að skólar
kenni einhveijar greinar íþrótta og
handíða. Á seinni árum hefur verið
reynt að fela skólunum stærri hluta
uppeldisins. Nú eiga þeir t.d. að
temja börnum umburðarlyndi og
aðrar dygðir, kenna þeim að forð-
ast hættur eins og eiturlyf, kyn-
sjúkdóma og umferðarslys og
stuðla að þroska þeirra á öllum
sviðum. Þessi hlutverk eru mikil-
væg. En sá sem hefur 24 böm í
hóp og vinnur 48 klukkutíma í
viku, eða 2 klukkutíma á barn,
getur ekki sinnt þessum hlutverk-
um nema að takmörkuðu leyti.
Fullorðna fólkið þarf að gefa
hveiju barni miklu meiri tíma en
2 klukkustundir í viku.
Ef aðstandendur bama veija
nægum tíma til.að lesa fyrir þau,
tala við þau, venja þau á þokka-
lega siði og hjálpa þeim við nám
og önnur þroskandi viðfangsefni
þá ráða skólarnir í flestum tilvikum
við að kenna þeim hefðbundnar
námsgreýiar. En ef bömum er
Atli Harðarson
„En ef börnum er ekki
sinnt þokkalega utan
skólans þá er því miður
ósköp lítil von til að
skólastarfið skili viðun-
andi árangri.“
ekki sinnt þokkalega utan skólans
þá er því miður ósköp lítil von til
að skólastarfíð skili viðunandi
árangri.
Enginn læknir getur gert stór-
reykingamann, átvagl og drykkju-
rút hraustan, tápmikinn og spengi-
legan. Kennari getur ekkert frekar
breytt krökkum sem fá lélegt upp-
eldi heima hjá sér í vel menntaðar
hefðarkonur og herramenn. Þetta
ættu þeir sem kenna skólunum um
ólán og vitleysu sumra unglinga
að hafa í huga. Ef þeir vilja láta
gott af sér leiða og stuðla að betra
uppeldi og aukinni menntun þá
ættu þeir að veija sem mestum
tíma til að tala við böm og ungl-
inga og hvetja þau til náms með
því að sýna vísindum, listum, fræð-
um, tækni og handverki virðingu
og áhuga. Börn fá nefnilega oft
áhuga á því sem þau sjá að full-
orðna fólkið hefur áhuga á. Það
er mun vænlegra til árangurs að
leggja skólunum lið en að skamma
þá fyrir vandamál sem þeir eiga
ekki sök á en reyna samt eftir
föngum að leysa. Ef þekking bama
á íslandssögu, eða einhverri ann-
arri grein, fer minnkandi þá er
eins víst að skýringin sé minnk-
andi áhugi foreldra, fjölmiðla og
annarra aðila sem hafa áhrif á
börnin ekki síður en skólamir.
Þeir sem kenna skólunum einum
um hljóta að gera sér alltof háar
hugmyndir um mátt skólakerfisins:
Nú vil ég ekki að orð mín skilj-
ist svo að ég álíti að skólamir séu
hafnir yfír alla gagnrýni og for-
eldrar vanræki börn sín upp til
hópa. Skólar eru misjafnir og for-
eldrar líka og stundum gengur
börnum illa að læra án þess að það
sé neitt athugavert við foreldra
þeirra eða skóla. En áður en menn
fella dóma eins og Torfi Ólafsson
ættu þeir að hugsa um hvers er
að vænta af góðum skóla. Um leið
og þeir hugsa málið átta þeir sig
á að umræða um skólamál ein-
kennist af því að fólk ætlast til
að skólarnir geri meira en raun-
liæft getur talist. Svo sér fólk að
skólastarfið skilar ekki þeim
árangri sem ætlast er til og lileyp-
ur yfír í hinar öfgamar, missir trú
á að það geri neitt gagn og fínnur
skólunum allt til foráttu.
Höfundur er kennari við
fjölbrautaskóla Vesturlands &
Akranesi.
.Eflíih'ralnoJ s ‘ekl íu»

L

.1
M H
f* *
. II
RiHR ■
m

_____ W
w f
SPARISIOÐUR
REYKJAVIKUR OC NAGRENNIS
-fyrir þig og þína