Morgunblaðið - 26.04.1994, Síða 19

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 26. APRÍL 1994
19
„Við höfum fengið
allt fyrir ekkert“
(/ (JÓN BALVIN HANNIBALSSON)
Seinni grein
eftir Hauk Helgason
6.
Þegar EES-samninginn ber á
góma eru allir á einu máli um að
hann sé sá veigamesti og örlagarík-
asti samningur sem íslenska ríkið
befur gert við erlenda aðila allt frá
því að þjóðin fékk fullveldi árið
1918.
í upphafi viðræðnanna um hann
var rætt um að gera viðskiptasamn-
ing milli EFTA og EB á jafnréttis-
grundvelli. Þetta sést vel þegar
hafðir eru í huga þeir fyrirvarar sem
Steingrímur Hermannsson, þáver-
andi forsætisráðherra, greindi frá í
ræðu sinni í Ósló 15. mars 1989,
fyrirvarar sem ríkisstjóm hans gerði
við þátttöku íslands í EFTA-hópn-
um.
Þessir fyrirvarar fjölluðu um að
íslenska þjóðin myndi aldrei gefa
sig á vald yfirþjóðlegum stofnunum,
hún myndi aldrei afsala sér fullveld-
inu, hún vildi sjálf hafa stjórn á
náttúruauðlindum landsins, hún
vildi hafa fyrirvara hvað varðar
frelsi á fjármagnshreyfingum, þjón-
ustu og fólksflutningum og loks að
hún héldi fast við þá kröfu að allir
tollar af sjávarafurðum okkar yrðu
felldir niður.
Með þessa fyrirvara í handraðan-
um gekk Jón Baldvin til samning-
anna — og tók að semja upp á ein-
dæmi eins og áður segir, lét ekki
einu sinni bóka þá í málsskjöl.
Smám saman fóm landsmenn að
fá vitneskju um gang samninganna
og þeim varð ljóst að í engu var
tekið tillit til fyrirvaranna sem
Steingrímur talaði um á fundinum
í Ósló, þeir vora bókstaflega hunsað-
ir.
Þá tók fólkið í landinu til sinna
ráða, mótmælafundir voru haldnir í
Reykjavík og á fjölmörgum stöðum
úti á landsbyggðinni. Samtök voru
stofnuð víðs vegar um landið og
andstæðingar samningsins létu mik-
ið í sér heyra bæði í ræðu og riti.
Sú eðlilega og lýðræðislega krafa
kom fram um að ieitað skyldi til
þjóðarinnar sjálfrar og leitað eftir
skoðun hennar á samningnum, að
þjóðin yrði látin greiða atkvæði.
Þessi krafa var eðlileg vegna þess
að í samningunum var verið að
ráðskast með örlög þjóðarinnar, um
framtíð ungra og óborinna íslend-
inga og lýðræðisleg var krafan
vegna þess að það er fólkið sjálft
sem á að ráða.
Krafan um þjóðaratkvæði fékk
mikinn meðbyr. í skoðanakönnun-
um kom í ljós að yfir 70% að-
spurðra sögðust vilja að þjóðarat-
kvæðagreiðsla færi fram. 34.000
íslendingar rituðu nöfn sín á lista
þar sem krafist var þjóðaratkvæðis
og voru þeir listar aflientir forseta
Alþingis.
En allt kom fyrir ekki. í þingræð-
um sagði Jón Baldvin hreint og
beint að þjóðin væri ekki fær um
að greiða atkvæði, samningurinn
væri svo margslunginn, og í blaða-
grein sagði Bjöm Bjarnason: „Þing-
menn fengu ótvírætt umboð (þ.e. í
Alþingiskosningunum 1991) til að
útkljá málið. Af þeirri ástæðu einni
ber þeim engin siðferðileg skylda
til að bera málið undir þjóðarat-
kvæði...“ (Morgunblaðið 23. sept.
1992.)
Mjög naumur meirihluti alþingis-
manna felldi tillögu um þjóðarat-
kvæði — og þar með var sagan
búin. Auðvitað var skýringin á þessu
athæfi sú að stjórnarliðar þorðu
ekki að bera málið undir þjóðina
eins og gert var á öðrum Norður-
löndum, í Danmörku, Noregi, Sví-
þjóð og Finnlandi var samsvarandi
mál borið undir þjóðirnar.
7.
Lygaþvættingurinn um að EES-
samningurinn fjalli eingöngu um
verslun og viðskipti hefur verið eins
og rauður þráður í öllum áróðri
EES-sinna — allt fram á síðustu
stundu.
Gott dæmi um þetta vora þessir
fíflalegu sjónvarpsþættir sem gerðir
vora að tilhlutan svokallaðrar sam-
starfnefndar um kynningu á EES-
samningnum og sýndir voru — og
endursýndir — af RUV nú á dögun-
um.
í þáttum þessum komu fram
menn og konur og lýstu ágæti samn-
ingsins, það væri hægt að kaupa
hlutabréf og önnur verðmæti í út-
landinu (jafnvel í Japan), það væri
hægt að ferðast fijálslega á EES-
svæðinu (það höfum við Islendingar
gert í áraraðir), það væri hægt að
stunda nám á svæðinu (íslendingar
hafa verið við nám á þessu svæði í
margar aldir), íslensk flugfélög
hefðu nú heimild til að fljúga innan
hinna ýmsu ríkja (jafnvel heimilt
að fljúga tvisvar á dag til Hamborg-
ar), íslendingar gætu stofnað og
rekið allskonar fyrirtæki, opnað
hefði verið fyrir möguleika á atvinnu
þar ytra (á EB-svæðinu hafa í lang-
an tíma verið yfir 20 milljónir manna
atvinnulausar og fer sú tala sífellt
hækkandi og við má bæta að yfir
60 milljónir íbúa EB lifa á launum
sem eru undir fátæktarmörkum).
Og svo sagði Ari Skúlason (hag-
fræðingur ASÍ!) „. . . að EES væri
orðinn kjörinn samstarfsvettvangur
til að takast á við atvinnumál og
atvinnuleysi...“.
En takið eftir, góðir lesendur: Það
var ekki sagt eitt einasta aukatekið
orð um að við íslendingar hefðum
gengist undir yfírþjóðlegt vald, að
við hefðum skert framkvæmdavald
íslenskra stjórnvalda, að við hefðum
skert löggjafarvald Alþingis og
skert dómsvaldið íslenska. Og að
sjálfsögðu var orðum ekki eytt i þá
staðreynd að fiskveiðilögsaga okkar
hafði verið opnuð þannig að útlend-
ingar geta á nýjan leik hafið veiðar
við íslandsstrendur. Þessi málflutn-
ingur hæfir málefninu.
8.
Það eru ekki ýkja margir áratug-
ir síðan útlendingar stunduðu fisk-
veiðar við strendur íslands. Ásókn
þeirra var svo mikil að þeir veiddu
inni í flóum og fjörðum, fóra jafn-
vel upp í landsteina.
Þegar íslenska þjóðin varð sjálf-
stæð og tók að rétta úr kútnum hóf
hún baráttu fyrir rétti sínum á fiski-
miðum landsins.
Sem kunnugt er var sú barátta
bæði löng og ströng og er þorska-
stríðið við Breta enn í fersku minni,
þegar herskip þeirra ösluðu um allan
sjó og reyndu að sökkva varðskipum
okkar og drepa áhafnir þeirra.
Öll íslenska þjóðin var einhuga í
baráttunni um fiskveiðilögsöguna,
enda var þar um fjöregg hennar að
ræða. Allir vita hvernig fór, Bretar
lyppuðust niður og þjóðin fagnaði
sigri.
Auðvitað hefði það verið bæði
eðlilegt og rökrétt að halda barátt-
unni áfram og krefjast réttar yfír
öllu landgrunni íslands. í stað þess
hafa núverandi stjórnvöld opnað
landhelgina — fyrst og fremst fyrir
tilstilli Jóns Baldvins.
Þannig er mál með vexti að í
samningunum um EES gerði EB
það skilyrði fyrir samningi við ísland
að landhelgin yrði opnuð. Jón Bald-
vin gekk að þessu skilyrði án þess
að hafa samráð við aðra í ríkisstjórn-
inni og ekki heldur við utanríkis-
málanefnd. Samið var um að EB-
þjóðirnar fengju heimild til að veiða
3.000 tonn af karfa og talað jafn-
framt um „gagnkvæmar veiðiheim-
ildir“ því Islendingar voru sagðir fá
rétt til að veiða 30.000 tonn af loðnu
í lögsögu Grænlands. Nú er það svo
að fullorðin veiðanleg loðna finnst
ekki á grænlensku hafsvæði, nema
blönduð svo mjög smáloðnu að ekki
tekur því að veiða hana. Þessi „veiði-
heimild" er því einskis virði, enda
sagði Jakob Jakobsson, forstjóri
Hafrannsóknastofnunarinnar: „Við
skulum hætta að tala um þessa
loðnuvitleysu." (Tíminn 12. maí
1992.)
En aðalatriðið er þó auðvitað það
að fiskveiðilögsaga Islands var opn-
uð og það era mikil ósköp. Það er
búið að rétta EB-ríkjum litla fingur-
inn og hafa verður í huga að í fisk-
veiðisamningnum era ákvæði um
að hann skuii endurskoðaður á
tveggja ára fresti.
Sérstaka athygli vil ég vekja á
því að á sama tíma og verið er að
hleypa útlendingum inn í landhelg-
ina er verið að skerða stórlega fisk-
veiðar landsmanna.
9.
Eftirmáli
Það var mikil ógæfa að Jón Bald-
vin skyldi vera utanríkisráðherra á
þeim miklu umbreytingatímum sem
gengið hafa yfir allan heiminn á
undanförnum áram. Ógæfa þjóðar-
innar og ógæfa hans sjálfs. Hann
Haukur Helgason
„Með aðildinni að EES
gengum við inn í biðsal
EB, eða með öðrum
orðum: inn í biðsal Stór-
ríkisins. Þangað vill Jón
Baldvin stefna okkur
Islendingum. Spurning-
in er: Spyrnir þjóðin við
fæti?“
hefur verið utanríkisráðherra í sex
ár og því valdamikiil og valdið spill-
ir eins og kunnugt er. Hann hefur
heillast um of af því að sitja fundi
með erlendum valdamönnum og vill
sjálfur verða einn af „stórmennum"
Evrópu.
Þótt Jón Baldvin noti sem fyrir-
sögn í grein í Morgunblaðinu 8.
þessa mánaðar orð skáldkonunnar:
„Svo aldrei framar íslands byggð
sé öðram þjóðum háð“, þá er það
þó staðreynd að hann hefur látið
fullveldi og sjálfstæði þjóðarinnar
lönd og leið. Það er í samræmi við
það sem eitt helsta handbendi hans,
Þröstur Ólafsson, sagði í Morgun-
blaðinu 2. febrúar sl.: „Skilningur
manna á innihaldi hugtaksins sjálf-
stæði hefur breyst frá dögum þjóð-
skáldanna“, og Vilhjálmur Egilsson
sagði í DV 6. apríl sl.: „Fullveldis-
hugtakið hefur verið að breytast".
Þessi hugsanagangur virðist hafa
ráðið gerðum þeirra valdamanna
sem stóðu að gerð EES-samnings-
ins. Það er eins og hugmyndin um
markaðinn sé hið eina sem fyrir-
finnst í hugarheimi mannanna.
íslenska þjóðin stendur nú á tíma-
mótum. Allar líkur era á að úti í
Evrópu sé verið að mynda Stórríki,
ríki sem hefur eitt löggjafarvald,
eitt dómsvald, eina miðstýringu.
Með samningnum í Maastricht ekki
alls fyrir löngu var stigið stórt spor
í þessa átt og jafnframt ákveðið að
ganga leiðina á enda — að stofnun
Stórríkis.
Með aðildinni að EES gengum
við inn í biðsal EB, eða með öðram
orðum: inn í biðsal Stórrikisins.
Þangað vill Jón Baldvin stefna okk-
ur Islendingum.
Spumingin er: Spymir þjóðin við
fæti?
Höfundur er hagfræðingur og var
aðstoðarmaður Lúðvíks
Jósepssonar, ráðherra, 1971-74.
Weetabix
HJARTANS
TREFJARIKT
ORKURÍKT
FITUSNAUTT
HOLLT...
MAL
og gott með
mjólk, súrmjólk,\'
AB mjólk
og jógúrt.
Einnig með sykri,
sultu og hunangi,
eða blandað
ferskum
og þurrkuðum
ávöxtum.
Wbok Wheat Breakhnt Cereol
TREFJARÍKUR UORGUNVERÐUR