Morgunblaðið - 26.04.1994, Blaðsíða 40

40
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 26. APRÍL 1994
Lækkun virðisaukaskatts hefur
skilað sér að fullu til neytenda
eftir Guðmund Gylfa
Guðmundsson
Við gerð kjarasamninga vorið
1993 var samið um að virðisauka-
skattur á matvælum skyldi lækka í
14% um áramót. í byijun júní sl.
voru niðurgreiðslur auknar á helstu
tegundum landbúnaðarvara sem
næmi lækkun virðisaukaskatts um
áramót en féllu síðan aftur út með
lækkun skattsins. Samhliða lækkun
virðisaukaskatts var breytt vöru-
gjöldum á tilteknum matvörum,
gosdrykkjum og sælgæti til verndar
innlendri framleiðslu.
Strax frá því að þessar ákvarðan-
ir voru teknar hefur alþýðusam-
bandið lagt mikla áherslu á að þessi
tilefni til verðlækkunar gengju að
fullu til neytenda. Þá var einnig
mikilvægt að fylgjast vel með vegna
þeirrar hörðu gagnrýni sem ál^vörð-
unin um lækkun virðisaukaskattsins
varð fyrir. Þessi gagnrýni beindist
einkum að því að líkur væru á að
lækkunin skilaði sér ekki til neyt-
enda. Fylgst var vel með breyting-
unum í fyrrasumar og svo aftur um
áramót. Reynslan frá því í fýrra-
sumar gaf tii kynna að vænta mætti
góðs árangurs um áramót.
Við mat á árangri virðisauka-
skattslækkunar á matvælum er not-
ast við tvær aðferðir. Annars vegar
liggur til grundvallar könnun Sam-
keppnisstofnunar á matvælum sem
áttu að iækka í verði vegna virðis-
aukaskattsins og hins vegar eru
áhrif virðisaukaskattslækkunarinn-
ar metin út frá framfærsluvísi-
tölunni.
Við notkun beggja þessara mats-
Verðlækkun á matvælum í einstökum verslunum
nóvember 1993 til febrúar 1994.
12.00%
10,00%
8,00%
- b. o <t> o>
S2i£2:pii(3S5;Sti?S?i8?5í!8£853!sef2ÍSSÖSSc55fe8a
aðferða er ekki einfalt að skilja að
nákvæmlega hvort verðbreyting
stafar af lækkun virðisaukaskatts,
breytingu á innkaupsverði eða
breyttri álagningu. Forsendur til
verðlækkunar vegna breytinga virð-
isaukaskatts og á vörugjöldum eru
vissulega þekktar fyrir hveija vöru-
tegund. Þrátt fyrir þessa annmarka
er hægt að meta og sjá með nokkuð
góðri vissu áhrif virðisaukaskatts-
lækkunarinnar á verð matvæla.
Mat á verðlækkun
út frá könnunum
Samkeppnisstofnunar
Að beiðni og í samvinnu við ASÍ,
BSRB og Neytendasamtökin gerði
Samkeppnisstofnun verðkönnun í
yfir eitthundrað verslunum í nóvem-
ber sl. og svo á sömnu vörum í sömu
verslunum síðari hluta janúar og í
febrúar. Þessar verslanir eru stað-
settar um allt land svo hér er um
þverskurð af matvælaversluninni í
landinu að ræða. í þessari könnun
var einkum leitast við að sjá verð-
breytingu á matvælum við lækkun
virðisaukaskattsins í hverri verslun
fyrir sig en ekki almennt verðlag í
verslunum.
Þar sem sérstök tilboð á matvæi-
um eru algeng í desember var lögð
áhersla á að fyrri könnunin færi
fram í nóvember. Hins vegar var
vitað að það tæki nokkurn tíma að
selja eldri birgðir í sumum vöru-
flokkum og því yrði að bíða með
seinni könnunina nokkuð fram í jan-
úar eða febrúar. Verðkönnunin er
því miðuð við nóvember og febrúar.
Könnun Samkeppnisstofnunar
náði eingöngu til þeirra vöruflokka
sem áttu að lækka í virðisauka-
skatti og var með þeim hætti reynt
að ná betra yfirliti yfir verðlækkan-
Æfingabekkir í Hafnarfirði
Þú ert í...
...betri málum...
...ef þú stundar líkamsþjálfun.
Margrét
Guðlaugsdóttir:
í mörg ár hef ég
reynt að losna við
lærapokana en án
árangurs þangað
til ég fór að
stunda
æfingabekkina. Þá
fór ég loks að sjá
árangur og
sentimetrarnir
hurfu.
Sæunn
Sigursveinsdóttir:
Frábær aðstaða!
Hvetjandi leiðbeinandi,
mjög góður andi og
góður árangur.
Hólmtríöur
Berentsdóttir:
Mér finnast
bekkirnir henta
mér betur en
leikfimi þar sem
mikið er um
hopp.
Maður tekur vel
áíþægilegu
umhverfi og er
endurnærður á
eftir.
Ásta Baldvinsdóttir:
Ég lenti í slysi árið 1988 og hef verið mjög slæm
síðan þá. Nú hef ég stundað bekkina þrisvar í viku í
nokkra mánuði og er allt önnur.
Ég er laus við bakverki, vöðvabólgu í öxlum og hef
losnað við bjúg auk þess að hafa grennst.
SUMARTILBOÐ!
Vikuna 25.- iO. apríl
12 tímar 6.000, með afsl. 5.400
25 tímar 11.600, með afsl. 9.860
Mánud.-fimmtud. kl. 8.15-12.00 og 15.00-21.00. Föstud. kl. 8.15- 13.00 og laugard. kl. 10.00-13.00.
Bekkirnir tryggja árangurinn!
Ókeypis kynningartími!
Þú hefur engu að tapa nema
kílóum og sentimetrum!
betri mál
ÍÆFINGABEKKJUM
L/EKJARGOTU 34a-S 653034
HAFNARFIRÐI.
irnar. Á meðfylgjandi mynd er sýnt
hvernig verðlækkunin var í þeim
105 verslunum sem upplýsingar eru
til úr. Hér er miðað við einfalt með-
altal þeirra vörutegunda sem komu
til skoðunar í hverri verslun. Mest
var verðlækkunin 10,05% en í einni
verslun hafði matvöruverð hækkað
um 3,11%. Meðaltals verðlækkun í
þessum tilteknu verslunum var
6,7%.
Vitað er að í nokkrum þeirra
verslana sem koma verst út í könn-
uninni hafa átt sér stað eigenda-
skipti eða uppstökkun á rekstri. Þá
er einnig athyglisvert að í þeim tutt-
ugu verslunum sem Iækkuðu verð
mest voru aðeins tvær á höfuðborg-
arsvæðinu en tæplega þriðjungur
verslana í úrtakinu voru á höfuð-
borgarsvæðinu. Þetta sýnir að áhrif
virðisaukaskattslækkunarinnar
virðast ekki síður hafa gengið eftir
á landsbyggðinni en á höfuðborgar-
svæðinu, þvert á spár þar um.
Ætla má að forsendur til verð-
lækkunar á þeim vörum sem komu
til skoðunar hafi verið að meðaltali
um 7% sem er lítillega hærri tala
en niðurstöðurnar úr könnun Sam-
keppnisstofnunar. (Sjá línurit).
Mat á verðlækkun
út frá gögnum
framfærsluvísitölunnar
Við endurmat á forsendum kjara-
samninga síðastliðið haust var met-
ið að matvæli í framfærsluvísi-
tölunni ættu að lækka um 4,5% að
meðaltali ef virðisaukaskattslækk-
Guðmundur Gylfi Guðmundsson.
„Reynslan af hækkun
niðurgreiðslna í fyrra-
sumar ásamt framan-
greindum niðurstöðum
um árangurinn af lækk-
un virðisaukaskattsins
nú um áramót gefa ótví-
rætt til kynna að þær
aðgerðir sem samið var
um í kjarasamningun-
um í fyrravor hafa skil-
að sér til neytenda í
samræmi við áætlanir.“
meti, kaffi og eggjum má rekja
þangað um 0,5% verðlækkun á
matvælum. Þar með stendur eftir
um 4,2% verðlækkun sem skal bera
saman við áðurnefndar forsendur
til lækkunar upp á 4,5%.
Hér munar því 0,3% sem er svip-
aður mismunur í prósentustigum og
var í niðurstöðunum úr könnun
Samkeppnisstofnunar. (Sjá töflu).
Niðurstöður
Sá mismunur sem er á áætluðum
forsendum til verðlækkunar og á
raunverulegum verðlækkunum er
svo lítill þegar litið er til hækkunar
kostnaðartilefna, s.s. erlendrar
verðbólgu á innflutt matvæli og
hækkunar tryggingargjalds um ára-
mót, að ekki er annað hægt að segja
en að lækkun virðisaukaskatts á
matvælum hafi að meðaltali skilað
sér að fullu til neytenda.
Reynslan af hækkun niður-
greiðslna í fyirasumar ásamt fram-
angreindum niðurstöðum um árang-
Verðbreytingar á matar- og drykkjarvörum
samkvæmt framfærsluvísitölu
Nóvember 1993 til mars 1994
Breyting %
Nóv. Des. Jan. Febr. Mars Nóv.-Mars
Matvörur 152,0 149,2 145,0 146,2 144,9 +4,67
Mjöl, gijón, bakaðar vörur 173,0 172,7 161,0 160,7 162,0 +6,36
Kjöt og kjötvörur 140,9 140,3 135,5 137,6 134,4 +4,61
Fiskur og fískvörur 159,3 157,4 158,0 159,3 157,8 +0,94
Mjólk, rjómi, ostar og egg 135,2 136,2 136,3 136,7 136,7 1,11
Feitmeti og olíur 153,3 141,0 124,9 125,8 125,3 +18,26
Grænmeti, ávextir og ber 143,8 128,8 129,5 132,8 128,1 +10,92
Kartöflur og vörur úr þeim 224,2 227,1 219,0 220,6 220,4 +1,69
Sykur 293,3 279,2 269,7 273,2 288,9 +1,50
Kaffi, te, kakó, suðusúkkulaði 153,9 152,4 148,3 157,2 156,8 1,88
Aðrar matvörur 157,6 157,9 152,7 150,4 150,5 +4,51
Drykkjarvörur 170,5 171,2 169,9 168,3 168,3 +1,29
Gosdrykkir 168,9 170,5 167,4 163,6 163,4 +3,26
unin kæmi fram að fullu í lækkuðu
verði. Miðað við samanburð á mat-
vælum í framfærsluvísitölunni frá
nóvember 1993 til mars 1994 hafa
matvæli lækkað í verði sem nemur
4,67%. Þetta er meiri lækkun en
lækkun virðisaukaskattsins gefur
beint tilefni til og má skýra þessa
umframlækkun út frá verðlækkun
á kjöti, smjöri og innfluttu græn-
meti í stað innlends. Kaffi og egg
hafa hækkað í verði.
Ætla má'að verðlækkun á kjöti,
smjöri og innfluttu grænmeti í stað
innlends grænmetis sé meiri en
hækkunartilefnin. Þó má segja að
almenn verðlækkun á matvælum
knýi önnur matvæli til verðlækkun-
ar og því megi skýra verðlækkun á
kjöti með lækkun á virðisaukaskatti.
Ef tekið er tillit til ofannéfndra
verðbreytjnga á kjöti, smjöri, græn-
urinn af lækkun virðisaukaskattsins
nú um áramót gefa ótvírætt til
kynna að þær aðgerðir sem samið
var um í kjárasamningunum í íyrra-
vor hafa skilað sér til neytenda í
samræmi við áætlanir.
Þetta eru mjög ánægjulegar nið-
urstöður fyrir samninganefnd AI-
þýðsambands íslands, fyrst og
fremst vegena þess að aðgerðin sem
slík skilar sér að fullu til launa-
fólks. Þessi niðurstaða er einnig
ánægjuleg vegna þess að sú mikla
gagnrýni sem stjórnmálamenn inn-
an og utan ríkisstjórnar ásamt ein-
stökum embættismönnum stóðu fyr-
ir gegn forustu alþýðusambandsins
vegna samkomulagsins um Iækkun
virðisaukaskattsins hefur reynst
röng.
Höffindur cr hagfræðingur ASÍ.