Morgunblaðið - 10.09.1994, Blaðsíða 6

6 LAUGARDAGUR 10. SEPTEMBER 1994
MORGUNBLAÐIÐ
ALÞJÓÐAÞING FRJÁLSLINDRA FLOKKA
Annasamur sólarhringur hjá Jean Chrétien forsætisráðherra Kanada
íslendingar og* Kanada-
menn verða að taka
upp nánara samstarf
HAPUNKTUR alþjóðaþings
frjálslyndra flokka í gær var ræða
kanadíska forsætisráðherrans Je-
ans Chrétiens. Þar fjallaði Chréti-
en um það hvernig ríkisstjóm sinni
hefði tekist að koma frjálslyndum
stefnumálum fram í Kanada
Chrétien átti annasaman dag í
gær og hitti að máli forsætisráð-
herra Finnlands og Slóveníu, fyrr-
um aðstoðarforsætisráðherra
Rússa og Halldór Ásgrímsson for-
mann Framsóknarflokksins. Á
fímmtudagskvöld ræddi Chrétien
við Davíð Oddsson forsætisráð-
herra.
„Þetta var stórkostlegur sólar-
hringur," sagði Chrétien við blaða-
menn á Reykjavíkurflugvelli áður
en hann hélt til Kanada í gær.
Hann sagðist vera mjög ánægður
með viðræður sínar við Davíð og
Halldór. „íslendingar og Kanada-
menn verða að eiga nánara sam-
band vegna þess að þessar þjóðir
eiga margra sameiginlegra hags-
muna að gæta,“ sagði Chrétien.
Aðiid að NAFTA
möguleg
Þeir Halldór ræddu meðal ann-
ars um möguleg tengsl íslendinga
við NAFTA, fríverslunarbandalag
Norður-Ameríku, en í því eru
Bandaríkin, Kanada og Mexíkó.
Halldór sagði að Chrétien hefði
verið mjög opinn fyrir því að ís-
lendingar gerðu einhverskonar
samning við samtökin, en sá
möguleiki hefur nokkuð verið
ræddur hér á landi. Chrétien sagði
við blaðamenn að aðild íslands að
NAFTA væri möguleiki. „ísland á
margt sameiginlegt með Kanada
og gæti notið góðs af aðild. En
það er mjög flókinn ferill að ganga
í NAFTÁ vegna þess að samþykki
hinna aðildarríkjanna þarf til. Þótt
Kanada samþykkti slíka aðild dug-
ar það ekki til og nú vilja mörg
ríki, einkum í Suður- og Mið-
Ameríku, ganga í sambandið."
Chrétien og Halldór ræddu
einnig um sjávarútvegsmál og
voru sammála um að þjóðir við
Norður-Atlantshaf yrðu að vinna
meira saman til að beijast gegn
þeirri tilfinningasemi sem ríkti
varðandi dráp á selum og hvölum.
Halldór lýsti yfir stuðningi við
hugmyndir Kanadamanna um
heimskautaráð til að fjalla um
málefni þjóðanna við Norður-Atl-
antshaf.
Hann lagði einnig áherslu á
aukin samskipti milli landanna og
nauðsyn þess að koma á fiugsam-
göngum. Halldór sagði að Chréti-
en hefði skilið áhuga íslendinga á
þessu en flugfélögin í Kanada
væru illa stödd og virtust standa
á móti því.
Áætlaðri brottför Chrétiens
seinkaði um klukkutíma í gær-
kvöldi vegna þess að viðræður
hans við Boris Fedorov fyrrverandi
fjármálaráðherra Rússlands urðu
mun lengri en áætlað var.
Jarðvegsvinna
Jean Chrétien er sextugur að
aldri og lögfræðingur að mennt.
Hann gegndi ýmsum ráðherra-
embættum í fyrri ríkisstjómum
Fijálslynda flokksins í Kanada,
var meðal annars fjármálaráð-
herra árið 1966. Hann var kjörinn
leiðtogi Fijálslynda flokksins árið
1990 og flokkurinn vann þing-
kosningar með yfirburðum á síð-
asta ári.
í ræðu sinni á alþjóðaþinginu í
gær sagði Chrétien meðal annars
að hlutverk ríkisstjóma væri að
mynda jarðveg fyrir efnahagsvöxt
og skapa jöfn tækifæri fyrir þegn-
ana. Ríkisstjórnir gætu ekki
tryggt framgang allra mála en
þær gætu gert sitt besta til að
tryggja að allir fái jöfn tækifæri
til árangurs.
Chrétien sagði að ríkisstjóm
Fijálslyndra hefði þegar náð mikl-
um árangri í Kanada. Þar hefði
verið 6,4% hagvöxtur á öðram
Morgunblaðið/Kristinn
JEAN Chrétien forsætisráðherra Kanada ávarpar alþjóðaþing
frjálslyndra flokka á Hótel Loftleiðum í gær.
fjórðungi þessa árs og spár sýndu
að Kanada yrði í fararbroddi
stærstu iðnríkja heims á næstu
ári, hvað efnahagsvöxt og ný at-
vinnutækifæri varðaði.
Chrétien sagði meðal annars að
áhersla væri lögð á að skapa tæki-
færi fyrir minni fyrirtæki, einkum
í hátækniiðnaði, svo sem með því
að auðvelda þeim að nálgast fjár-
magn og aðstoða þau við að kom-
ast á alþjóölegan markað. Þá sagði
hann að á næstunni yrði almanna-
tryggingakerfi Kanada endurbætt
en það væri orðið úrelt.
Barátta gegn
fátækt
í gær var meðal annars fjallað
um aðalályktun þings frjálslyndra
sem fyallar um þá hættu sem frelsi
er búin af fátækt og atvinnuleysi.
Þar er lögð áhersla á að reynslan
um allan heim sýni að markaðs-
hagkerfi og fijáls verslun séu
áhrifaríkustu leiðirnar til að skapa
efnahagslegan grundvöll fyrir bar-
áttu gegn fátækt. Einkaframtak
sé hreyfiafl efnahagsvaxtar og
velferðar sem séu aðalskilyrði þess
að vinna megi bug á fátækt.
í dag verður meðal annars fjall-
að um ályktanir þingsins um al-
þjóðamál og stýrir Steingrímur
Hermannsson seðlabankastjóri
þeim umræðum. Þá mun Jóhann
Siguijónsson aðstoðarforstjóri
Hafrannsóknastofnunar stýra sér-
stökum umræðum um hvalveiðar
og pallborðsumræður verða um
framtíð fijálslyndrar lýðræðis-
stefnu.
Áætlað er að David Steel for-
seti samtakanna slíti þinginu um
kl. 18.
Janez Dmovsek forsætisráðherra Slóveníu segir efnahag landsins að rétta sig við
Það versta virðist afstaðið
Slóvenar eru að rétta við eftir erfítt breytingar-
skeið frá því þeir slitu tengsl við Júgóslavíu og
stofnuðu sjálfstætt ríki árið 1991. Janez Dmovsek
forsætisráðherra landsins segir í samtali við
Guðmund Sv. Hermannsson að það versta
virðist vera afstaðið.
ÍSLENDINGAR komu nokkuð við
sögu sjálfstæðisbaráttu Slóvena
því þeir vora fyrsta ríkið sem
viðurkenndu sjálfstæði landsins í
árslok 1991. Þótt aðskilnaðurinn
frá júgóslavneska sambandsríkinu
hafí ekki verið átakalaus á sínum
tíma hafa Slóvenar síðan fengið
að vera í friði og náð að halda sér
utan við átök nágranna sinna.
Janez Drnovsek, sem staddur er
hér á landi vegna alþjóðaþings
fijálslyndra flokka, segir að Sló-
venar telji sig alveg lausa við þau
vandamál sem ríkja annars staðar
í löndum fyrrum Júgsóslavíu.
„Við vorum heppin því sló-
venska þjóðin er einsleit," sagði
Dmovsek. „Þar eru til
dæmis ekki serbneskir
minnihlutahópar svo það
var auðveldara fyrir
okkur að semja um frið
við hin ríkin í Júgó-
slavíu. Við höfum því einbeitt okk-
ur að því að byggja upp ríkið og
treysta efnahagslegan grandvöll
þess.
Við áttum við mikil vandamál
að stríða í upphafi því við töpuðum
mikilvægum mörkuðum í löndum
fyrrum Júgóslavíu. Mörg fyrirtæki
í landinu urðu gjaldþrota þar sem
þau gátu ekki lagað sig nægilega
fljótt að breyttum aðstæðum. En
á þessu ári hefur efnahagurinn
verið að rétta sig við og útlitið er
bjart. Framleiðsla eykst nú um
8-9% á ári og vöraskiptajöfnuður
og viðskiptajöfnuður era hagstæð-
ir. Við höfum tryggt stöðugleika
gjaidmiðils okkar og við eram því
bjartsýn á framtíðina. Áfallið virð-
ist því vera liðið hjá og efnahagslíf-
inu hefur að mestu tekist að að-
laga sig að nýju umhverfí og finna
nýja markaði, aðallega innan Evr-
ópusambandsins og annarra vest-
rænna ríkja.“
Hátækni og ferðamenn
Slóvenía er frekar lítið land, eða
aðeins rúmir 20 þúsund
ferkílómetrar að stærð,
og þar búa um 2 milljón-
ir manna. Það á landa-
mæri að Italíu, Austur-
ríki, Ungveijalandi og
Króatíu og var ríkasta fylki júgó-
slavneska sambandsríkisins áður
en það lýsti yfir sjálfstæði sínu,
þótt þar séu engar náttúruauðlind-
ir. Efnahagurinn byggir einkum á
hátækniiðnaði. Ferðamannaiðnað-
ur er að hjarna við aftur, en ríkið
hafði áður miklar tekjur af ferða-
mönnum, meðal annars í bað-
strandarbæjum eins og Portoroz
sem margir íslending-
ar sóttu fyrir um ára-
tug.
Þótt Slóvenar hafí
sloppið að mestu við
stríðsátökin er þeim
eðlilega mjög í mun
að friður komist á í
Bosníu. Dmovsek
sagði að það væri ekki
aðeins af mannúðleg-
um og pólitískum
ástæðum heldur einn-
ig efnahagslegum því
mikið væri í húfí fyrir
slóvensk fyrirtæki að
ná aftur viðskipta-
samböndum við þessar nágranna-
þjóðir.
„Við búumst við að efnahagslíf
í þessum löndum muni taka við
sér þegar stríðinu líkur, það myndi
gefa okkar efnahagslífí aukinn byr
undir seglin, þótt okkur takist nú
að komast af án þess,“ sagði
Dmovsek
Hætta á að átökin magnist
Hann sagði mjög erfítt að spá
hvemig mál þróuðust á átaka-
svæðunum í Bosníu en
líklegt væri að bardagar
héldu áfram. Bosníus-
erbar hefðu hafnað síð-
ustu friðaráætlun og
engin önnur slík væri í
farvatninu. Sum ríki væru að
hugsa um að draga friðargæslu-
sveitir sínar heim og þá væri yfir-
vofandi sú hætta að átökin mögn-
uðust. Því yrðu alþjóðasamtök að
reyna að koma fram með nýja frið-
aráætlun og hugsanlega að fylgja
henni eftir með sterkari hætti en
þeim fyrri.
Dmovsek hitti Chrétien for-
sætisráðherra Kanada
að máli í gær, og var-
aði hann meðal annars
við mögulegum afleið-
ingum þess að
Kanadamenn kölluðu
heim friðargæslulið
sitt sem hefur verið í
Bosníu á vegum Sam-
einuðu þjóðanna.
Chrétien sagði við
fréttamenn í gær, að
Kanadamenn myndu
ekki kalla lið sitt heim
nema alþjóðlegu við-
skiptabanni yrði aflétt
af Serbíu, og þeir
væra því í sömu aðstöðu og Bret-
ar og Frakkar sem einnig hafa
friðargæslulið í Bosníu.
Landamærahugsunarháttur
Dmovsek er 44 ára gamall og
menntaður hagfræðingur. Hann
varð einn af forsetum Júgóslav-
neska sambandsríkisins árið 1989
en tók við embætti forsætisráð-
herra í Slóveníu á síðasta ári.
Hann er leiðtogi Fijálslyndra
demókrata sem er stærsti stjóm-
málaflokkur landsins.
í ræðu sem Drnovsek
flutti við setningu al-
þjóðaþings fijálslyndra
fjallaði hann um ástand-
ið í fyrrum Júgóslavíu
og varaði sérstaklega við því sem
hann kallaði landamærahugsunar-
hátt.
„Þetta er mjög þýðingarmikið
málefni nú um stundir í Evrópu.
Víða er óstöðugleiki ríkjandi, ekki
aðeins í Júgóslavíu heldur einnig
víðar í Austur-Evrópu og fyrrum
Sovétríkjum og það er óljóst hvar
landamærin eru milli stöðugleika
Landamæri
hugmynda og
þjóðflokka
Janez Drnovsek
Hætta á að
átökin í Bosn-
íu magnist
og óstöðugleika, og hvar það yrði
þolað að búa við skert lýðræði en
þar yrði væntanlega jarðvegur
fyrir einræðisstjómir.
Það er einnig tilhneiging til að
mynda landamæri milli þjóðflokka
og svæða. Þjóðemissinnar í Sló-
veníu myndu segja: landamærin
milli Slóveníu og Króatíu era einn-
ig landamæri milli siðmenntaða
og örugga heimsins annarsvegar
og afgangsins hins vegar. Og
málflutningur þjóðemissinna í öðr-
um ríkjum er kunnur. Allir hugsa
aðeins um eigin vandamál en hirða
ekki um vandamál annarra. Og
það er raunveralega vandamálið,
því það felst engin lausn í því hirða
ekki um aðra; það skapar spennu
og ný vandamál.
Þetta gæti orðið vandamál fyrir
Evrópusambandið því þar er ríkj-
andi sú tilhneiging að líta á ytri
landamæri sambandsins sem
landamæri öryggis og lýðræðis-
legra gilda.“
Dmovsek telur að frjálslynd lýð-
ræðissjónarmið geti orðið til að
bijóta niður þessi landamæri. „Ég
held að fijálslyndir demókratar
séu best til þess fallnir að mynda
mótvægi við þjóðernisrembing.
Við beijumst fyrir mannréttindum
og öðram lýðræðislegum gildum
og í alþjóðlegu samstarfí ættum
við að finna lausnir sem tryggja
að þessi gildi séu ekki aðeins höfð
í heiðri innan landamæra ein-
stakra landa.“
Stuðningur af íslandi
Janez Drnovsek sagði að Sló-
venar hefðu mjög gott samband
við ísland. „Við munum aldrei
gleyma því að ísland var fyrst til
að viðurkenna sjálfstæði Slóveníu.
Við eigum mjög gott samstarf inn-
an alþjóðlegra samtaka og stofn-
ana og í samningum við EFTA
höfum alltaf haft stuðning íslend-
inga. Lönd okkar eru bæði lítil og
ég tel að við getum því skilið hvor-
ir aðra mun betur en margir aðrir.“