Morgunblaðið - 10.09.1994, Qupperneq 22

22 LAUGARDAGUR 10. SEPTEMBER 1994
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Vörur undir
kostnaðarverði
ÞRIÐJI þáttur þessa
máls, óskyldur kröfu
um sama verð fyrir
sama magn, er þegar
stórmarkaðirnir selja
vörur undir kostnaðar-
verði, m.a. tii að koma
vel út í verðlagskönn-
unum fjölmiðla. Svarið
sem fæst hjá flestum
framleiðendum/inn-
flytjendum, þegar
kaupmaðurinn á hom-
inu spyr, hversvegna
vörur þeirra eru ódýr-
ari í Bónus en frá þeim
sjálfum, er: — Þeir
selja þetta undir kostn-
aðarverði!
Þetta geta litlu kaupmennirnir
ekki leikið eftir. Þegar stórmarkað-
ur selur vöru undir kostnaðarverði,
þá er innskattur hærri en útskatt-
ur, ríkissjóður borgar versluninni
mismuninn til baka.
Þetta þýðir í raun, að
A-hópurinn er aftur að
greiða fyrir verðlækk-
unina til B-hópsins, í
þessu tilfelli í gegnum
ríkíssjóð. Þetta er líka
óréttlátt.
Samningsaðstaða
íslenskir framleið-
endur/innflytjendur
hafa langflestir ákaf-
lega veika samnings-
stöðu gagnvart svo
miklu viðskiptaveldi
Friðrik G. sem Hagkaup/Bónus
Friðriksson er orðið og yrðu senni-
lega flestir hæst-
ánægðir með einhveijar reglur frá
Samkeppnisstofnun, sem þeir gætu
borið fyrir sig og sagt „hingað og
ekki lengra“.
Síðasta uppátæki fyrirtækisins
Skemmtilegt
SVEIGJANLEGUR SKÓLI. Fjölbreytt verkefnaval eftir
áhugasviði nemenda stuðlar að ánægjuiegra tónlistarnámi.
Píanó • Orgel
Hljómborð • Harmonikka
Á miðsvetrarönn verður kennt á píanó, orgel, harmonikku
og hljómborð af öllum gerðum auk tónfræði og hljómfræði.
Einkatímar hóptímar
Kennsla fer að mestu fram í einkatímum. Tónfræði,
hljómfræði og fyrirlestrar verða í hóptímum að hluta.
Nemendur á ölium aldri
Byrjendur, ungir sem gamlir, eru jafn velkomnir og þeir
sem eru lengra komnir í námi.
Innritun og upplýsingar
Innritun í síma 91-678150 og í Hljóðfæraversluninni RÍN.
Roland hljóðfæri - gæðin segja til sín.
Nemendur skólans fá 10% staðgreiðsluafslátt aföllum vörum í
Hljóöfæraversluninni
FRAKKASTlG 16,101 REYKJAVÍK, SlM117692
HUÓÐFÆRI í 50 ÁR
TONSKOLI
Guðmundur Haukur, kennari og hljómlistarmaður.
Hagaseli 15, Sími 91-678150
Einn stórmarkaður hef-
ur vaxið og dafnað á
kostnað neytenda, sem
eru ekki í viðskiptum
við hann, segir Friðrik
G. Friðriksson, ogtel-
ur að afleiðingin sé
gjaldþrot minni verslana
og lélegri þjónusta.
Baugs (Hagkaups/Bónus) er að
bjóða framleiðendum/innflytjend-
um staðgreiðslu í stað víxla og
áskilja sér í staðinn enn meiri af-
slátt. Þar sem víxilkostnaður er 3%
og hefur hingað til verið greiddur
af framleiðendum/innflytjendum,
þá vilja Baugsmenn fá enn meiri
afslátt en því nemur. Svona tilboð
lykta af okurstarfsemi, sem því
miður mörg smærri fyrirtæki þurfa
að kyngja, annaðhvort vegna veikr-
ar aðstöðu í bönkum eða af hræðslu
við refsingu frá Hagkaup/Bónus-
veldinu.
Afstaða Samkeppnisstofnunar
Hvað gerist, ef Samkeppnisstofn-
un kemst að þeirri niðurstöðu að
framleiðendur/innflytjendur verði
skikkaðir til að gefa út verðlista,
sem þeir þurfa að standa við? Hvaða
áhrif hefur slík regla á verðlagið í
landinu til neytenda?
Svarið er tvíþætt og fer eftir því
hvort framleiðandi/innflytjandi láti
smærri kaupmenn greiða fyrir af-
sláttinn til stórmarkaðanna (sbr. 1
hér að framan) eða ef þeir gera það
ekki:
1. Ef framleiðendur/innflytjend-
ur ætla að láta smærri verslanir
greiða afsláttinn, þá geta þær kom-
ið af stað samstarfi með sameigin-
legum magninnkaupum, sem mundi
til lengri tíma séð leiða til lægri
magnafsláttar yfír heildina, því
færri verða eftir til að greiða niður
óeðlilega háan magnafslátt. Með
öðrum orðum; verðjöfnun á sér stað.
A-hópurinn greiðir minna og B-hóp-
urinn aðeins meira.
2. Ef framleiðendur/innflytjend-
ur láta smærri verslanir ekki greiða
fyrir afsláttinn og hafa þessvegna
þurft að hækka vöruverðið til að
mæta afsláttarkröfum stórmarkað-
anna, þá geta framleiðendur/inn-
flytjendur lækkað álagningu sína
að skaðlausu, sem þýðir verðlækk-
un á vörunni yfir heildina.
í báðum tilfellum eykst vöruval
til A-hópsins, verðmunur á milli
verslana felst þá fyrst og fremst í
mismunandi hárri álagningu versl-
ananna sjálfra, svo og í magninn-
kaupum.
Það eru fáir alvöruframleiðendur
matvæla á íslandi, eða innflytjend-
ur, sem geta þrifist án þess að selja
a.m.k. eitthvað af vörum sínum í
stórmörkuðunum. Einn stórmark-
aður, með svo mikilli markaðshlut-
deild og raun ber vitni á íslandi, er
einstæður í allri Evrópu, og þess-
vegna eru samkeppnisreglur á þessu
sviði brýnni hér á landi en annars
staðar. Aðstaða til einokunar hér á
landi er nú augljós. Ekkert annað
fyrirtæki getur hótað (með von um
betri árangur í samningum) að
hætta sölu heilu vöruflokkanna frá
einhveijum einstökum framleið-
anda/innflytjanda, nema þeir.
Við eðlilegar aðstæður á markaði
geta stórmarkaðir verið með ívið
lægra verð en aðrar smærri verslan-
ir, þar sem þeir geta keypt fleiri
vöruflokka með magnafslætti og
vegna betri skilyrða til hagræðingar
komist af með lægri álagningu.
Hér á landi hefur þróun verslun-
ar verið óeðlileg og ekki í anda
eðlilegrar fijálsrar samkeppni. Hér
hefur reglur vantað til að vemda
eðlilega samkeppni. Einn stórmark-
aður hefur komist upp með að vaxa
og dafna á kostnað neytenda, sem
eru alls ekki í viðskiptum við þá.
Afleiðingin er gjaldþrot minni versl-
ana og lélegri þjónusta, sérstaklega
úti á landsbyggðinni.
Gjaldþrot fyrirtækis þýðir yfir-
leitt að ýmiss opinber gjöld eru
ekki greidd og þar af leiðandi kem-
ur það niður á öllum neytendum í
aukinni skattbyrði.
Höfundur er kaupmaður í
Birgðaverslun F&A ogformaður
Verðlagsnefndar Félags
dagvörukaupmanna.
ISLENSKT MAL
Valgeir Sigurðsson skjalavörður
hefur sent mér gagnvandað bréf
og svo efnismikið, að ég þarf að
taka það fyrir í áföngum. Hér birt-
ist fyrsti hluti án frekari viðbótar
frá umsjónarmanni:
„Heill og sæll, Gísli.
Kærar þakkir fyrir alla þættina
þína.
Fyrir mörgum árum ræddum við
dálítið um orðið skefli, sem er víst
aðallega austfirzka, og nú birtir
þú góðu heilli, í 754. þætti þínum,
vísuna gömlu (en ekki góðu), þar
sem höfundurinn hæðist að þessu
orði, af því að hann þekkir það
ekki og heldur því að starfsmenn
Ríkisútvarpsins hafi gert sig seka
um málspjöll með því að nota það.
Ég hef sannar spumir af orðinu
skefli sem lifandi máli, a.m.k. norð-
an úr Vopnafírði og suður á
Reyðarfjörð. Á uppvaxtarárum
mínum var okkur Vopnfirðingum
alveg jafntamt að tala um stór-
skefli eins og t.d. harðfenni. Sam-
setningin nýskefli var líka til, þótt
mér sé hún ekki töm. „Það kom
heilmikið nýskefli hjá okkur í hríð-
unum um daginn,“ sagði langt að
kominn sveitungi okkar við föður
minn svo ég heyrði. — Eitthvað
held ég nú að orðið skefli sé þekkt
utan Austurlands, þótt ég sé ekki
með beinar heimildir um það fyrir
framan mig. Talar ekki Þorgils
gjallandi einhvers staðar um
skefli?
Fyrst vetrarríki hefur borizt í
tal, nú á þessu hlýja sumri, mætti
ég kannski skjóta því að, að orðið
gaddur þýddi eingöngu hjarn á
æskustöðvum mínum, á meðan ég
átti þar heima. Ég heyrði aldrei
talað um gadd sem fyrirbæri í
andrúmslofti (mælirinn sýnir 10
stiga gadd), fyrr en ég kom hingað
suður til Reykjavíkur, fulltíða mað-
ur, og fannst það þá skrýtið. Ætli
þessi merkingarmunur á orðinu
gaddur sé héraðabundinn? Hvað
segja fræðin?“
★
Vilfríður vestan kvað:
Gapuxi Gunnar í Skál
pagaði rætur og kál
því hann trúði og treysti
að það tvíefldi og reisti
við sérdeild af líkam og sál.
Umsjónarmaður Gísli Jónsson
761.þáttur
★
Jóhannes Birgir Jensson í Kópa-
vogi sendir mér bréf það sem hér
fer á eftir að mestum hluta:
„Ég hef oft notið þess að lesa
dálka þína um vort ylhýra móður-
mál. Ég hef undanfarið tekið mik-
ið eftir því að y og / eru farin að
renna saman, eða réttara sagt, að
/ sé að ýta y burt. Einkum hef ég
tekið eftir þessu í auglýsingum þar
sem að nú er farið að tala um töfra-
drykki sem minnki matarlist. Ég
les út úr því að þeir sem drekki
þennan undradrykk missi hluta
matargerðarhæfíleika sinna. Þó
held ég að hér ætti að standa
matarlyst samkvæmt því sem er
talað um í auglýsingunni. Einnig
hefur borið á þessu þegar íjallað
er um lönd, samanber Egiptaland.
Einnig er ritháttur heita ýmissa
landa á reiki, samanber Egypta-
iand (sem ég aðhyllist) og Egifta-
land. Einkum eru það nöfn Afríku-
ríkja sem verða fyrir barðinu á
þessu. Ég tel að Zaire ætti að vera
Saír upp á íslensku, Zimbabwe =
Simbabve, Rwanda = Rúanda,
Burundi = Búrúndí, Mozambique
= Mósambik, Malawi = Malaví,
Tanzania = Tansanía, Saudi-Arab-
ia = Sádí Arabía, Yemen = Jemen,
Bangladesh = Banglades, og svo
framvegis, þar sem að Z, W, C og
aðrir stafír sem ekki eiga heima í
íslenska stafrófínu eru felldir út.
Spuming um rithátt ríkisins Qatar,
Kvatar eða Qvatar.
Þá kem ég að íslenska stafróf-
inu, þar sem ég tel að fella eigi
út stafina C, W, Z og Q. Þessir
stafír fínnast í íslensku einungis í
ættamöfnum eða nöfnum fárra
einstaklinga og eiga lítið erindi í
íslenska stafrófínu, þó að þeir
megi að skaðlausu vera áfram í
nöfnum þeirra sem þá bera. Staf-
rófið ætti að vera (til að mynda í
orðabókum og símaskrám): A Á B
DÐEÉFGHIÍJKLMNOÓ
PRSTUÚVXYÝÞÆÖ,
eða 32 stafir.
Ég vona að ég sé ekki talinn
íslenskufasisti þó ég leggi fram
þessa breytingu á stafrófinu."
Umsjónarmaður þakkar Jóhann-
esi Birgi þetta vinsamlega bréf.
Frá upphafi var sett sú regla í pistl-
um þessum, að fjalla fremur um
annað en stafsetningu og greinar-
merkjasetningu. Er þó hvomgu frá
skúfað, enda hvort tveggja mikil-
vægt, og óþolandi, ef auglýsendur
ota stafvillum að fólki.
Mesti sigur, sem unnist hefur
síðari árin á sviði stafsetningar,
er sá, þegar gerður var skýr raðar-
munur á broddstöfum og óbiydd-
um í þjóðskrá og símaskrá. I því
efni má hvergi slaka á.
Um erlend staðaheiti get ég lítið
sagt, en vitna í þrennt í bili: Orða-
lykil Áma Böðvarssonar (þriðja
kafla, Landafræðiheiti), Réttrit-
unarorðabók íslenskrar málstöðv-
ar og nýlegt hefti af Tungutaki,
grein um þetta efni eftir Ara Pál
Kristinsson.
Af sjálfum mér get ég sagt, að
ég held fast við lýsingarorðið mexí-
kóskur en Egiptaland/Egypta-
land læt ég mig litlu skipta. Ég
man að sumir góðir höfundar skrif-
uðu heiti þessa lands með einföldu.
Ekki fæ ég séð að bréfritari
geri sig sekan um neins konar „fas-
isma“ vegna tilmæla sinna og kveð
hann með virktum.
★
„Eftir þetta ferr hann af
Miklabæ og í Viðvík og er þar um
vetrinn með Mávi Finnssyni. Það
var eitt sinn um vetrinn að Márs,
að Guðmundur prestur var í kirkju
úti að bæn sinni, og kemur Már
bóndi gangandi til kirkju. En er
hann kom í kirkju, þá sá hann að
fugl lítill fló upp af öxl Guðmundi
presti í loft og hvarf honum þá.
Hann þóttist eigi vita hvað fugla
það var, því að hann var óvanur
að sjá heilagan anda.“
(Guðmundar saga Arasonar
byskups góða.)
★
Ég yrki ljóð
um land og þjóð
sambland af frosti og funa
sem upp mig ól
mitt ættarból
flestallt er mér í muna.
(Kristján Marinó Palsson.)
Vandalaust er að beygja orðið
göng (eins og lög): göng, um
göng, frá göngum, til ganga; og
spölur (eins og köttur): spölur,
um spöl, frá speli, til spalar.