Morgunblaðið - 10.09.1994, Qupperneq 31

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 10. SEPTEMBER 1994 31
MIIMIMIIMGAR
okkur tókst góð vinátta þótt hann
væri þá þegar kominn yfir sjötugt
en ég helmingi yngri. Minnist ég
þessara daga sem byijuðu með
morgunverði hjá þeim Laufeyju og
Ragnari þar sem ýmislegt bar á
góma er varðaði Skaftafelislandið.
Þegar ég síðan kom síðla kvölds til
baka úr ferð inn í Morsárdal eða
Skaftafellsheiði, héldu samræðum-
ar áfram yfír síðbúnum kvöldverði
og við bárum saman bækur okkar.
Gat ég þá einnig sagt honum hvern-
ig umhorfs hafði verið á því svæði
sem leið mín lá um þann daginn.
Samt voru flestar okkar samræður
á þann veg að hann talaði en ég
hlustaði og spurði. Kom þar til hans
stálminni og mikla frásagnargáfa.
Hann var hafsjór að fróðleik um
gamla tímann og höfðu þannig ver-
ið skrifaðar bækur um Skaftafell
sem að miklu leyti byggðu á minni
Ragnars og skaftfellsku orðfæri.
Löngu liðnir atburðir voru sem ný-
liðnir og þannig skildist mér hve
munnleg geymd heimilda hlýtur að
hafa verið mikilvægur þáttur í varð-
veislu sögunnar í Oræfum. Ritun
heimilda skipti eiginlega ekki máli
meðan fólkið hafði söguna á tak-
teinum langt aftur í aldir.
Ragnar varð fyrsti þjóðgarðs-
vörðurinn í Skaftafelli við stofnun
þjóðgarðsins. Honum má þakka
öðrum fremur að Skaftafell er nú
þjóðgarður en svo væri varla hefði
hann sett sig á móti stofnun þjóð-
garðs þar. Þurfti án efa mikla víð-
sýni að sætta sig við að selja ættar-
setrið Skaftafell, leggja þar niður
búskap og hefja rekstur þjóðgarðs.
Miklar breytingar hafa átt sér
stað í Öræfum nær alla þessa öld.
í upphafi aldarinnar var sveitin
öðrum fremur einangruð vegna
óbrúaðra jökuláa og þurfti Ragnar
því snemma að læra þá kúnst að
ríða straumhörð jökulvötnin. Fylgdi
hann gjaman ferðamönnum sem
leið áttu um sandinn. Stórfelldar
samgöngubætur og breyttir bú-
skaparhættir á síðustu áratugum
hafa þýtt mikla aðlögun fyrir Öræf-
inga. Af samtölum við Ragnar er
mér sérstaklega minnisstætt hve
eðlilegar honum fundust þessar
breytingar þegar hann leit yfir far-
inn veg. Einhver hafði spurt hann
hvort brúun Skeiðarár þýddi ekki
mikla og neikvæða röskun fyrir líf-
ið í Öræfasveit þegar ökutæki tækju
að þyrpast um sveitina. Hann svar-
aði á þá leið að án bættra sam-
gagna hefði sveitin lagst í auðn.
Eftir að Ragnar hætti sem þjóð-
garðsvörður settist hann að á land-
areign sinni í Freysnesi og reisti
þar myndarlegt hús ásamt fjöl-
skyldu sinni. Er þar nú vegleg
ferðaþjónusta. Einnig þar urðu ka-
flaskipti í ævi Ragnars. Hann hóf
að betrumbæta umhverfið, sáði í
ógróna mela, setti niður plöntur og
tré og hlóð langa veggi til að prýða
aðkomuna að húsinu. Hann sinnti
hugðarefnum sínum og lét reisa lít-
ið timburhús þar sem hann hugðist
koma upp litlu minjasafni. Hann
var að á meðan kraftar entust. Það
var mitt lán að kynnast Ragnari
Stefánssyni.
Ragnar var mikill höfðingi í lund
og finnst mér reyndar sem hann
gæti hafa verið uppi á hvaða öld
Islandssögunnar sem er. Ragnar
var fjölhæfur maður sem stundaði
í senn búskap, selveiðar, ferðir yfir
jökla og jökulár, var fylgdarmaður
ferðamanna, annaðist vegagerð,
hafði eftirlit með símalínu á Skeið-
Sériheðingar
i blómaskivt liniinm
iið öll la‘lvilii‘ri
Skólavörðustíg 12,
£Í horni Bergstaðastrætis,
sími 19090
arársandi, vann við trésmíðar, jám-
smíðar og stundaði ritstörf, auk
þess að vera lengi þjóðgarðsvörður.
Skaftafell í Öræfasveit og Ragnar
Stefánsson frá Hæðum í Skaftafelli
eru samofin í hugum þeirra sem
hann þekktu. Fallinn er frá sá mað-
ur sem best þekkti til í Skaftafelli.
Ragnar hlaut í arf ævafoma vitn-
eskju um jörðina, foma búskapar-
hætti svo sem kolagerð og náttúru-
far sveitarinnar þar sem hvert sér-
kenni hafði sitt ömefni eða heiti.
Það er eftirkomenda að virða ævi-
starf þeirra sem skiluðu áleiðis arf-
leifð á sama hátt og Ragnar Stef-
ánsson.
Við hjónin viljum votta konu
Ragnars, Laufeyju, samúð okkar,
sem og dóttur hans Önnu Maríu
ásamt tengdasyni og bamabömum.
Jóhann Helgason.
Kveðja frá Skógum
í sumarönn safnvarðaring í Skóg-
um fór 80 ára afmæli Ragnars
Þorsteins Stefánssonar frá Skafta-
felli forgörðum. Eg minntist þess
fýrst er vinur minn, Vilhjálmur á
Hnausum, sagði mér af leiðsöguferð
sinni með Ragnari og Laufeyju
Lárasdóttur um sveitir milli sanda
á afmælisdaginn 22. júní. Afmælis-
kveðjan átti svo að bíða haustsins.
Nú verður að senda hana um hafið
breiða sem skilur að okkur og eilífð-
ina.
Laust fyrir 1980 lá leið mín
nokkram sinnum upp í Hæðir til
Ragnars og Laufeyjar. Heimilið
prýddi þá enn öðlingurinn Jón Stef-
ánsson, bróðir Ragnars, maður ein-
stakur að látleysi og hógværð en
einnig ríkur að fróðleik og þeirri
hagvirkni sem einkennt hefur svo
marga Skaftfellinga. í samvinnu
við þá bræður varð til bókin
„Skaftafell, þættir úr sögu ættar-
seturs og atvinnuhátta," sem Haf-
steinn Guðmundsson í Þjóðsögu gaf
út af alþekktri smekkvísi 1980.
Ekki spillti það samvinnu að ég og
þau Skaftafellshjón voram sömu
ættar, faðir minn og Stefán í
Skaftafelli þremenningar og það er
þunnt blóð sem ekki er þykkara en
vatn sagði gamla fólkið. Hér í Ytri-
Skógum vora rætur okkar. Um
bókina má segja að betur var af
stað farið en heima setið en þó
varðveitir hún aðeins brot af þeim
fróðleik sem bjó í huga Ragnars
um atburði og örlög og lífshætti á
hinu einstæða ættarsetri, Skafta-
felli.
Ragnar í Skaftafelli bar í öllu
með sér blæ arfborinnar, gamallar
þjóðmenningar. Fáguð framkoma,
kurteisi og alúð einkenndu dagfar-
ið. Hann hafði góðar forsagnir á
öllum hlutum, gaf öllu góðan gaum,
hafði minni og frásagnargáfu um-
fram flesta aðra. Ætt hans hafði
setið Skaftafell frá því um 1400,
ef ekki lengur og órofin vora tengsl-
in við frábæra forfeður, feðgana
Einar og Jón, sem gerðu garð sinn
frægan á 18. öld, það sá ég í hag-
leiksverkum þeirra sem þeir bræð-
ur, Ragnar og Jór., varðveittu af
mikilli umhyggju. Þessi festa birtist
einnig í arfsögnum og víðtækri
þekkingu á hveiju viðviki í störfum
allan ársins hring. Þessu fylgdi svo
einstök gestrisni og alúð í garð
gesta og gangandi hjá þeim hjón-
um, Ragnari og Laufeyju. Það verð-
ur aldrei að fullum verðleikum met-
ið sem þau létu öðram í té. Þetta
þekkti ég af eigin raun og það er
mér hugstætt á kveðjustund.
Þjóðfræði og minjafræði eiga
heimilinu í Skaftafelli margt að
þakka. Vel studdu Ragnar og Lauf-
ey að því er Þjóðminjasafnið hófst
handa við að reisa gamla Selsbæinn
í Skaftafelli úr rúst. Að fyrirsögn
Rangars endurbyggði Gísli Gests-
son safnvörður hlóðaeldhús Hæðar-
bæjar, en viðir þess höfðu geymst
í öðra húsi. í dag er það merk heim-
ild um eldhús gamla tímans og í
öðra lagi getur tóvinnufólk sótt
þangað fróðleik um það hversu kon-
ur röktu til veQar á húshælum. Ég
sé fyrir mér að þessu starfi verði
haldið áfram því margt annarra
sögulegra minja í Skaftafelli bíður
hollra handa til umbóta og end-
urnýjunar. Var Ragnari þar m.a.
rík í huga rafstöðin í Hæðum frá
árinu 1925.
Ég fór um Öræfin 7. mars sl.
vetur með Þór Magnússyni þjóð-
minjaverði um síðkvöld í fúlum út-
synninjgsbyl, vart hægt að halda
vegi. Eg man hve fegnir við voram
er við renndum í hlaðið á rausnar-
garði Ragnars og Laufeyjar í Freys-
nesi. Við biðum þar af okkur bylinn
og stundin var fljót að líða. Enn
sem fyrr var engin þurrð á fræðum
fortíðar hjá húsbóndanum og hús-
freyjan reiddi matborð sitt af rausn
að venju. Enn einn góður frásagnar-
þáttur bættist mér í búi við dvölina.
Nú er skarð fyrir skildi í Öræfa-
sveit og það skarð verður aldrei
fyllt, enginn kemur í stað Ragnars,
það finna vinir hans vel. Ég stend
í mikilli þakkaskuld við Ragnar í
Skaftafelli.
Laufeyju Lárasdóttur, Önnu
Maríu dóttur hennar og fjölskyld-
unni allri sendi ég samúðarkveðju.
Ég hugsa til Ragnars með virðingu
og þökk og geri gömul kveðjuorð
að mínum: „Láti Guð honum nú
raun lofi betri.“
Þórður Tómasson.
Fleiri minningargreinar um
Ragnar Þorstein Stefánsson
bíða birtingar og munu birtast
í blaðinu næstu daga.
t
Elskulegur eiginmaður minn og faðir
okkar,
EINAR EYFELLS
verkfræðingur,
andaðist f Landspftaianum þann 7.
september.
Jarðarförin fer fram frá Dómkirkjunni
föstudaginn 16. september kl. 10.30.
t
Móðir okkar og tengdamóðir,
HELGA ÞORSTEINS,
Markarvegi 2,
108 Reykjavfk,
lést á hjúkrunarheimilinu Sunnuhlíð 8. september 1994.
Elísabet Magnúsdóttir, Haukur Frfmannsson,
Þorsteinn Magnússon,
Ásdís Magnúsdóttir, Sigurður Björnsson,
Sigrfður Magnúsdóttir.
t
Hjartkær eiginmaður minn, faðir, tengdafaðir og afi,
EINAR SKAFTI EYLEIFSSSON
bifreiðastjóri,
Laugarbraut 25,
Akranesi,
lést að kvöldi 8. september f Sjúkrahúsi Akraness.
Fyrir hönd barna, tengdabarna og dóttursonar,
Guðný Erna Þórarinsdóttir.
+
Elskuleg móðir mín, tengdamóðir, amma, langamma og langalang-
amma,
MARIE ERNA WILHELMINE KNOOP,
Lyngbraut 9,
lést 30. ágúst á Garðvangi, Garði.
Útför hennar fór fram 6. september frá Útskálakirkju.
Sérstakar þakkir til starfsfólks á Garðvangi.
Úrsúla Magnússon, ívar Magnússon,
Friðrik Ö. ívarsson, Anna D. Garðarsdóttir,
Guðjón T. ívarsson, Erla Elfsdóttir,
Magnea M. ívarsdóttir, Jón R. Ólafsson,
Óskar ívarsson,
barnabarnabörn og barnabarnabarnabarn.
+
Ástkær eiginmaður minn, faðir, stjúp-
faðir, tengdafaðir, afi og langafi,
SIGURÐUR SVEINSSON,
rafvirkjameistari,
Hjallavegi 38, Reykjavik,
sem andaðist á heimili sínu aðfaranótt
4. september, verður jarðsunginn frá
Fossvogskirkju, mánudaginn 12. sept-
ember kl. 13.30.
Þeir sem vilja minnast hans, er bent á
Landssamtök hjartasjúklinga.
Sigríður Magnúsdóttir,
Sigurveig Sigurðardöttir, Karl Guðmundsson,
Jóhanna Friðgeirsdóttir,
Hrefna Friðgeirsdóttir,
Salóme Friðgeirsdóttir,
Magnús Friðgeirsson,
Friðgeir Jónsson,
barnabörn og barnabarnabörn.
Gunnar Þóróifsson,
Kjartan Hálfdánarson,
Sveinn Sigurjónsson,
Sigrún Davfðsdóttir,
Bryndfs Halldórsdóttir,
+
Okkar ástkæra,
RÓSA JÓHANNSDÓTTIR,
er lést á Garðvangi 4. september, verður jarðsungin frá Fossvogs-
kapellu fimmtudaginn 15. september kl. 13.30.
Guðrún S. Karlsdóttir,
Elín Vigdís Hallvarðsdóttir,
Einar Karl Hallvarðsson
Sigriður Jóhannsdóttir,
Hjálmfriður Jóhannsdóttir,
Einar Jóhannsson,
Sigriður Benediktsdóttir.
Unnur N. Eyfells og dætur.
+
Ástkær eiginkona mín, móðir okkar,
tengdamóðir, amma og langamma,
HELGA GISSURARDÓTTIR,
Dalbraut 21,
Reykjavík,
andaðist í Landspítalanum 9. septem-
ber 1994.
Vilhjálmur A. Lúðvíksson,
Oddný Vilhjálmsdóttir,
Gissur K. Vilhjálmsson, Bryndís Sigurðardóttir,
Lúðvík Vilhjálmsson, Ingveldur Fjeldsted,
barnabörn og langömmubarn.
+
Minningarathöfn um
JÓHANN PÉTUR SVEINSSON,
verður í Hallgrímskirkju þriðjudaginn
13. september kl. 15.00. Útförin fer
fram frá Reykjakirkju miðvikdaginn 14.
september kl. 15.00. Blóm og kransar
vinsamlegast afþakkaðir en þeim sem
vildu minnast hans er bent á minningar-
sjóö sem stofnaður hefur verið hjá
Sjálfsbjörg, Landssambandi fatlaðra.
Harpa Ingólfsdóttir,
Herdfs Björnsdóttir
Lovfsa Sveinsdóttir,
Björn Sveinsson, Sólveig S. Einarsdóttir,
Gísli Sveinsson, Ásta Begga Ólafsdóttir
Sigrfður Sveinsdóttir, Smári Borgarsson,
Ólaf ur Stefán Sveinsson,