Morgunblaðið - 10.09.1994, Side 25

24 LAUGARDAGUR 10. SEPTEMBER 1994
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 10. SEPTEMBER 1994 25
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Haraldur Sveinsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
MORGUNBLAÐIÐ, Kringlunni 1, 103 Reykjavík. SÍMAR: Skiptiborð: 691100.
Auglýsingar: 691111. Askriftir: 691122. SÍMBRÉF: Ritstjórn 691329, frétt-
ir 691181, íþróttir 691156, sérblöð 691222, auglýsingar 691110, skrif-
stofa 681811, gjaldkeri 691115. Áskriftargjald 1.400 kr. á mánuði innan-
lands. í lausasölu 125 kr. eintakið.
SUNDRUNG í NAFNI
SAMFYLKINGAR!
Vinstri flóran í íslenzkum stjórnmálum bætir sífellt við sig
blómum. Það er nánast orðið félagakraðak á þeim vettvangi
í höfuðborginni. í dag verður stofnað enn eitt félagið innan Al-
þýðubandalagsins í Reykjavík, sem nefnist Framsýn, enda ekki
vinsælt á þeim bæ að horfa um öxl til upphafs og arfleifðar.
Fyrir eru þijú önnur flokksfélög í borginni. Fyrst skal nefna
Alþýðubandalagsfélag Reykjavíkur (ABR) og Birtingu, sem eldað
hafa grátt silfur sín á milli lengi vel. Skilja má á hvatamönnum
hins nýja félags að tilgangur þess sé tvíþættur: að samfylkja
jafnaðar- og félagshyggjufólki, sem er gamalkunnugt markmið,
og vera vettvangur fyrir flokksfólk, sem er þreytt orðið á átökum
hinna tveggja. Þriðja félagið á vegum Alþýðubandalagsins í
Reykjavík er svo Verðandi, sem sagt er spanna ungliða flokksins
og óflokksbundið félagshyggjufólk.
Alþýðuflokkurinn hefur heldur ekki farið varhluta af sérstöðu-
hópum í sögu sinni. Fyrst klofnaði flokkurinn árið 1930 þegar
hópur manna sagði skilið við hann og stofnaði Kommúnistaflokk
íslands. Öðru sinni árið 1938 þegar nýr hópur gekk til samstarfs
við Kommúnistaflokkinn um stofnun Sameiningarflokks alþýðu,
Sósíalistaflokksins. Þriðji meiri háttar klofningurinn varð síðan
árið 1956 þegar nokkrir forystumenn Alþýðuflokks gengu til
samstarfs við Sósíalistaflokkinn um kosningabandalag, sem í
tímans rás þróaðist yfir í stjórnmálaflokk, Alþýðubandalagið.
Fjórði stóri klofningurinn var loks árið 1983 þegar Bandalag
jafnaðarmanna var stofnað.
Vinstri flóran íslenzka á sér fleiri bautasteina „samfylkingar
félagshyggjufólks", sem skotizt hafa upp á himinn stjórnmála
skamma hríð. Nefna má Þjóðvarnarflokkinn sem stofnaður var
árið 1953 og fékk þá kjörna tvo þingmenn en starfaði ekki lengi.
Og Samtök frjálslyndra og vinstri manna, sem stofnuð voru árið
1968, þegar verkalýðsleiðtogarnir Hannibal Valdimarsson og
Björn Jónsson gáfust upp á „samfylkingunni" innan Alþýðubanda-
lagsins. SanitÖkin fengu þingmenn kjörna 1971 og 1974 en síðan
ekki söguna meir. Loks er að nefna Möðruvallahreyfingu, sem
klofnaði út úr Framsóknarflokknum fyrir miðjan áttunda áratug-
inn. Forvígismaður hennar er nú formaður Alþýðubandalagsins.
Spurning er og hvort ekki á að staðsetja Samtök um kvennalista
á þessum vettvangi, það er í vinstri flórunni, samanber framboð
R-!istans við borgarstjórnarkosningar síðastliðið vor og stofnun
enn eins samfylkingarfélagsins, Regnbogans, á dögunum.
Ekki alls fyrir löngu var stofnað í höfuðborginni Jafnaðar-
mannafélag íslands undir merkjum samfylkingar jafnaðarmanna.
Það Ieitaði inngöngu í Alþýðuflokkinn. Aðild þess var samþykkt
á landsfundi flokksins, skilyrt um nafnbreytingu félagsins. Því
skilyrði var aldrei fullnægt. Engu að síður sendi félagið frá sér
„tafarlausa úrsögn“ úr Alþýðuflokknum „sökum stefnu hans og
starfshátta". Þannig gekk sú samfylkingin fyrir sig.
Þrátt fyrir yfirlýsingar um að tilgangur Framsýnar, nýs félags
innan Alþýðubandalagsins, sé einkum að samfylkja félagshyggju-
fólki og setja niður deilur, bendir sitt hvað til þess að stofnun
félagsins skarist við væntanleg átök um röðun á framboðslista
Alþýðubandalagsins í Reykjavík við alþingiskosningar að vori.
Þannig sér Alþýðublaðið ástæðu til þess að minna á þau orð Björns
Grétars Sveinssonar, formanns Verkamannasambands íslands, í
forystugrein í gær, „að fyrrum hafi sú hefð ríkt, að verkalýðs-
hreyfingin hafi skipað annað sæti á þinglista Alþýðubandalagsins
í Reykjavík. Hann bætti því við,“ segir í leiðaranum, „að Framýn
hygðist beita sér fyrir því, að verkalýðshreyfingin „þyngdi" sig
með því að endurheimta annað sætið, og þar með gildan þing-
mann.“ í þessu sæti situr fyrir Guðrún Helgadóttir, rithöfundur
og fyrrum forseti Sameinaðs Alþingis. Undir meintum fána frið-
ar og sáttar leynist því sverð gamallar og nýrrar baráttu um
röðun í efstu sæti á framboðslista Alþýðubandalagsins.
Svo lengi sem elztu menn muna hafa forystumenn á vinstri
væng íslenzkra stjórnmála talað og talað, nánast viðstöðulaust,
um „að sameina alla íslenzka jafnaðar- og samvinnumenn í einum
sterkum og vaxandi stjórnmálaflokki", eins og það var orðað
fyrir bráðum fjórðungi aldar, þegar Samtök fijálslyndra og vinstri
manna voru stofnuð. í þessum yfirlýsta tilgangi samfylkingar
hafa menn verið iðnari en góðu hófi gegnir við að kljúfa flokka
og félög og stofna ný og ný skammtímasamtök. Framsýn, Jafnað-
armannafélag íslands, Regnboginn, Verðandi, eða hvað þau nú
heita öll þessi „samfylkingarfélög“, sýnast aðeins vera „nýjar“
afurðir þeirrar sundrungar sem einkennt hefur vinstri hreyfingu
hér á landi frá upphafi. Meint samfylking hefur öll og ævinlega
reynzt undir merkjum sundrungar. Sérstöðuhóparnir „þyngja“
sig máski tímabundið með nýjum og nýjum félögum, en samtím-
is „létta" þeir gömlu slagorðin um sameiningu og samfylkingu
félagshyggju- og vinstra fólks svo mjög, að þau vega nú orðið
nánast ekki neitt í hugum þeirra sem komnir eru til vits og ára
og þekkja framvinduna í samfélaginu síðustu áratugi, orð og
efndir.
ENDURBYGGING IÐNÓ
ÁKVÖRÐUN
TEKIN ÁN
KOSTNAÐ-
ARMATS
Isamþykkt borgarstjórnar við
vígslu Ráðhússins er gert ráð
fyrir að húsið verði endur-
byggt og að þar verði rekin
menningarmiðstöð. Jafnframt að
eignarhlutur borgarinnar yrði að
hámarki 55%. Þá var hugmyndin
að leitað yrði til listamanna og fleiri
um stofnun félags til að sjá um
rekstur hússins. Ráðgert var að
hönnunarvinnu yrði lokið á árinu
1992. Endurbætur færu fram á
árunum 1993 til 1994 og að húsið
yrði tilbúið til notkunar vorið 1995.
Skipuð var þriggja manna endur-
byggingarnefnd og er Haraldur
Blöndal fyrrverandi varaborgarfull-
trúi formaður hennar. Meðstjórn-
endur eru Guðmundur J. Guð-
mundsson formaður Dagsbrúnar og
Hjörleifur Kvaran borgarlögmaður.
Sagði Haraldur að ekkert kostnað-
armat eða áætlun hafí legið fyrir
þegar ákvörðun var tekin um að
Reykjavíkurborg keypti húsið.
Aðdragandi
Eftir að Leikfélag Reykjavíkur
flutti úr Iðnó í nýtt Borgarleikhús
í Kringlunni árið 1986 var lengi vel
óráðið hvað yrði um húsið. Alþýðu-
húsið hf. átti Iðnó og var það fljót-
lega auglýst til sölu. Ýmsir lista-
menn, áhugaleikhópar og aðrir
sýndu húsinu áhuga og þáverandi
minnihluti í borgarstjórn lagði til
að borgin keypti húsið undir menn-
ingarstarfsemi. Snemma árs gerði
Sveinn Kristdórsson bakari kauptil-
boð i Iðnó. Hann sagði í viðtali við
Morgunblaðið að hugmyndin sé að
reka þar kaffihús og verslanir auk
þess sem listamönnum verði gefinn
kostur á að koma fram. Borgarráð
samþykkti stuttu síðar að veita
honum 15 millj. króna lán með
sömu kjörum og skilmálum og hús-
vemdunarsjóður veitir. Vegna sölu
hússins var leitað álits
húsfriðunarnefndar ríkis-
ins, sem benti á að Iðnó
væri friðað vegna list-
ræns- og menningarsögu-
legs gildis. Friðunin næði
til ytra borðs hússins og innra
skipulags þess.
Kostnaðarhugmyndir
kynntar
Haraldur Blöndal sagði að fyrsta
kostnaðarmat vegna endurbygg-
ingarinnar eftir kaupin hafi verið
unnið í desember 1992 og að það
hafí verið kynnt í borgarráði í jan-
úar 1993. „Þá tók ég skýrt fram
að þetta væri kostnaðarhugmynd
og að mikið vantað uppá,“ sagði
hann. „Það sem skiptir máli er að
frá hálfu nefndarinnar var frá upp-
hafí tekið fram að þetta var ekki
kostnaðaráætlun heldur kostnaðar-
hugmynd. Borgarráð vissi það strax
að framkvæmdin yrði miklu dýrari.
Menn sögðust vita hvernig svona
Á fyrsta fundi borgar-
stjórnar í nýju Ráðhúsi
við Tjörnina í apríl 1992
samþykkti borgarstjórn
samhljóða að borgin
keypti Iðnó ásamt fleiri
aðilum. Borgarráð hefur
nýlega fjallað um nýja
kostnaðaráætiun vegna
Iðnó en ekkert kostnað-
armat eða áætlun lá fyr-
ir þegar ákvörðun var
tekin um kaup á húsinu.
Kristín Gunnarsdóttir
hefur kynnt sér aðdrag-
anda að endurbyggingu,
ákvörðun um fram-
kvæmdir og leitað um
leið skýringa á hækkandi
kostnaði við verkið.
áætlanir væru. Það þekktu þeir frá
Viðeyjarstofu og öðrum gömlum
húsum.“ Benti hann á að miklu
máli skipti að eftir að framkvæmd-
ir hófust hafi komið fram ósk frá
húsfriðunamarnefnd um að Iðnó
yrði fært sem næst upprunalegu
útliti að innan. Með því að taka til-
lit til þess hafi verið valinn nokkuð
dýr kostur þar sem húsið hafi verið
friðað eins og það er í dag.
Magnús Sædal bygg-
ingafulltrúi vann með
nefndinni frá því í ágúst
1992 en þá var hann
starfsmaður byggingar-
deildar borgarverkfræð-
ings. Sagði hann að í ágúst 1993
hafi framkvæmdir hafíst við Iðnó
en áður hafi verið unnið að hönnun
þeirra verkþátta sem voru til út-
boðs. Sex verktökum var boðið að
taka þátt í lokuðu útboð á fram-
kvæmdum utandyra og bárust fimm
tilboð. Samkvæmt fétt Morgun-
blaðsins reyndust öll tilboðin vera
vfir kostnaðarmati. Lægsta boð átti
Istak hf. og var það 17,38% hærra
en áætlun gerði ráð fyrir. Sagði
Haraldur að um leið og útboðið
hafi legið fyrir hafi menn vitað að
framkvæmdin yrði dýrari en kostn-
aðarmatið sagði til um, þar sem
útboðið náði ekki nema til viðgerða
utanhúss.
Framkvæmdir hófust því við hús-
ið áður en heildarkostnaðaráætlun
„Voru fljótir
aðtaka
ákvarðanlr.“
Morgunblaðið/Ámi Sæberg
14. aprfl: Við vígslu Ráðhússins samþykkti borgarstjóm einróma að
kaupa og ráðast I endurbyggingu Iðnaðamiannahússins.
Desember:
Frumkostnabarmat,
111,6 milljónir kr.
Hönnunarvinna hófst í aprfl og framkvæmdir við
frágang hú$trisiað utanverðu hófust í ágúst.
Ákveðið er að endurbyggja allt lagna-
kerfi hússins og að koma fyrir slökkvikerfi
1
9
9
3 1 Október:
MiwiiiuMHiiiiiiiiiniiiiiiwminm; .
- jj
1 I Febrúar: i <
Hönnunarvinhij að mestu iokið
Nýtt kostnaöarmat
150 m.kr.
Nýtt kostnaöarmat, 174 m.kr.
Heildarkostnaöur, 183,6 m.kr.
September:
Lokið er við frágang hússins að utanverðu fyrir rúml. 80 m.kr.
og er áætlað að 102 m.kr. þurfi til að Ijúka við endurbygginguna.
Þá er ótalinn kostnaður við allann búnað hússins.
Kostnaður 1993 og 1994
Heiti 1993 1994 Samtals
Hönnun o.fl. 12.783.364 12.517.568 25.300.932
Útboðskostn. fjölf. 449.515 115.277 564.792
Útboðsverk 15.781.175 19.466.482 35.247.657
Verðbætur 0 44.925 44.925
Magnbreyti 52.924 1.355.956 1.408.880
Aðrar framkv. 34.109 73.568 107.677
Eftirlit 600.000 315.269 915.267
Annað 143.094 26.388 169.482
v/uppgjörs 0 8.000.000 8.000.000 2)
34.805.385 46.491.000 i) 81.296.000
1) Áætluð útkoma.
2) Dreifist á gjaldaliði.
lá fyrir og sagði Magnús að menn
hefðu ekki treyst sér til að vinna
hana fyrr en verkið væri komið
lengra á veg. Hönnun hófst í apríl
en það var í október þegar kom í
ljós hvernig málum var háttað að
hann vann nýtt kostnaðarmat. Það
mat gerði ráð fyrir að kostnaður
yrði 150 millj. króna.
Aukakostnaður
Eftir áramót 1993 er enn gert
kostnaðarmat og þá er fram-
kvæmdin talin kosta 174 millj.
Sagði Magnús að í júlí, þegar hönn-
unarvinnu var að mestu lokið og
verklýsingar og vitneskja fengin
um magntölur, hafi hönnuðir skilað
inn sínum áætlunum. Þá hafi verið
unnin ný áætlun og er heildarkostn-
aður við verkið 183,6 millj. „í millit-
íðinni urðum við fyrir ýmsum við-
bótarkostnaði, vegna verka sem
voru í útboði," sagði Magnús. „Það
er alltaf þannig að menn vita ekki
hvað er fúið, skakkt og snúið í
gömlum húsum."
Sem stendur liggja framkvæmdir
við Iðnó niðri og er beðið eftir fjár-
veitingu af fjárhagsáætlun borgar-
innar en 40 millj. hafa árlega verið
veittar til verksins til þessa eða
rúmum 80 millj. króna.
Ósk stjórnmálamanna
Magnús sagði að þegar um fram-
kvæmd sem þessa væri að
ræða þá óskuðu stjórn-
málamenn eftir upplýsing-
um um kostnað. „Þeir lifa
mjög hratt, vilja strax fá
allar upplýsingar og eru
fljótir að taka ákvarðanir," sagði
hann. „Við lendum í þessu, embætt-
ismennimir, að vita það að stundum
er ekki tímabært að gera áætlun,
þar sem grunninn vantar til að
standa á. Honum er kippt undan
okkur og við verðum blórabögglar
fyrir vikið. Með þessum hætti er
grafíð undan okkar starfsheiðri og
almenningur fær alranga mynd af
okkar störfum."
Iðnó verði menningarmiðstöð
Tilgangur með endurbygging-
unni er að í húsinu verði rekin
menningarmiðstöð, segir í sam-
þykkt borgarstjórnar. „Þetta er fjöl-
nota samkomuhús eins og þau voru
í gamla daga, fyrir fundi, leiklist,
hljómlist og dansleiki,“ sagði Hall-
ENDURBYGGING Iðnó hefur
stöðvast í bil en áætlað var að
húsið yrði tekið í notkun vorið
1995. Er beðið fjárveitinga af fjár-
hagsáætlun borgarinnar áður en
ákvörðun verður tekin um næsta
áfanga.
dór. „Menn hafa verið að velta því
fyrir sér hvernig rekstri hússins
yrði háttað og hafa fjölmargar hug-
myndir komið fram. Meðal annars
að stofna hlutafélag um reksturinn
en í mínum huga hefur verið að
ráðinn yrði framkvæmdastjóri að
húsinu sem sæi um reksturinn.
Húsið yrði leigt út til þeirra sem
áhuga hafa, listamanna og annarra,
og leigan látin standa undir rekstr-
arkostnaði en ekki stofnkostnaði,
það yrði of dýrt.“
Ágreiningur um friðun
Ágreiningur hefur risið milli hús-
friðunarnefndar ríkisins og fram-
kvæmdanefndarinnar vegna fram-
kvæmdanna. Óskaði húsfriðunar-
nefnd eftir því að einfalt gler yrði
í öllu húsinu og að gert yrði við
upprunalega glugga. Sagði Halldór
að kostnaður við hvern upprunaleg-
an glugga væri 400 þús. en 111
þús. við þá glugga sem endurbygg-
ingarnefndin valdi. Innandyra hafa
svalir verið rifnar niður og benti
Magnús á að þær hefðu ekki verið
í húsinu frá upphafi. Ætlunin hafi
verið að halda hluta af svölunum
en síðan þegar verkið þróaðist hafí
verið ákveðið að fella þær niður.
„Menn mátu meira að fá uppruna-
lega alvöru skemmtisal Reykvík-
inga og að menn geti fundið and-
rúmsloftið frá árinu 1897.“
Magnús sagði að rök væru fyrir
öllu sem framkvæmt
væri við húsið eins og til
dæmis glerskálanum. ís-
lenskir iðnaðarmenn
hefðu byggt samkomu-
hús á Tjamarbakkanum
og snéri suðurhliðin að kyrrlátri
náttúru. Nú væri öldin önnur, sagði
hann. „Þama voru þrír stórir
gluggar á samkomusal sem farið
var að nota sem leikhús. Glerskál-
inn er til að auka rými í salnum
og til að skerma þessa hlið af.
Meiningin var sú að hlið hússins
sæist í gegnum glerið og nú stend-
ur til að gera tilraun með glært
gler,“ sagði Magnús. „Það verður
að hafa í huga að það er dýrt að
bjarga menningarverðmætum en
kostnaðurinn gleymist þegar upp
er staðið. Það er ekki langt síðan
til stóð að rífa öll þessi hús. Lærð-
ustu arkitektar landsins teiknuðu
ráðhús við Tjörnina, sem einnig
átti að hýsa borgarleikhús. Þá áttu
öll húsin að hverfa.“
„Rök fyrir öllu
sem fram-
kvæmt var.“
Esko Aho um þjóðaratkvæðið í Finnlandi um ESB
Síðustu dagamir
geta ráðið úrslitum
Finnar eiga enn eftir að
fínna lausn á nokkrum
málum varðandi aðild að
Evrópusambandinu en
Esko Aho forsætisráð-
herra segir í samtali við
Krislján Jónsson að sá
vandi verði ekki til fram-
búðar.
Esko Aho, forsætisráðherra
Finnlands og leiðtogi
Miðflokksins, sótti þing
Alþjóðasamtaka fijáls-
lyndra flokka sem lýkur í Reykja-
vík í dag. Hann tók daginn snemma
í gærmorgun og veiddi lax með
Davíð Oddssyni forsætisráðherra
og Toin Söderman, sendiherra
Finna á íslandi, í Hvítá. „Ég fékk
tvo laxa, annar var 3,7 kg, hinn 5
kg, auk þess einn silung. Mér fannst
þetta ágætt“, sagði Aho brosandi
er blaðamaður Morgunblaðsins
ræddi við hann. Forsætisráðherr-
ann segir að efnahagur Finna sé
nú loksins á uppleið eftir nokkur
mögur ár og mikið atvinnuleysi en
hrun Sovétríkjanna, sem voru mikil-
vægt viðskiptaland Finna, olli mikl-
um erfiðleikum fyrir útflutningsfyr-
irtækin. Það eru einkum þau sem
hafa rétt úr kútnum og Aho segir
að fyrstu merkin séu nú farin að
sjást um að aðrir atvinnuvegir séu
einnig á réttri leið.
-Hvemig meturðu stöðuna fyr-
ir þjóðaratkvæðið um inngöngu
Finnlands í Evrópusambandið
(ESB) 16. október?
„Það lítur út fyrir að munurinn
á fylkingum verði minni en menn
höfðu gert ráð fyrir. Ég hygg að
úrslitin geti ráðist síðustu dagana,
geti farið eftir andrúmsloftinu rétt
fyrir 16. október."
-Ef munurinn verður sáralítill,
t.d. 51% gegn 49%, aðild í vil, verð-
ur það ekki erfið staða?
„Því er erfitt að svara núna, erf-
itt að giska. En ég held að munur-
inn verði meiri vegna þess að þetta
gæti vel farið eins og Austurríki,
þ.e. að þeir sem ekki eru vissir í
sinni sök ráði úrslitum og styðji
aðild.“
-Þú varst um hríð nokkuð tví-
stígandi varðandi afstöðuna til að-
ildar en hefur tekið af skarið síð-
ustu vikurnar, styður ákaft aðild
að sambandinu. Hvað veldur?
„Sjálfur tel ég að eg hafi haft
mjög skýra afstöðu til málsins frá
því að við sóttum um aðild vorið
1992. Ég hef komist að þeirri niður-
stöðu að aðild sé möguleg ef
ákveðnum grundvallaratriðum
verði fullnægt svo að aðildin verði
okkur í hag. Málin hafa þróast svo
að við höfum stöðugt náð lengra í
þá átt en eftir eru fáein viðfangs-
efni sem þarf að leysa.
Ákveða þarf til hvaða ráðstafana
við grípum til að styrkja atvinnu-
greinar, einkum landbúnað, og jafn-
framt fá framkvæmdastjórn ESB í
Brussel til að samþykkja að við
megum beita slíkum aðgerðum. Það
er mjög erfitt að spá um það hvern-
ig landbúnaðinum og matvælaiðn-
aðinum og öllu dreifbýlinu muni
farnast þegar samrunaferlið þróast
frekar. Reyndar myndi verkefnið
vera jafn erfitt þótt við stæðum
utan við sambandið.“
Kostir við aðild
-Hvaða kosti sérðu
aðallega við aðild?
„Þrennt er mikilvæg-
ast. I fyrsta lagi eru
mikilvægustu efna-
hagslegir hagsmunir
okkar í ESB, mikilvæg-
ustu markaðirnir eru
þar og við þurfum að
geta keppt á jafnréttis-
grundvelli.
í öðru lagi munu allar
ákvarðanir ESB hafa
áhrif á okkur og þess
vegna finnst okkur að
við verðum að hafa at-
kvæðisrétt þar sem
þessar ákvarðanir eru
teknar.
í þriðja lagi tel ég að ESB muni
verða enn mikilvægara í framtíð-
inni, muni móta hana og það er
mjög mikilvægt að tekið verði tillit
til hagsmuna smáþjóða eins og
okkar Finna í því sambandi. Við
lítum svo á að auðveldara verði að
hafa áhrif á þessa þróun með því
að vera innan dyra en utan.“
-Ertu ekki hræddur um að stór-
þjóðirnar verði allsráðandi með tím-
anum í ESB? Nú er rætt um draga
úr atkvæðisrétti smáþjóðanna.
„Það er enn hættulegra ef stór-
þjóðirnar taka ákvarðanir um
heimsmálin án þess að ráðgast
nokkuð við smáþjóðirnar. Þess
Morgunblaðið/Kristinn
Esko Aho, forsæt-
isráðherra Finn-
lands.
gefa hlutleysi upp á
bátinn með aðild að
ESB en hann telji að
þeir geti sem fyrr haft
sínar sjálfstæðu her-
varnir þótt þeir taki
þátt í öllu samstarfinu,
einnig í öryggismálum.
Aðspurður segist
hann ekki telja að að-
ildin muni nýtast Finn-
um sem hernaðarlegur
skjöldur gegn ógn sem
gæti á ný risið upp í
Rússlandi ef þar færi
allt á versta veg. Hins
vegar muni Evrópu-
samstarfið geta orðið
til þess að síður komi
upp hættulegar að-
stæður og þjóðaátök,
samstarfið geti víða styrkt lýðræðið
í sessi og með þeim hætti muni
aðildin og starf ESB treysta örygg'i
landsmanna.
Aho gerir lítið úr ágreiningi
grannþjóða Finna, Eistlendinga og
Rússa, um landamæri og segist
álíta að þær snúist fremur um að
standa fast á sínu en landsvæði eða
auðlindir.
Norrænt samstarf
-Hvað með norræna samvinnu,
einangrast ísland ef hin Norður-
löndin verða öll í ESB?
„Norræn samvinna verður sein~
fyrr mikilvæg. Fyrir löndin fjögur
iiii^EI
llllíll ^IIHIiÍiilliilllliul.újF j
vegna held ég að við eigum að sam-
eina kraftana í Evrópu.
Ég held að starfsreglur sam-
bandsins tryggi að allar þjóðir,
einnig smáþjóðir, hafi nokkurn
möguleika á að halda sínum hlut
og hafa áhrif. Þannig er kerfið
núna og það var mikilvægt fyrir
okkur að geta haft áhrif strax svo
að ekki verði gerðar breytingar í
þá átt að draga úr áhrifum smá-
þjóða án þess að við getum haft
einhveija hönd í bagga.“
Aho segir að oft gerist það að
stjórn og embættiskerfi ESB skipti
sér af hlutum sem betra sé að fást
við á lægri stjórnstigum í aðildar-
ríkjunum, þetta valdi oft tortryggni
í garð sambandsins. Hann er spurð-
ur um sjálfstæðið sem Finnar fengu
1918 og liafa þurft að hafa svo
mikið fyrir að halda á þesari öld,
um 80.000 Finnar féllu í stríðinu
við Sovétríkin. Hann segist vel
skilja að margir séu uggandi yfir
því að gefa eftir hluta af sjálfstæð-
inu til Brussel, hann sé á hinn bóg-
inn sannfærður um að með því
muni Finnar styrkja sjálfstæði sitt
í öðrum efnum. Hann segir marga
halda því fram að Finnar verði að
sem að líkindum ganga í samband-
ið eða hafa þegar gert það skiptir
miklu að ráða yfir sameiginlegum
vettvangi þar sem hægt er að vega
og meta hin ýmsu sjónarmið, þar
sem við getum búið okkur undir
að bregðast við kröfum ESB og
getum þróað þau svið sem við telj-
um hentugra að fást við á slíkum
vettvangi.
Varðandi ísland þá er það einnig
mikilvægt fyrir íslendinga að þeir
geti gengið úr skugga um að þeir
séu ekki einangraðir og það geta
þeir með öflugu, norrænu sam-
starfi. Ég er því heldur bjartsýnn,
það er mikill áhugi hjá öllum Norð-
urlandaþjóðum á að treysta sam-
vinnuna og þess vegna held ég að
hún muni lifa og dafna.“
-Er raunhæft að ímynda sér
að Islendingar standi einir utan viú
ESB til frambúðar ef hinar þjóðim-
ar fara inn?
„Það er mögulegt að ísland geti
það af því að aðstæður ykkar eru
mjög sérstæðar. En þetta verða
íslendingar sjálfir að meta, við get-
um ekki gefið ykkur ráð í þeim
efnum."