Morgunblaðið - 06.12.1994, Side 22

22 ÞRIÐJUDAGUR 6. DESEMBER 1994
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
Leiðtogar Rússlands og Bandaríkjanna deila hart á ráðstefnu RÖSE í Búdapest
Jeltsín segir
NATO „sá fræj-
um tortryggni“
Clinton varði áætlunina um stækkun
Atlantshafsbandalagsins í austur
Reuter
LEIÐTOGAR aðildarríkja RÖSE við setningu fundar þeirra í Búdapest I gær. 53 ríki eiga aðild
að RÓSE - öll ríki Evrópu, auk Bandaríkjanna og Kanada.
*
S veitarstj órnarkosningar á Italíu um helgina
Stj ómarandstaðan
bar signr út býtum
Búdapest. Reuter.
BORÍS Jeltsín, forseti Rússlands,
gagniýndi harkalega áætlun um
stækkun Atlantshafsbandalagsins
(NATO) til austurs í ræðu sem hann
flutti á tveggja daga leiðtogafundi
Ráðstefnunnar um öryggi og sam-
vinnu í Evrópu (RÖSE) sem hófst í
Búdapest í gær. Hann sagði að með
stækkun NATO til austurs væri ver-
ið að „sá fræjum tortryggni" og
gengi í berhögg við hugmyndina um
að koma á samevrópsku öryggis-
kerfí til að afstýra átökum í álf-
unni. Áður hafði Bill Clinton Banda-
ríkjaforseti varið áætlunina um
stækkun NATO og sagt að ekkert
ríki utan bandalagsins gæti beitt
neitunarvaldi gegn henni.
„Hvers vegna vilja menn sá fræj-
um tortryggni? Við erum þrátt fýr-
ir allt ekki óvinir lengur, heldur
bandamenn,“ þrumaði Jeltsín í
ræðustólnum.
Harkaleg gagnrýni Jeltsíns á
áætlunina virtist staðfesta að Rúss-
ar hefðu tekið harðari afstöðu gegn
stækkun NATO til austurs. Rússar
hafa hingað til ekki verið andvígir
því í gTundvallarajxiðum að fyrrver-
andi kommúnistaríki í Mið- og
Austur-Evrópu fái aðild að NATO,
að því tilskildu að öryggishagsmun-
ir þeirra verði fyrst tryggðir í nýju
öryggiskerfí Evrópu. Jeltsín gaf
hins vegar til kynna í gær að Rúss-
ar væru nú algjörlega andvígir því
að Ungveijaland, Pólland, Tékkland
og Slóvakía fengju aðild að Atlants-
hafsbandalaginu.
NATO „undirstaða"
öryggiskerfisins
Skömmu áður hafði Clinton sagt
að NATO væri „bjargföst undir-
staða“ öryggiskerfísins í Evrópu.
„Ekkert utanaðkomandi ríki fær að
beita neitunarvaldi gegn stækkun-
inni,“ bætti hann við og beindi orð-
um sínum greinilega að Jeltsín.
Rússneski forsetinn vék sérstak-
lega að sjónarmiði, sem rætt hefur
verið innan NATO, um að bandalag-
ið yrði að styrkja sig vegna hætt-
unnar á að Rússland yrði aftur að
alræðisríki. Hann sagði að NATO
talaði um að „útvíkka stöðugleik-
ann“ vegna hættunnar á „óæskileg-
um breytingum" í Rússlandi. „Ef
þetta er ástæða þess að þeir vilji
færa mörk NATO til landamæranna
að Rússlandi, þá vil ég segja þetta:
það er of snemmt að grafa lýðræð-
ið í Rússlandi,“ sagði rússneski for-
setinn.
Heimildarmaður innan NATO
sagði ræðu Jeltsíns áhyggjuefni.
„Við töldum að Rússar hefðu aðeins
áhyggjur af því hvernig staðið yrði
að stækkun bandalagsins. Hættan
er sú að þeir leggist nú algjörlega
gegn henni,“ sagði hann. Heimild-
armaðurinn velti því einnig fyrir sér
hvort túlka bæri ræðuna sem vilja
til að sefa þjóðernissinna og komm-
únista heima fyrir.
„Kaldur friður“
Jeltsín sagði að Rússar hefðu
gegnt mikilvægu hlutverki sem
verndarar austurhluta Evrópu og
hvatti til þess að komið yrði á „sam-
evrópsku öryggiskerfí", sem yrði
stutt með samningum um öryggis-
tryggingar milli ríkja eða hópa
ríkja. Rússar væru sjálfir reiðubún-
ir að gera slíka samninga.
Jeltsín sagði að ef þetta yrði
ekki gert væri ekki hætta á „köldu
stríði" í Evrópu, heldur „köldum
friði“.
Forsetinn hvatti ennfremur leið-
toga RöSE-ríkjanna til að gera ráð-
stafanir til að vemda réttindi minni-
hlutahópa og vísaði sérstaklega til
25 milljóna Rússa sem búa utan
Rússlands í hinum ýmsu fyrrverandi
sovétlýðveldum. Hann gagnrýndi
meðferð Eystrasaltsrílqa á Rússum,
einkum í Eistlandi þar sem hann
sagði að rússneska rétttrúnað-
arkirkjan sætti kúgun af hálfu yfir-
valda.
Róm. Reuter.
Stjórnarandstöðuflokkamir á Ítalíu
fóm um helgina með sigur af hólmi
I femum borgarstjórakosningum
af sex sem litið var á sem próf-
stein á framtíð stjórnar Silvios
Berlusconis forsætisráðherra.
Frambjóðendur vinstri- og mið-
flokka báru sigur úr býtum í fjórum
borgum, töpuðu naumlega í fimmtu
borginni, en stjórnarflokkamir
unnu góðan sigur í þeirri sjöttu.
Athyglisverð úrslit
Athyglin beindist einkum að
Brescia á Norður-Ítalíu þar sem
Mino Martinazzoli, fyrrverandi leið-
togi kristilegra demókrata, sigraði
Vito Gnutti, iðnaðarráðhera úr
Norðursambandinu, með 56,5% at-
kvæða. Martinazzoli naut stuðn-
ings Þjóðarflokksins, sem félagar
í Kristilega demókrataflokknum
stofnuðu, og fyrrverandi kommún-
ista í Lýðræðisfiokki vinstrimanna
(PDS).
„Mikilvægasta hlið þessara
kosninga er hugmyndin um banda-
lag mið- og vinstriflokkanna ...
slíkt bandalag nýtur augljóslega
stuðnings fólksins," sagði Massimo
D’Alema, leiðtogi PDS.
Ekkert bakland
Stjómarandstaðan sigraði auð-
veldlega í Sondrio í norðurhlutan-
um og Massa í Toscana-héraði og
naumlega í Brindisi í suðaustur-
hlutanum. Stjórnarflokkamir unnu
naumlega í Pescara við Adríahaf
en frambjóðandi Norðursambands-
ins vann sannfærandi sigur í Trev-
isto í norðausturhlutanum.
Fylgið horfið
Umberto Bossi, leiðtogi Norður-
sambandsins, notaði tækifærið til
að skjóta á Berlusconi vegna kosn-
ingaúrslitanna þótt þeir eigi að
heita bandamenn. „Berlusconi á
ekkert pólitískt bakland. Við
getum sagt að fylgi Berlusconis
hafi horfið og það eina sem hann
á eru sjónvarpsstöðvarnar," sagði
Bossi.
Miklar lögregluaðgerðir vegna skotárásarinnar í miðborg Stokkhólms
Hefnd líkleg
ástæða
Kaupmannahöfn. Morgunblaðið.
MESTU lögregluaðgerðir, sem Stokk
hólmslögreglan hefur nokkra sinni
staðið fyrir, standa nú yfír til að
hafa upp á manninum, sem skaut á
gesti á skemmtistað í miðborg Stokk-
hólms aðfaranótt sunnudags. í gær
birti lögreglan mynd og nafn 23 ára
gamals Chilebúa, sem granaður er
um ódæðið, auk þess sem lýst var
eftir sænskum vitorðsmanni hans.
Álitið er að tveir menn til viðbótar
séu viðriðnir málið. Árásin var líklega
hefndaraðgerð. Þrír létust, nítján
vora enn á sjúkrahúsi í gær, þar af
kona og maður, sem era í lífshættu.
Það veldur Svíum áhyggjum hve vel
vopnaðir mennimir vora og eins að
töluvert mikið virðist vera til af vopn-
um meðal almennings. Lögreglan
óttast að atburðir sem þessi verði
algengari í framtíðinni, þar sem
glæpamenn gerist æ harkalegri.
Öll miðborg Stokkhólms var lokuð
af næstum strax eftir að lögreglan
kom á vettvang og greinilegt að við-
brögð lögreglunnar voru nú öll önn-
ur en eftir morðið á Olof Palme for-
sætisráðherra 1986, þegar mikið fát
kom á þá sem bregðast áttu við.
Enn er ekki Ijóst hvað gerðist, en
lögreglan var kölluð að sama
skemmtistað um tveimur tímum
áður vegna þess að nokkrir gestir
höfðu lent í slagsmálum við dyra-
verði staðarins. Gestirnir sinntu því
ekki að fara í biðröð, heldur tróðust
fremst. Þegar dyraverðirnir bentu
þeim að fara aftast, þráuðust þeir
við þar til þeim var gert Ijóst að
þeim yrði alls ekki hleypt inn þetta
kvöldið. Þá réðust þeir á dyraverðina
og hótuðu að koma síðar og hefna
sín en hurfu á brott, þegar kallað
var á lögregluna. Talið er að þ'essir
menn séu þeir sömu og síðar skutu
á staðinn.
Langur afbrotaferill
Lögreglan í Stokkhólmi birti í gær
mynd og nafn 23 ára Chilebúa, sem
álitið er að hafí skotið á skemmti-
staðinn, ásamt handtökuheimild.
Venjulega eru ekki birtar myndir svo
skömmu eftir glæp. Ungi maðurinn
hefur búið í Svíþjóð í mörg ár og á
þegar töluverðan afbrotaferil að
baki, verið dæmdur fyrir rán, sölu
þýfis og hótanir. Einnig var birt
heimild til að handtaka 25 ára gaml-
an Svía, sem einnig á glæpaferil að
baki. Talið er að þriðji maðurinn
hafi verið með þeim, en hann hefur
ekki íundist.
Tilviljanakennd hefnd
Lögreglan vill ekki gefa upp hvort
annað hafí búið að baki skotárásinni
en hefnd fyrir að fá ekki að fara
inn. Orðrómur er uppi um að dyra-
vörðurinn, sem skotinn var, hafí
vitnað gegn Chilebúanum og hafi
vitnisburðurinn orðið til þess að hann
hlaut dóm. Þetta hefur lögreglan
ekki staðfest.
Af hálfu lögreglunnar hefur kom-
ið fram að mikið sé um að fólk komi
vopnað á skemmtistaði. Ekki sé óal-
gegnt að gestir sýni hnífa eða byss-
ur ef dyraverðir hafí af þeim af-
skipti. Jafnvel þó vopnalöggjöf í
Svíþjóð sé ströng, sé töluvert af
vopnum í umferð og auðvelt að verða
sér úti um þau, jafnvel fullkomnar
vélbyssur eins og notuð var í árás-
inni á skemmtistaðinn. Vopnasmygl
er orðið töluvert vandamál í Svíþjóð
og álitið er að 30-40 þúsund ólögleg
vopn séu í umferð í sænskum undir-
heimum.
Aukið ofbeldi
Árásin á skemmtistaðinn nú er
ekki einstæð í Svíþjóð. Síðast í sum-
ar skaut ungur maður tilviljanakennt
í kringum sig í sænskum smábæ og
drap sex ungmenni. Nýlega féll dóm-
ur í máli hans. í síðustu viku skaut
maður með haglabyssu á skemmti-
stað, þar sem honum hafði verið
vísað á dyr, en enginn særðist.
Sænsk yfirvöld hafa áhyggjur af
vaxandi ofbeldi og hörku meðal ung-
menna, sem komast í kast við lögin.
Þó vísast sé langt í að jafn mikið
verði um skotárásir af þessu tagi
og er í Bandaríkjunum, þá þykir
þróunin óhugnanleg.
Coronado
handtekinn
Tucson. Morgunblaðið.
ROD Coronado, annar þeirra, sem
sökktu hvalbátunum í Reykjavíkur-
höfn í nóvember 1986, var nýlega
handtekinn í Tucson í Arizona í
Bandaríkjunum. Er hann sakaður
um að hafa eyðilagt minkarann-
sóknastöð við Michigan-háskóla og
sleppt lausum 300 dýrum. Sagt er,
að rannsóknagögn frá síðustu fjór-
um áratugum hafi ónýst og tjónið
metið á eina milljón dollara.
Nokkur umhverfíssamtök í
Bandaríkjunum halda því fram, að
Coronado sé ekki aðeins saklaus,
heldur sérstaklega ofsóttur af yfir-
völdum af pólitískum ástæðum.
Benda þau á, að hann sé ekki á
sakaskrá þótt hann hafi að vísu
farið huldu höfði í nokkur ár.
í auglýsingu, sem samtökin hafa
birt til styrktar Coronado, er því
haldið fram, að hann leggi áherslu
á friðsamleg mótmæli, sé andvígur
„róttækum aðgerðum", en ekki
minnst á „afrek“ hans á íslandi.
Coronado sjálfur hefur þó löngum
hreykt sér af skemmdarverkunum,
sem hann vann þar.