Morgunblaðið - 06.12.1994, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 6. DESEMBER 1994 35
NS
ERA
LD
nánast ekki neitt á
næsta ári. Það verður
leitað allra möguleika til
að gæta aðhalds, en við
komumst ekki hjá því
að vera ábyrgir og horf-
ast í augu við staðreynd-
ir. Auðvitað hljótum við
að vinna okkur út úr
þessu en það gerist ekki
nema með aðhaldi og
sparnaði," sagði Magn-
ús.
Þurfum að standa
á bremsunni
Jakob Bjömsson,
bæjarstjóri á Akureyri,
sagði að almennt
þrengri fjárhagsstaða
ræki meirihlutann í bæj-
arstjórn Akureyrar til
þess að leggja auknar
álögur á bæjarbúa, en
sem betur fer væru
hækkanirnar tiltölulega
vægar samkvæmt frum-
varpi að fjárhagsáætlun.
„Þegar kom að því að
ganga frá áætluninni og
menn töldu sig hafa far-
ið nokkuð ítarlega yfir
rekstrarliði til þess að
ná út því sem hægt
væri, þá stóð það eftir
að áætla upphæð til at-
vinnuátaksverkefna á
næsta ári. Af þeim 24
milljónum sem útsvarshækkunin
gefur verður 19 milljónum varið
óskiptum til slíkra hluta. Síðan er
reiknað með öllum tekjum vegna
sorphreinsunargjalds í aðgerðir til
bættrar meðferðar á sorpi,“ sagði
Jakob.
Fjárhagsáætlun Akureyrar verð-
ur endanlega afgreidd 20. desember
og sagði Jakob að enn gæti verið
möguleiki á því að í ljós kæmu ein-
hverjar frekari leiðir til að hagræða
í rekstri bæjarins. Reyndar væri
aldrei hægt að segja sem svo að
hvergi nokkurs staðar væri hægt
að. ná betri árangri í rekstrinum.
Það væri mál sem stöðugt þyrfti
að vera í skoðun og þyrfti að fara
að komast ákveðnar inn í vinnuregl-
ur sveitarfélaganna.
„Það eru stöðugt auknar kröfur
um þjónustu og menn reyna að
verða við þeim, en hér er staðan
sú að íbúum er ekki að fjölga og
tekjur eru sáralítið að aukast. Þetta
er niðurstaðan eins og hún liggur
fyrir, og við gerðum þetta frekar
en að draga enn frekar úr fram-
kvæmdum en nauðsynlegt verðu
r og frekar en að taka meiri lán,“
sagði Jakob. Aðspurður um hvort
hætta yrði við eða fresta einhveij-
um íjárfestingum sem fyrir hefðu
legið sagðist Jakob ekki tilbúinn
að tjá sig um það á þessu stigi þar
sem bæjarráð ætti eftir að fjalla
um málið. Markmiðið hefði verið
að halda óbreyttu ástandi hvað
varðar skuldir bæjarsjóðs og skipt-
ing á þeirri upphæð sem væri til
framkvæmda færi fram milli um-
ræðna um ijárhagsáætlunina í bæj-
arstjórn.
„Við ætlum helst ekki að feta í
fótspor þeirra sem verst eru settir
og þurfum við því að standa svolít-
ið á bremsunni," sagði hann.
ob
isson
EVRÓPUSAMBANDIÐ verður ekki nýtt miðstýringarbákn, segir sendiherra Evrópusambandsins á íslandi.
Evrópusambandið mun
ekki þróast í nýtt
risaveldi með öfluga mið-
stýringu heldur munu
einstök héruð efla áhrif
sín í Brussel. Þetta er
álit sendiherra
sambandsins í Noregi og
á Islandi, Aneurins Rhys
Hughes, sem var á
ráðstefnu Samtaka um
vestræna samvinnu/
Varðbergs um utan-
ríkisstefnu íslands
A NEURIN Rhys Hughes,
/■ sendiherra Evrópusam-
bandsins (ESB) í Noregi
og á íslandi, telur að and-
staða fólks við aðild að sambandinu
stafi oft af misskilningi. Ekki sé gerð-
ur greinarmunur á því sem raunveru-
lega skipti máli fyrir sjálfstæði og
fullveldi og því sem heppilegt og jafn-
vel nauðsynlegt sé að eiga samvinnu
um við aðrar þjóðir. Hann taldi það
einkenni okkar tíma að í ESB væri
stefnt að stórauknu yfirþjóðlegu sam-
starfi um fijálsari viðskipti en jafn-
framt að valdi skyldi dreift, dregið
úr miðstýringu svo að áhrif einstakra
héraða og svæða á eigin mál yrðu
meiri. Þetta kom fram í ræðu hans á
ráðstefnu Samtaka um vestræna
samvinnu og Varðbergs á laugardag.
Á eftir fjölluðu Jón Baldvin Hannib-
alsson utanríkisráðherra, Halldór Ás-
grímsson, formaður Framsóknar-
flokksins, Björn Bjarnason, formaður
utanríkismálanefndar Alþingis, Bolli
Valgarðsson upplýsingaráðgjafí, Siv
Friðleifsdóttir bæjarfulltrúi og Ólafur
Þ. Stephensen blaðamaður um þá
valkosti sem landsmenn ættu í utan-
ríkismálum.
Sendiherrann vísaði á bug hug-
myndum þeirra sem sæju fyrir sér
að Evrópusambandið yrði einhvers
konar nýtt risaveldi. Saga þess og
markmið bentu miklu frekar til þess
að horfið yrði frá miðstýringaráráttu
og einkum miðstýrðu ríkisvaldi. „Það
er búið að segja margt heimskulegt
og tilfinningaþrungið um samþjöppun
valds í Brussel, framkvæmdastjórnin
hefur lengi verið helsti skotspónn-
inn“, sagði sendiherrann.
Hann minnti á að um aldamótin
yrðu fjárlög ESB aðeins tæp 2% af
samanlagðri þjóðarframleiðslu aðild-
arríkjanna. Margir héldu að í höfuð-
stöðvum væri aldrei hægt að gera
annað en að auka miðstýringu. Hann
vildi benda á að hægt væfi að nota
sameiginlega yfirstjórn til að auka
valddreifingu. Þetta væri t.d. gert í
Þýskalandi, þar sem hvert samband-
ríki hefði mikla sjálfsstjórn í eigin
málum og meirihluti þeirra hefði nú
eigin skrifstofur í Brussel. Sérstök
nefnd ESB um málefni héraða í sam-
Ráðstefna um valkosti
í utanríkismálum
Varað við
átökum um
ESB-aðild
bandinu yrði ávallt að ráðfæra sig
við fulltrúa þýsks sambandsríkis ef
ákvarðanir í Brussel snertu hagsmuni
þess sérstaklega.
Með nálægðarreglunni [subsidia-
rity] ESB í Maastricht-samningnum
væri því slegið föstu að keppa bæri
að því að ákvarðanir
væru ávallt teknar á
neðsta valdaþrepi, heima
í héraði, þegar ekki væri
hægt að sýna fram á
brýna nauðsyn á öðru.
Varalitir og
húðkrem
Rhys Hughes benti á
að varla gæti það stefnt
gömlum og þjóðlegum
verðmætum í hættu þótt
samræmdar væru reglur
um hreint loft og drykkj-
arvatn, hættuleg efni í
matvælum, bankavið-
skipti, póstþjónustu eða
tengla og rofa rafmagns-
tækja. Víst væri munur
á því milli landa hve
mikil áhersla væri lögð á þessi mál
en einnig milli kynslóða og stétta.
„Hámenntaðar konur eyða miklu fé
í húðkrem, síður menntaðar konur
eyða meira fé í varaliti. Ekkert af
þessu skilur okkur að, þetta eru blæ-
brigði í sama menningarheiminum."
Hann sagði þrennt skipta sköpum
fyrir menningarlega samkennd þjóða;
tunguna, söguna og menningarlands-
lag, í þessum efnum yrði að gæta
þess að miðstýring réði ekki ferðinni
heldur valddreifing. Þessum tilfinn-
ingaverðmætum mætti hins vegar
aldrei rugla saman við þarfir og hags-
muni á sviði stjórnmála, efnahags-
mála eða varnarmála en hefði því
miður verið gert óspart í baráttunni
fyrir þjóðaratkvæðið um aðild að ESB
í Noregi. Vegna þessa hefðu umræð-
urnar orðið ómarkvissar.
„Orð á borð við þjóðarvitund, full-
veldi, ríkjasamband, lýðræði, voru
einfaldlega notuð í þeirri merkingu
sem ræðumaður valdi sér og í fjöl-
mörgum tilvikum hafði sú notkun
sáralítil tengsl við raunverulega beit-
ingu orðanna á okkar tímum.“
Jón Baldvin Hannibalsson utanrík-
isráðherra sagðist telja að við ættum
góða möguleika á að ná hagstæðari
samningum við sambandið um sjávar-
útvegsmál en Norðmenn. ESB gæti
samkvæmt eigin reglum ekki bent á
rétt vegna veiðireynslu hér við land,
fiskveiðar væru svo mikilvægar fyrir
okkur að sérstaðan væri öllum ljós
og reglan um ákvarðanir á lægsta
þrepi væri okkur mjög
hagstæð. Hann taldi að
staða okkar gagnvart
sambandinu hefði frem-
ur batnað en versnað við
að Norðmenn höfnuðu
aðild.
Umdeildar
ákvarðanir
Ráðherra sagði ís-
lendinga hafa notið
þeirra gæfu fyrstu ár
kalda stríðsins að hafa
átt stjórnmálaleiðtoga
„sem þorðu að gera upp
við fortíðina, sem þorðu
að taka stórar og örlaga-
ríkar ákvarðanir sem
voru gríðarlega umdeild-
ar á þeim tíma, þ.e.a.s.
að yfirgefa draum þjóðarinnar um
hlutleysið, segja skilið við einangrun-
arhugsunina sem hafði verið landlæg
og ráðið ríkjum frá 1918 fram að
stríði".
Halldór Ásgrímsson hafði efasemd-
ir um að við gætum náð samningum
við ESB um að halda forræði yfir
fiskimiðunum, við fengjum í mesta
lagi lengri undanþágur frá sjávarút-
vegsstefnu sambandsins en Norð-
menn. Hann sagði það mjög óheppi-
legt fyrir okkur að sjávarútvegur
væri í ESB skilgreindur sem undir-
málsgrein í atvinnulífinu, grein sem
halda bæri uppi með styrkjum, gagn-
stætt því sem við gerðum, við mynd-
um einnig verða að sætta okkur við
að aðrar þjóðir fengju að fjárfesta í
íslenskum sjávarútvegi. Afstaða
Framsóknarflokksins væri að ekki
væru rök til þess að senda inn um-
sókn núna.
Kalt mat
Björn Bjarnason rakti hvernig ut-
anríkisstefna íslendinga hefði ávallt
verið tengd viðskiptahagsmunum
okkar, hvort sem um hefði verið að
ræða aðildina að Atlantshafsbanda-
laginu, NATO, eða önnur mál. Hags-
munir af áðurgreindu tagi réðu enn
miklu um úrlausn mikilvægra mála
en almennar reglur hefðu nú að veru-
legu leyti tekið við af fyrirgreiðslu-
pólitík í alþjóðaviðskiptum.
Björn sagði að náðst hefði sam-
staða um aðild landsins að EES þótt
hatrammar deilur hefðu áður staðið
um málið. Það væri undir okkur sjálf-
um komið hvað við vildum ganga
langt á samrunabrautinni í Evrópu,
sem EFTA-þjóð værum við gjald-
gengur aðili að ESB. „Hins vegar
verðum við að líta í eigin barm og
meta kalt og yfirvegað hvað við erum
reiðubúin til að stofna til mikilla átaka
innanlands vegna nýrra skrefa á
samrunabrautinni. Við höfum mikla
reynslu af hörðum deilum um utanrík-
ismál og þær eiga ekki að vera mark-
mið í sjálfu sér. Ytri aðstæður knýja
ekki á um að stofnað sé til slíkra
átaka um Evrópumálin um þessar
mundir.“
Björn sagði hagsmuni okkar skýra,
við vildum ekki afsala okkur auðlind-
um sjávarins til sameiginlegrar
stjórnar í Brussel. Stefna okkar um
arðbæra útgerð og fiskvinnslu sam-
rýmdist ekki sjóða- og styrkjakerfi
ESB. Við vildum ennfremur sitja við
sama borð og aðrir. Ef við sæktum
um núna fengjum við hvorki svör við
spurningum okkar um sjávarútvegs-
stefnuna né stöðu okkar í framtíðar-
skipulagi sambandsins, þetta yrði
hvorttveggja endurskoðað á næstu
árum. Auk þess fengju ný ríki ekki
aðild fyrr en eftir ríkjaráðstefnuna
1996.
Siv Friðleifsdóttir sagði Davíð
Oddsson forsætisráðherra fram sömu
skoðun og Björn hér heima en Carl
Bildt, fyrrverandi forsætisráðherra
Svía, segði Davíð aftur á móti tala á
öðrum nótum í einkasamtölum, þá
teldi hann umsókn vel athugandi. Siv
velti fyrir sér hvort Sjálfstæðismenn
myndu skipta skyndilega um stefnu
eftir kosningar næsta vor og mæla
með aðild.
Ólafur Stephensen mælti með því
að ísland sækti um aðild að ESB og
léti á það reyna hvaða kostir byðust.
Aðild væri sem slík ekki ógnun við
fullveldi, á hinn bóginn væri fullveld-
ishugtakið úrelt, viðfangsefni nútím-
ans og alþjóðlegt samstarf hlytu að
takmarka fullveldið í gömlum skiln-
ingi þess hugtaks.
Úrelt hugtak
„Sumir segja að með aðild að Evr-
ópusambandinu væri fullveldið í raun-
inni aukið,“ sagði Ólafur. „Ég er sam-
mála því að áhrif okkar á eigin fram-
tíð og eigin hagsmuni myndu aukast
með ESB-aðild en ég held að við
ættum að hætta að nota hugtakið
fullveldi. Það er einfaldlega úrelt og
lýsir ekki kringumstæðum í heiminum
í dag. Það er álíka gagnlegt í pólitísk-
um umræðum og hugtakið um guð-
legt vald konunga, sem tengdist
reyndar fullveldishugtakinu framan
af. En nú sitjum við uppi með það
að úrelt pólitískt hugtak er orðið að
tilfinningamáli á íslandi og notað sem
töfraþula gegn Evrópusambandinu, í
stað þess að menn leggi skynsamlegt
mat á það hvernig Islendingar geti
best komið ár sinni fyrir borð og
gætt hagsmuna sinna á alþjóðavett-
vangi“, sagði Ólafur.
Aneurin
Rhys Hughes