Morgunblaðið - 06.12.1994, Blaðsíða 42

42 ÞRIÐJUDAGUR 6. DESEMBER 1994
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSEIMDAR GREINAR
Vikurvinnsla -
iðnaður - útflutningur
HRUN hleðslusteina
iðnaðarins á sjötta ára-
tug hefur sennilega
verið versta áfallið, sem
byggingarumhverfi
okkar hefir orðið fyrir.
Ekki vegna þess að
tjónið væri svo mikið
af þeim húsum sem
glötuðust heldur af
hinu, að með því glatað-
ist verðmæt byggingar-
aðferð áður en hún náði
umtalsverðri þróun.
Bygging hleðsluhúsa
gat verið hér verðmæt-
ur iðnaður, ekki síður
en hjá nágrannaþjóðum
okkar, auk þess sem sá iðnaður hefði
sparað mikinn innflutning á bygg-
ingarefnum. Framleiðsluvélar og
aðferðir þessa iðnaðar voru fluttar
inn, en efnisþekkinguna vantaði og
því fór sem fór. Húsin eyðilögðust
og aðferðin var bannfærð af lána-
stofnunum.
Framtak brautryðjendanna í þess-
um iðnaði, Jóns Loftssonar og Svein-
bjöms Jónssonar, var vissulega að-
dáunarvert, en þeir voru nokkuð á
undan sinni samtíð, sem á þeim tíma
þekkti hér lítið til efnisfræði eða
veðrunarvarna fyrir vikursteypur.
Hefði nútíma þekking verið fyrir
hendi hefði iðnaðurinn eflaust orðið
varanlegur. Tilvist hans og þróun
hefði þá orðið til sparnaðar í efni,
vinnu og vélvæðingu og veitt hinum
hefðbundna byggingariðnaði aðhald.
Sl. voru það vangaveltur af þessu
tagi sem komu alþingismanni, í
blaðagrein, til að ámæla óheftum
útflutningi á vikri. Ámælin urðu svo
til þess að vikurútflytj-
anda fannst þörf á að
fordæma viðhorf þing-
mannsins og benda
honum á hagnýtari við-
fangsefni. Hvorugur
greinahöfunda virðist
fjölfróður um efnið.
Þessar ritsmíðar verða
mér hins vegar ástæða
til uppriljunar á eigin
viðhorfum og störfum
er snerta þessa iðngrein
og skal reynt að fara
hratt yfir sögu.
Vikursteinafram-
leiðsla í allfullkomnum
vélum var byijuð
nokkru áður en byggingarrannsókn-
ir hófstu við Atvinnudeild háskólans,
en við þá stofnun vann ég hluta-
störf er ég kom frá námi. Ég hóf
því fljótlega að kynna mér eiginleika
vikurs, sem raunar varð til þess að
ég byggði eigið hús úr loftblendinni
mjög þjálli vikursteypu árið 1951.
Þetta hús reyndist mjög vel, en það
tók langan tíma að þurrka veggina,
og ný einangrunarefni og verðmunur
á fylliefnunum rýrðu samkeppnis-
hæfni vikursteypunnar, auk þess
sem óorð komst á vikur, svo sem
að framan er sagt. Fordæmið varð
því ekki eins áhrifamikið og vænt-
ingar höfðu staðið til.
Áhugi minn fyrir efninu hvarf þó
ekki og er orðinn langær, svo sem
sjá má af ritum mínum við Rb um
rannsóknir á vikursteypum, en af
þeim má nefna eftirfarandi:
1. Múrhúðir — vikurblöndur, Rb-
tækniblað 1987.
Útflytjendur vikurs eru
hvattir til þess af Har-
aldi Asgeirssyni að
leita ávallt leiða til að
nota hráefnið til að
byggja upp innlendan
iðnað.
2. Kólnunartölur hleðsluveggja, Rb-
tækniblað 1983.
3. Léttsteypur úr vikri, 170 bls.
Rb-sérrit 1984.
4. Vikursteypur, ný notkunarsvið,
20 bls. Rb-rannsóknaskýrsla
1989, samvinnuverkefni Rþ og
B.M. Vallár, með Rannsókna-
sjóðsstyrk.
5. Vikurmúr — ísl. múreinangrun-
arkerfi, 72 bls. Rb-rannsókna-
skýrsla 1991 í samvinnu með
Sérsteypu og Jarðefnaiðnaði og
með Rannsóknasjóðsstyrk.
6. Hekla Pumice in Lightweight
Concrete, 45 bls. lýsing á vikur-
rannsóknum við Rb, skrifuð á
ensku, vegna erlendra fyrir-
spurna, 1994.
Svo má í þessu samhengi nefna
að nú er unnið að rannsóknaverk-
efni við Rb um hástyrkleika vikur-
steypur.
Undirritaður var líka kallaður til
fyrir um 25 árum og gerðist félagi
á Hekluvikri hf. þegar það félag var
stofnað. Þetta var áhugamannafélag
með það að markmiði að láta útflutn-
Haraldur
Ásgeirsson
TILRAUNASKÓLI Rannsóknastofnunar byggingariðnaðarins.
ing á vikri færa heim fjármagn og
fræðslu um mögulegan framleiðslu-
iðnað hér á landi. Á grundvelli þekk-
ingar á eiginleikum vikursins var
hægt að sýna að einangrunargæði
ísl. vikursins vöru mikil og því skák-
aði hann út öðrum tegundum vik-
urs, einkum þeim ítalska, og opnaði
útflutningsmöguleika. Vikur var síð-
an fluttur út til Norðurlandanna,
Englands, Skotlands og írlands i
nokkuð mörg ár. Þær leiðu lyktir
urðu á þessu ágæta félagi að það
tapaðist fyrir viðskiptalegan van-
mátt. Norsk fyrirtæki hnupluðu
þrem skipsförmum af félaginu og
það reið því að fullu. Samt fór það
svo að enginn utanfélagsmanna
munu hafa tapað fé á ævintýrinu
og B.M. Vallá tók við þrotabúinu
og hefir rekið vikuriðnað og útflutn-
ing síðan. Brautryðjendastörfin hafa
því augljóslega orðið nokkurs virði.
Að baki lýsingunum hér að fram-
an hefir Iegið allmikil vinna, vinna
sem þó hefir skilað árangri og ætti
að geta komið iðnaði framtíðarinnar
að gagni. Þekkingin sem aflast hefir
nægði a.m.k. til þess að byggja hinn
nýja 750 m2 3 4 5 6 tilraunaskála Rb úr stór-
um vikureiningum. Við byggingu
skálans voru viðhöfð mörg afbrigði
af vikurmúr og vikursteypum, sem
ekki verður lýst hér. Ég er afar
ánægður með þessa byggingu, sem
ég hugsa gjarnan til sem „referens"
eða tilvísunarbyggingu fyrir, vikur-
notkun. Þessi bygging er lika til
sýnis og aðgengileg öllum, eins og
allar skýrslur Rb um þessi efni eru.
Útflutningur á vikri hefir aukist
verulega síðustu árin m.a vegna
nýrra notkunarsviða. Ræktun í vikri
er að vísu ekki nýjung, en nýjar
aðferðir sýna mjög aukna hag-
kvæmni af notkuninni. Er sérlega
ánægjulegt að vita til þess að Garð-
yrkjuskólinn fylgist með þróuninni,
og fylgir eftir með eigin rannsókn-
um. Vonandi geta þessar aðferðir
bætt samkeppnishæfni ylræktar hér
innan tíðar.
Sumar vikurnámur í landinu eru
allstórar og því ekki ástæða til að
hafa áhyggjur af tæmingu þeirra á
næstunni, aðrar eru minni. Óheftur
eftirlitslaus útflutningur er ekki eft-
irsóknarverður, þótt hann geti greitt
upp búnað, sem til útflutnings er
nauðsynlegur. Hinu vil ég halda að
þeim, sem að þessum útflutningi
starfa, að þeir leiti ávallt leiða til
þess að byggja upp innlendan iðnað
á grundvelli hráefnisins sem þeir
nota.
Höfundur erfv. forstjóri
Rnnnsóknastofnunar
byggingariðnaðarins.
Yfirlit yfir trúarbrögð heimsins eftir
dr. Sigurbjörn Einarsson biskup
Fæst í Kirkjuhásinu
Laugavegi 31 og
öllum helstu
bókaverslunum
Skálholtsútgáfan
Útgáfufélag þjóðkirkjunnar
Aðstaða menntafólks
til háborinnar skammar
ÞESSA dagana stendur fjárlaga-
nefnd Alþingis í ströngu við lokafrá-
gang fjárlaga fyrir árið 1995 og
verða þau væntanlega samþykkt á
Alþingi fyrir jól. Sem forsvarsmaður
750 nemenda Fjölbrautaskólans við
Ármúla hef ég miklar áhyggjur af
að nefndarmenn og aðrir ráðamenn
þjóðarinnar líti framhjá vandamálum
Ármúlaskóla fímmtánda árið í röð.
Ármúlaskóli hefur verið fjöl-
brautaskóli í 15 ár, en töluvert lengra
er síðan hann var „byggður". Aðeins
3A af skólanum hafa verið reistir,
samt sem áður er nemendafjöldi hans
eins og upphaflega var gert ráð fyr-
ir. Daglega mæta 800 manns til
vinnu sinnar í Ármúlaskóla, á vinnu-
stað þar sem húsnæði til náms og
starfa er mjög lítið. Kennarar hafa
Landbúnaður
skapar
allt að
15.000
manns
á íslandi
atvinnu.
Verkakvennafálagið
Framsókn
eitt lítið vinnuherbergi
og á álagstímum er að-
stáða þeirra nánast
engin í skólanum. Nem-
endur hafa enga að-
stöðu til að sinna fé-
lagsáhuga sínum og erf-
itt er að halda uppi fé-
lagslífi í skólanum
vegna aðstöðuleysis.
Undanfarið hefur stjórn
nemendafélagsins verið
að leita fyrir sér eftir
húsnæði sem hægt væri
að nota undir starfsemi
klúbba, ráða og nefnda,
því að sú litla aðstaða
sem félagið hafði yfír
að ráða í kjallara skól-
ans hefur nú verið lokað af eldvama-
eftirliti ríkisins. Starfsaðstaða nem-
endafélagsins í dag einskorðast við
16 fm skrifstofu sem hugsuð er sem
inngangur inní álmu sem ekki hefur
verið byggð.
Til að fólk geti glöggvað sig á
vanda nemenda og kennara er vert
að minnast á listahátíðina „Vetrar-
komu“ sem haldin var af nemendafé-
lagi skólans í lok október. Listahátíð
sem verður að teljast ein sú glæsileg-
asta sem framhaldsskóli hefur staðið
fyrir. Þar stóðu skipuleggjendur há-
tíðarinnar frammi fyrir þeim vanda
að húsakynni skólans væru of lítil
til að hægt væri að halda slíka hátíð
og þurfti því að leigja húsnæði í
nágrenni skólans og borga himinháa
leigu fyrir, en þá upphæð hefði átt
að nota til uppbyggingar á öðrum
þáttum félagslífsins. Við vorum
nauðbeygðir í þessu máli.
Hátíðarsalur skólans samanstend-
ur af tveim samliggjandi kennslu-
stofum, sem með gójju móti tekur
um 100 manns. í haust hófu 280
nýnemar nám við skólann. Á skóla-
setningunni komst rétt um 'a hluti
nýnema á sal. Er það samboðið virð-
ingu nemenda Ármúlaskóla að aðeins
100 manns komist á
„hátíðarsal" skólans,
skóla þar sem um 800
manns starfa og stunda
nám.
Þegar nemendur yf-
irgefa skólastofumar
taka við auðir gangar
og lítil aðstaðá er fyrir
þá til að setjast niður
og slaka á fyrir næstu
kennslustund eða ein-
faldlega setjast niður
og fá sér borða. Ekkert
mötuneyti eða aðstaða
er fyrir nemendur til að
fá sér að borða, nem-
endur borða á hlaupum.
Samt sem áður sækjast
nemendur eftir skólavist, en á
fímmta hundrað nemenda sóttu um
í vor. Nú eru uppi hugmyndir að
Hvernig væri að ljúka
því, spyr Jóhannes Kr.
Kristjánsson, sem byij-
að var á fyrir 30 árum?
reisa nýjan framhaldsskóla í Grafar-
vogi og er það mjög gott mál. En
hvemig væri að ljúka við það sem
byrjað var á fyrir tæpum _ þrjátíu
árum, ljúka við byggingu Ármúla-
skóla og skapa kennurum og nem-
endum viðunandi aðstöðu til að
starfa og stunda nám sitt. Þeir eiga
það skilið.
Af framansögðu sést að húsnæðis-
vandamál Ármúlaskóla er gríðarlega
mikið og ég veit að menntamálaráð-
herra og aðrir ráðamenn gera sér
fullkomlega grein fyrir því hve vand-
inn er stór. Ljúkum við byggingu
skólans.
Höfundur er formaður
ncmendafélags Fjölbrautaskólans
við Ármúlu.
Jóhannes Kr.
Kristjánsson