Morgunblaðið - 11.05.1995, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 11. MAÍ1995 33*.
AÐSENDAR GREINAR
Framtíðar-
stefna í
lyfjamálum
ÞROUN lyfjasölu
og neyslu tekur mið
af lyfjagerð og fram-
leiðslu en ekki síður
þróun efnahags-
skipulags og neyt-
endamála ásamt
upplýsingatækni.
Miklar framfarir
hafa orðið í greininni
og mörg ný lyf kom-
ið á markaðinn á
allra síðustu tímum.
Sem dæmi má nefna
nýtt mígrenelyf. Ef
allir sem þjást af
mígrene fengju þetta
lyf yrði kostnaður
nálægt einum milljarði á ári. Önn-
ur lyf má nefna, t.d. magasárslyf,
sem eru þegar ofnotuð, asthmalyf
og nú síðast væg geðdeyfðarlyf en
70% aukning hefur orðið á sölu
síðast nefndu lyfjanna á sl. tveimur
árum.
Þar eð ríkið greiðir um 80%
lyfjakostnaðar er ekki að undra
að menn freisti þess að spá nokkuð
um þróun mála í framtíðinni.
Horft til framtíðar:
Hollendingar, sem búa við svip-
að fyrirkomulag í lyíjamálum og
við, hafa gert tilraun til framtíðar-
spár í þessum málum. Þessi spá
er byggð á þróun mála á:
0 vísinda- og tæknisviði
0 efnahags- og félagsmálum
0 neytendamálum
0 upplýsingatækni
Margt getur auk þess
haft áhrif á þessa spá
s.s. átök er verða á milli
markaðshyggju og sam-
félagshyggju í þjóðfé-
laginu. Svipaðar spár
eru gerðar í viðskipta-
heiminum til þess að
auðvelda stjórnendum
gerð framtíðaráætlana
um sölu og neyslu.
Stuðst er við mismun-
andi stefnur þ.e. skerð-
ingar-, aðhalds-, tækni-
og markaðsstefnu.
Þar sem ríkið greiðir
um 80% lyfjakostnaðar,
segir Olafur Olafsson,
er eðlilegt að spá í
þróun þessara mála
í næstu framtíð.
I. Skerðingarstefna
Einkenni:
• Komist hjá áhættu.
• Vantrú á allri tækniþróun.
• Hræðsla við aukaverkanir og
fylgikvilla lyfja.
• Lyfjanesyla í lágmarki.
Ólafur Ólafsson.
Myndl
Magn Notað
Landlæknisembættið 01/95;
Heimild: BMJ.vol. 309 29/10/1994;
1990 = 100
Mynd II
Verðmæti notkunar
O) .
5 CD
r-° m
=■&£
3 £
3 O ^
Bdl
5 2
- ‘T_ O)
D Q)
> CO --
ss
28”
li I
- m * *p
Landlæknisembættið 01/95;
Heimild: BMJ.vol. 309 29/10/1994;
1990 = 100
II. Aðhaldsstefna
(hófsemi í lyfjanotkun)
Einkenni:
• Reynt er að hamla gegn hömlu-
lausri neyslustefnu, m.a. með
tilliti til slæmra mengunar-
áhrifa á umhverfi.
• Reynt að halda uppi samfélags-
legri þjónustu þar sem sam-
keppni á sviði auðs og valds er
haldið í skefjum.
• Tækniþróunin er sniðin að sam-
félagslegri þörf.
• Reglur hins opinbera eru betur
sniðnar að þörfum neytenda en
framleiðenda.
III. Tæknistefna
(tækni eftir þörfum)
Einkenni:
• Markaðshyggjan ræður ríkjum.
• Markaðsfærsla og framleiðni
eru lykilorð og ýta undir alla
þróun.
• Neyslustefna er forsenda allra
framfara.
• Samábyrgð og samfélagshjálp
eru ekki lengur ein af aðalfor-
sendum fyrir æskilegri þróun
þjóðfélagsins.
• Samkeppnin ræður ríkjum og
efnaminni sitja eftir.
IV. Markaðsstefna
(fijálsræði ótakmarkað)
Einkenni:
• Markaðshyggjan ræður ríkjum.
• Samkeppni allsráðandi.
• Samkennd er ekki forsenda
samfélagsþróunar.
• Stéttaskipting.
Niðurstöður:
Að gefnum framangreindum
forsendum eru gerð framtíðarlíkön
er spanna yfir árin 1990-2005.
Reiknaður er út neysluferill lyfja
(volume of use) og kostnaðarferill
lyfja (monetary value)
Lyfjamagn notað
Samkvæmt aðhaldsstefnu verður
neysluferill lyfja um 90 en 239
samkvæmt markaðshyggjustefnu
(mynd I).
Verðmætisnotkun:
Samkvæmt aðhaldsstefnu verður
gildið 110 en 410 samkvæmt
tæknistefnu (mynd' II).
Vissulega er um spá að ræða ~
svo og raunveruleikinn er einhvers-
staðar mitt á miili.
Vonandi vekur þessi spá lykilað-
ila, sem áhrif geta haft á þessa
þróun, til umhugsunar.
Dæmin eru þó nokkuð raunveru-
leg mynd. Islendingar eru líklega
staddir á aðhaldssviði en finna nú
nokkra samlíkingu með þróun í
Bandaríkjunum ef horft er á mark-
aðshyggjusviðið.
Heimildir sem aðallega er stuðst við:
Leuthem H, Haaijer - Ruskaup. Bakke A. og
Dukes (ráðgjafar Alþjóðaheilsustofnunar í
lyfjamálum.). BMJ 1994; 309; 1137-1140.
Breska læknablaðið 1994, 309/1137-1140.
Höfundur er landlæknir.
Skráning hlutabréfa Vinnslu-
stöðvar á Verðbréfaþingi
í Morgunblaðinu
10. maí er fjallað um
álitsgerð bankaeftir-
lits á skráningu hluta-
bréfa Vinnslustöðvar-
innar á Verðbréfa-
þingi íslands. Haft er
eftir skrifstofustjóra í
viðskiptaráðuneytinu
að stjórn Verðbréfa-
þings sé ekki fyllilega
sammála áliti banka-
eftirlits. Það er rétt
og gerði stjórn þings-
ins viðskiptaráðuneyt-
inu og bankaeftirliti
grein fyrir sínu við-
horfi til álitsgerðar
bankaeftirlits með bréfi 2. maí sl.
Stjórn Verðbréfaþings sendi
bankaeftirlitinu ennfremur
greinargerð um málið 17. janúar
sl. Þar sem Morgunblaðið hefur
ekki þessar skýrslur undir hönd-
um, heldur aðeins álitsgerð banka-
eftirlits, þykir rétt að greina frá
nokkrum atriðum úr þeim hér.
Stjórn Verðbréfaþings telur að
hún geti sett sérstök skilyrði fyrir
skráningu hlutabréfa og vísar í því
sambandi til 7. greinar reglna þar
um, þar sem segir: „Stjórn Verð-
bréfaþings samþykkir, vísar frá eða
hafnar umsókn með skriflegu svari
innan 2 mánaða frá því að fullbúin
umsókn var lögð fram og rökstyður
ástæður eða skilyrði afgreiðslunn-
ar. Samþykki hún að taka bréfin
á skrá tilgreinir hún jafnframt hve-
nær skráning hefst.“ í greinargerð
bankaeftirlits er tekið undir það
að svigrúm til að meta hvert tilvik
fyrir sig felist í orða-
lagi reglnanna, en
jafnframt að gera
verði þá kröfu að við-
bótarskilyrði sem sett
eru séu skýr og ótví-
ræð þannig að um-
sækjendum megi vera
þau ljós. í niðurstöðu
bankaeftirlits segir
svo: „Skilyrði stjómar
Verðbréfaþings um
eiginfjárhlutfall
Vinnslustöðvarinnar
hf. skorti fullnægjandi
rökstuðning og var því
ekki sett fram með
skýrum og ótvíræðum
hætti gagnvart umsækjanda og er
að því leyti óréttmætt að mati
bankaeftirlitsins."
Á fundi stjórnar Verðbréfaþings
19. desember sl. var ákveðið að
samþykkja skráningu hlutabréfa
Vinnslustöðvarinnar, er yfirstand-
andi útboði væri lokið. Þetta var
tilkynnt með bréfi 20. desember.
Mikilvægt er að veita því athygli
að skilyrðið sem þarna var sett
var að útboðinu lyki fyrst. Það var
semsé ekki sett skilyrði um ákveð-
ið eiginfjárhlutfall. Hinsvegar var
hið lága eiginfjárhlutfall félagsins
fýrir útboð hluti af skýringunni á
umræddu skilyrði. Það er ekki
hægt að fallast á að skilyrðið hafí
verið óskýrt eða tvírætt eins og
bankaeftirlit gefur í skyn. Viðtak-
endum var það alveg ljóst að þeg-
ar útboðinu lyki myndi vera hægt
að skrá hlutabréf félagsins, enda
var það gert fyrir árslok 1944 að
fenginni staðfestingu verðbréfa-
fyrirtækisins um að útboðinu væri
lokið. Hinsvegar má fallast á það
með bankaeftirlitinu að rökstuðn-
ingur hefði mátt vera betri.
Eins og fram kemur í Morgun-
blaðinu var mál þetta fyrst tekið
til umfjöllunar í stjórn Verðbréfa-
þings á fundi 28. nóvember sl.
Gerðar vora vissar athugasemdir
við skráningarlýsingu, sem komið
var á framfæri við umsækjanda,
en á því stigi var ekki vikið að
athugasemdum um eiginfjárhlut-
fall. í álitsgerð bankaeftirlitsins
segir að stjórnin hafi haft tilefni
til þess mun fyrr í málsmeðferð-
inni að greina frá afstöðu sinni til
■markaðshæfis félagsins. Þetta er
álitamál og rétt að skýra það með
því að fara nokkrum orðum um
atburðarásina.
Eins og fram er komið var
umsóknin rædd á tveimur
stjórnarfundum Verðbréfaþings
með þriggja vikna millibili, þ.e.
mánudagana 28. nóvember og 19.
desember 1994. Á fyrri fundinum
lágu fyrir drög að skráningarlýs-
ingu og efni úr fjölmiðlum, þ.á m.
blaði frá nýafstaðinni helgi, þar
sem greint var frá fyrirhuguðu
útboði hlutafjár félagsins. Upplýs-
ingar um það hvernig staðið var
að útboðinu stönguðust á. Því var
það talið nauðsynlegt að fara fram
á betri lýsingu á þessu. í öðru
lagi var áhættukafli skráningar-
lýsingar ómarkviss, þ.e.a.s. hann
ijallaði lítið um áhættuna sem felst
í því að kaupa hlutabréf í félag-
inu, en meira almennt um áhættu
Stjórn Verðbréfaþings
sendi bankaeftirlitinu
greinargerð um
skráningu Vinnslu-
stöðvarinnar. Eiríkur
Guðnason fjallar hér
um efnisatriði málsins,
af rekstri sjávarútvegsfyrirtækis á
Islandi. Því var einnig talið nauð-
synlegt að úr þessu atriði yrði
bætt. Þar með var það ljóst að
ekki yrði unnt að afgreiða málið
á þessum fundi og raunar alls
óvíst hvort eða hvenær það yrði
gert, þar sem ekki var vitað hvort
umsækjandinn vildi verða við ósk-
um stjórnar. Þess eru dæmi að
umsækjandi falli frá eða fresti
umsókn eftir að hafa fengið at-
hugasemdir stjórnar Verðbréfa-
þings. Því var það varla viðeigandi
af stjórninni að tjá sig á þessu
stigi um það gagnvart umsækj-
anda hvernig hugsanleg málsmeð-
ferð yrði.
Þess má geta að upphaflega var
um það sótt að hlutabréfin yrðu
skráð í desember. Eftir afgreiðslu
stjórnarinnar fór það svo að bréfin
voru skráð í þeim mánuði. Því kom
það stjórn Verðbréfaþings á óvart
að fulltrúar verðbréfafyrirtækisins
og hlutafélagsins skyldu verða
fyrir vonbrigðum með afgreiðslu
málsins og álíta hana neikvæða
fyrir félagið.
Eiríkur Guðnason.
Það sem mestu skiptir við af-
greiðslu þessa máls er að stjórn
þingsins taldi óæskilegt að taka
bréfin á skrá á meðan útboð stæði
yfir. Án þess viðbótarhlutafjár sem
boðið var, taldi stjórnin félagið
vart markaðshæft, annarsvegar
vegna þess að dreifing hlutafjár
var ónóg og uppfyllti ekki reglur
þingsins, og hinsvegar vegna þess
að eiginfjárhlutfall félagsins var<"
afar lágt og afkoma af venju-
bundnum rekstri undangenginna
ára bágborin. Bankaeftirlit segir
ekki ástæðu til að fjölyrða um
fyrra atriðið þar sem undanþága
hafi verið veitt af stjórn Verð-
bréfaþings í því sambandi.
Ástæðulaust er að gera lítið úr
þessu atriði, því ljóst má vera að
útboð viðbótarhlutafjár var til þess
fallið að auðvelda félaginu að upp-
fylla skilyrði reglna um dreifingu
hlutafjár. Án útboðsins voru lík-
urnar á nægilegri dreifíngu harla
litlar. Síðara atriðið er það sem
um er deilt, enda eru ekki í reglum
þingsins um skráningu nein. «.
ákvæði um eiginfjárhlutfall né
rekstrarafkomu. í þessu tilviki
þótti stjórn þingsins engu að síður
full ástæða til að taka tillit til
þessara atriða, ekki síst í ljósi
þess hvernig hlutabréfaviðskiptum
er háttað hér á landi undir lok árs
og því hvernig staðið hafði verið
að kynningu útboðsins. Fulltrúi
hlutafélagsins hafði nefnilega í
fjölmiðlum lagt mikla áherslu á
að hlutabréf félagsins yrðu skráð
á Verðbréfaþingi, áður en fengin
var niðurstaða varðandi umsókn
þar um. Stjórn Verðbréfaþings var
hinsvegar umhugað að hugsanleg-
ir kaupendur nýrra hlutabréfa í
félaginu byggðu ákvörðun sína á
mati á áhættunni fremur en á því
hvort bréfin væru skráð á Verð-
bréfaþingi eða ekki.
Höfundur er seðlabankastjóri