Morgunblaðið - 03.06.1995, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 3. JÚNÍ 1995 25
AÐSENDAR GREINAR
Þversagnir í
kjarabaráttunni
Samið „á sömu nótum“
SAMA sagan endurtekur sig sí-
fellt að afloknum samningum við
fjölmennustu og launalægstu hóp-
ana á vinnumarkaðinum, þá fara
þeir hærra launuðu af stað með
kaupkröfur, einkum ef aðstaða er
til að valda verulegum truflunum
og skaða.
Vinnukaupendur lýsa því yfir að
ekki verði samið um meira við þessa
aðila, en við það er ekki staðið og
bætt við duldum greiðslum og/eða
fríðindum. Síðan er því lýst yfir að
launahækkanir séu „á sömu nót-
um”, - í prósentum. Þannig er
unnið að því að bæta kjör þeirra
lægst launuðu!!
Hvernig stendur á því að svona
leikbrögð ganga ár eftir ár, jafnvel
áratug eftir áratug, erum við svona
hræsnisfull eða erum við bara
svona sljó? - Þjóðarsátt næst aldr-
ei um þetta.
Taxtarnir
sem gleymdust
Vinnulaun á Islandi eru lægri
en í löndunum umhverfis okkur,
þrátt fyrir met í verkföllum og
verðlag er hér hærra. Sú aðferð
að halda kaupi óeðlilega lágu hefur
leitt til þess að lægstu taxtarnir,
sem áður voru nánast eingöngu
notaðir til þess að halda niðri vísi-
tölu, ákvæðistöxtum og greiðslum
í velferðarkerfinu voru nánast
gleymdir, en eru nú orðnir að al-
mennum kauptöxtum. Þessu veldur
dvínandi eftirspurn eftir vinnuafli,
sem vinnumarkaðurinn hefur lagað
sig að, föst, yfirvinna fer minnk-
andi, a.m.k. á höfuðborgarsvæðinu.
Menn vakna upp við vondan draum.
Vinnuvikan
lengd og stytt
Meðan nóg var að gera sætti
fólk sig betur við daglaunin ef þeim
stóð til boða næg yfirvinna, sem
hefur verið tiltölulega há miðað við
dagvinnu. Áhersla var minni á
tímataxta þar sem ákvæði var í
boði, en aðrir prjónuðu hærri taxta
ofan á grunninn, t.d. vegna starfs-
aldurs, meiri þekkingar, óhreininda
o.fl. Verkafólk átti óhægara um
vik að ijölga töxtum.
Mikil vinna, lág daglaun og tak-
mörkuð framsýni munu hafa valdið
því að samið var um fasta tveggja
tíma yfirvinnu snemma á fimmta
áratugnum, líklega 1942. Sú yfir-
vinnuregla hefur gilt til skamms
tíma, þrátt fyrir baráttu fyrir styttri
vinnuviku, sem er ekki sannfær-
andi meðan föst yfirvinna er unnin.
Það er eitthvað að þegar daglaun
duga ekki til framfæris fjölskyldu,
vinna þurfi verulega yfírvinnu, en
svona hefur þetta verið
í nærri hálfa öld og
seinni árin jafnvel þótt
báðir foreldrar vinni
úti. - Við lögum ekki
vandann nema að leita
orsakanna.
Fríðindi falin
Opinberir starfs-
menn hafa lengi haldið
því fram að laun þeirra
séu lægri en þeirra
sem vinna fyrir einka-
aðila og hafa metið lít-
ið þau fríðindi sem
þeir búa við, t.d.
starfsöryggi, lífeyris-
sjóð o.fl. Kennarar meta það ekki
til fríðinda að þeir eiga frí stóran
hluta sumars og bankaménn hafa
ekki hátt um þrettánda mánuðinn.
Skattfríðindi sjómanna eru sjald-
an talin með launum, strætisvagna-
Kominn er tími til þess,
segir Arni Brynjólfs-
son, að forystumenn á
stjómpöllum vinnu-
markaðarins breyti um
vinnuaðferðir.
stjórar byltu borgarstjórn til að
halda fríðindum, opinberir starfs-
menn semja hver við annan og
lagasmiðir eru á opinberu launa-
skránni. - Þetta þættu fríðindi á
öðrum bæjum.
Ný fræði hagnýtt
Áður en hagspekingar komu
fram á sjónarsviðið við gerð kjara-
samninga gátu aðilar logið hver
að öðrum í skjóli skorts á hagfræði-
legum stærðum og útreikningum á
afleiðingum óraunhæfra samninga.
Loddarabrögð komu í stað búvís-
inda, hagtölur voru af skornum
skammti og upplýsingastreymið
hverfandi.
Nú er nóg af vel hagfróðum og
góðum reiknibúnaði, ágiskanir eru
að mestu aflagðar, en nýr vandi
er kominn í stað þess gamla. Hag-
fræðingar beggja aðila vinnumark-
aðarins keppast við að sýna fram
á gagnstæðar niðurstöður úr sömu
reikningsdæmum, forsendum er
hagrætt eftir þörfum, - fólkið verð-
ur ráðvillt.
„Hinn heilagi réttur“
Heiðarlegt fólk segir oft ósatt
um laun sín og annarra, það segir
aðeins hluta sannleik-
ans, en áreiðanlegar
upplýsingar þurfa að
liggja fyrir á hverjum
tíma um sundurliðuð
heildarlaun helstu
starfsstétta, ásamt
fríðindum reiknuðum
til verðs. Hver sem er
á að geta sótt þetta í
gagnabanká Þjóðhags-
stofnunar, Háskólans
eða Hagstofu, þetta
eiga ekki að vera
leyndarmál. - Kjara-
rannsóknarnefnd
hentar ekki.
Sama á að gilda um
kröfur og tilboð í kjarasamningum,
hlutlausir útreikningar frá sama
aðila geta umsvifalaust legið fyrir,
sem og allar hreyfíngar frá samn-
ingafundum. Þar hefur úreltur
tafaleikur viðgengist allt of lengi,
vinnubrögðin eru úrelt, lítið breytt
í nærri hálfa öld, en með nægu
upplýsingaflæði gætu deilur styst
og verkföllum fækkað, almennir
vinnuseljendur og kaupendur yrðu
betur upplýstir um ágreiningsefni.
Sama á við um fjölmiðla, þeir ættu
hægara um vik.
Mikilvægast er þó að fólk geri
sér grein fyrir því að verkföll eru
ekki neinn heilagur réttur eða endi-
lega hluti mannréttinda, það geta
verið meiri mannréttindi fólgin í
því að þurfa ekki að fara í verk-
fall. Það eru of margir sem vilja
baða sig í umfjöllun fjölmiðla í
vinnudeilum, sem getur verið dýr-
keypt fyrir þjóðarbúið.
Ný og betri
vinnubrögð
Ósannindin um launin eru ekki
aðeins á annan veginn, heildar-
kaup þeirra launalægstu er oft
gefið upp eins og um daglaún sé
að ræða og borið þannig saman
við föst laun annarra. Sagt frá því
í fjölmiðlum þegar sjómenn gera
góðan túr, en síður frá þeim lak-
ari, þetta gefur ranga hugmynd
um laun þeirra.
Á sama hátt og við krefjumst
þess að deilur séu leystar með
friðsömum hætti á alþjóðavett-
vangi eigum við að leysa vinnu-
deilur án verkfalla, a.m.k. af-
leggja verkfallsvörslu ásamt til-
heyrandi valdbeitingum og lög-
brotum.
Kominn er tími til þess að for-
ystumenn á stjórnpöllum vinnu-
markaðarins breyti um vinnuað-
ferðir, sem eru greinilega rangar,
- um það vitna m.a. lægstu launin.
Höfundur er framkvæmdastjóri.
Árni Brynjólfsson
Orðsending til orðunefndar
i.
í orðunefnd eru: Friðjón Skarp-
héðinsson, Sigmundur Guðbjarn-
arson, Jónas Kristjánsson, Guð-
rún P. Helgadóttir og Baldvin
Tryggvason.
II.
Athygli mín hefur verið vakin
á því, að Ólafur læknastúdent
frá Vogi í Skeijafirði er ekki eini
orðuþeginn, sem hlotið hefur
fangelsisdóm, heldur var þing-
maður einn sæmdur Fálkaorð-
unni 1964, en hann hafði verið
dæmur fyrir landráð í Hæsta-
rétti 17. mars 1941. Óvönduð
vinnubrögð hafa því tíðkast fyrr
hjá orðunefndum.
III.
Einnig hefur komið í ljós, að
orður þær, sem skilað er við
andlát orðuþega, eru endurhæfð-
ar og úthlutað aftur. Þannig
mega orðuþegar búast við því,
að Fálkaorða þeirra hafi e.t.v.
prýtt brjóst sakamanns áður. Á
þessu vil ég sérstaklega vekja
athygli væntanlegra orðuþega.
IV.
Ég neyðist því til þess að
benda orðunefnd á að krefjast
sakavottorðs af þeim, sem út-
hluta á Fálkaorðu.
V.
Það bar nokkuð upp á sama
dag, að Ólafur frá Vogi lét
mynda sig með orðukassann við
hús sitt og 30 sjúklingar voru
vistaðir á göngum í einu sjúkra-
húsi borgarinnar. Ríkisstjórnin
heimtar sparnað á öllum sviðum,
einkum hjá heilbrigðisþjón-
ustunni.
Væri ekki ráð að spara einnig
það fé, sem varið er til Fálkaorð-
unnar, þannig að þetta marg-
nota glingur hyrfi af sjónarsvið-
inu.
VI.
Að lokum skora ég á orðu-
nefnd að birta tölu þeirra, sem
hafna Fálkaorðunni á ári hveiju.
Leifur Sveinsson,
lögfræðingur:
KVENFÉLAGIÐ Hringurinn færði vökudeild Barnaspítala
Hringsinc öndunarvél að gjöf þann 23. maí sl. Andvirði gjafarinn-
ar var 2,7 milljónir króna.
Nýburalækningar
Fortíð - nútíð - framtíð
MEÐFERÐ nýfæddra barna,
jafnt veikra sem heilbrigðra, var
áður fyrr í höndum ljósmæðra og
yfirsetukvenna. Eftir að fæðingar-
deild Landspítalans tók til starfa
árið 1930 önnuðust fæðingarlæknar
jafnframt meðferð þessara barna.
Nýburalækningar eru nú sérstök
grein innan barnalækninga þó saga
þessarar sérgreinar sé aðeins rúm-
lega 30 ára gömul.
Barnalæknir var fyrst ráðinn að
fæðingardeild Landspítalans og
Fæðingarheimili Reykjavíkur árið
1961 og frá þeim tíma hefur með-
ferð veikra nýbura verið alfarið í
höndum barnalækna hér á höfuð-
borgarsvæðinu. Hefur þar verið
fýlgt þeirri þróun sem átt hefur sér
stað í hinum vestræna heimi á sama
árabili.
Nýburalækningar
hafa tekið örum fram-
förum síðustu þrjá ára-
tugina. Gunnar Bier-
ing segir byggingu nýs
barnaspítala á Land-
spítalalóð forsendu þess
að þessi sérgrein nái að
þróast með eðlilegu
móti hér á landi.
Meðferð veikra nýbura á fæðing-
ardeildinni og Fæðingarheimilinu
var hins vegar ýmsum takmörkun-
um háð bæði hvað snertir húsnæði,
tækjabúnað og mannafla. Verulegur
skriður í framfaraátt kom ekki fyrr
en vökudeild Barnaspítala Hringsins
tók til starfa árið 1976.
Síðan hafa orðið hraðar og mark-
vissar framfarir í nýburameðferð
hér á landi og hafa þær fylgt í einu
og öllu þeirri þróun sem átt hefur
sér stað í nágrannalöndum okkar
bæði til austurs og vesturs. Vöku-
deildin (gjörgæsludeild nýbura) er
staðsett á kvennadeild Landspítal-
ans í nánum tengslum við fæðingar-
stofur og skurðstofur þeirrar stofn-
unar og er sú staðsetning svo sem
best verður á kosið. Deildin var
upphaflega hönnuð fyrir 14 börn í
mjög þröngu húsnæði sem hefur þó
verið stækkað nokkuð í áranna rás.
Reynslan hefur hins vegar sýnt að
þörf er fyrir 24 rúm hér á landi
fyrir veika nýbura.
Aðstaða til meðferðar á veikum
nýburum er til staðar á Fjórðungs-
sjúkrahúsinu á Akureyri. Vöku-
deildin verður eftir sem áður eina
sérhannaða gjörgæsludeildin fyrir
nýbura á íslandi um ókomin ár. Það
er því mikilvægt að vel sé að henni
búið. Góðar nýburalækningar krefj-
ast mikils og flókins tækjabúnaðar
sem verður stöðugt umfangsmeiri
með hveiju árinu sem líður. Vöku-
deildin hefur átt því láni að fagna
að vera vel tækjum búin. Hefur hún
í þeim efnum notið ríkulegs stuðn-
ings Kvenfélagsins Hringsins hér í
borg og verður sú aðstoð aldrei full-
þökkuð. Hringskonur hafa reyndar
verið svo stórtækar í tækjagjöfum
sinum að 70 af hundraði alls tækja-
búnaðar á deildinni er frá þeim kom-
inn. Síðasta gjöf Hringskvenna er
afar fullkomin öndunarvél að and-
virði 2,7 milljónir króna og var hún
afhent vökudeildinni nú í maímán-
uði svo sem sjá má á meðfylgjandi
mynd. Margir aðilar aðrir hafa einn-
ig lagt deildinni lið á undanförnum
árum og eiga miklar þakkir skildar
fyrir það.
En í hveiju er gjörgæsla og önn-
ur meðferð veikra nýbura fólgin og
hverskonar sjúklinga er verið að
fást við? Þar má fyrsta telja fyrir-
bura. Fjölmörg og flókin vandamál
fylgja meðferð þessara barna sem
krefjast mikillar þekkingar og
reynslu af öllum þeim aðilum sem
að meðferðinni koma. Fjölburar,
þ.e. tvíburar, þríburar o.s.frv. fæð-
ast oft fyrir tímann og innlögnum
vegna fjölburafæðinga hefur fjölgað
verulega á vökudeild í kjölfar glasa-
fijóvgana. Af öðrum sjúklingum á
vökudeild má nefna börn með mis-
munandi sýkingar svo sem lungna-
bólgur, þvagsýkingar, blóðsýkingar
og heilahimnubólgur. Þá liggja á
deildinni böm með líkamslýti og
meðfædda sjúkdóma, börn sem
þurfa á skurðaðgerðum að halda,
blóðskiptum o.s.frv. Á vökudeildinni
eru þannig stundaðar mjög fjöl-
breyttar lækningar þó sjúklingamir
séu ekki háir í lofti.
Sú meðferð sem lýst er hér að
ofan hefur skilað góðum árangri,
einkum síðustu tvo áratugina. Það
getur verið erfitt að meta slíkan
árangur í beinhörðum tölum en
nærtækast er að líta á burðarmáls-
dauðann, þ.e. nýburadauðann. Árið
1968 létust 24 nýfædd börn af
hveijum 1.000 fæddum börnum á
íslandi. Árið 1975 voru dánartölum-
ar 16 börn af 1.000 fæddum en síð-
ustu árin hafa látist að meðaltali
4-5 böm af hveijum 1.000 fæddum
og eru þær tölur með þeim lægstu,
sem um getur. Það er jafnframt
mikilvægt að geta þess að framfar-
ir og framþróun í meðgöngu- og
fæðingarhjálp eiga veigamikinn þátt
í þeim árangri, sem náðst hefur hér
á landi. Rhesusvarnir sem hófust
árið 1970 eru annað dæmi um góð-
an árangur af bættri meðferð í þágu
þungaðra kvenna og bama þeirra.
Þessi meðferð kemur í veg fyrir
mikil vandamál sem geta skapast
þegar um er að ræða blóðflokkamis-
ræmi milli móður og barns: Fyrir
daga rhesusvarna var algengt að
gera þyrfti blóðskipti hjá a.m.k. 30
börnum á ári hér á landi. í dag telst
til tíðinda ef þau börn eru fleiri en
1-2 á ári.
Vökudeild Barnaspítala Hrings-
ins býr við mjög þröngan kost í dag
og háir það starfsemi deildarinnar
verulega. Hinsvegar er gert ráð fyr-
ir rúmgóðri deild fyrir 22 börn í
nýjum barnaspítala, sem verður
reistur á Landspítalalóð í náinni
framtíð og er það nú þegar orðið
tilhlökkunarefni.
Höfundur er yfirlæknir við
vökudeild Barnaspitala Hringsins.