Morgunblaðið - 19.12.1995, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 19. DESEMBER 1995 37
AÐSEIMDAR GREINAR
Þegar ég hitti þingmennina
ÞAÐ er með semingi, að menn
gangast við því opinberlega, að
þeir veiti forstöðu stjómeiningu á
hinni skaðlegu eyðsluhít, Landspít-
ala. Ýmislegt verða menn þó að
láta yfir sig ganga, þegar reynt
er að bæta ímynd þessarar voluðu
stofnunar.
Til að sýna viðleitni bauð ég
nokkrum þingmönnum að skoða
eina af öldrunardeildum sjúkra-
hússins.
„Já, þetta er rétt hjá þér. Þess-
ari deild má alls ekki loka. Þá
koma kjósendur og kvarta við okk-
ur þingmenn, sem höfum ekkert
til saka unnið.“
„Það þykir mér gott að heyra,“
sagði ég, „en hvers vegna má loka
bráðadeildum, svo að sjúklingar
verða að liggja á göngum, bað-
herbergjum, í skápum og setustof-
um?“
„Jú, sjáðu til. Það fólk, sem
kann að verða skyndilega veikt á
næsta fjárhagsári, er núna frískt.
Það er ekki orðið þrýstihópur."
„En vitið þið ekki, að meðallegu-
tími á bráðadeildum er nú 5 dag-
ar. Er hægt að stytta hann frek-
ar?“
Virðulegur maður í fjárlaga-
nefnd sagði: „Við höfum ákveðið
að hlusta ekki á röksemdir vel
skipulagðra og sannfærandi aðila,
sem tala máli sjúklinga. Þegar við
höfum komist að niðurstöðu, látum
við ekki trufla okkur með stað-
reyndum."
Við heyrðum rödd Theódórs
þjóðhagsstjóra í útvarpinu:
„Á samdráttartímum er nauð-
synlegt að draga saman útgjöld til
sjúkrahúsa. Enn meiri ástæða er
til slíks í góðæri. Nýtt álver hlýtur
að leiða til færri mjaðmaraðgerða."
Landsbyggðarþingmaðurinn
sagði: „Fyrst þriðjungssjúkrahús-
inu á Vopnafirði tókst að halda sig
innan fjárlaga, er augljóst að
hætta verður einhverri starfsemi á
Landspítala."
Eg reyndi að malda í móinn. „En
Landspítalinn þarf árlega að taka
upp nýja starfsemi, sem kostar fé.
Eigum við að hætta glasafrjóvgun-
um, notkun nýrnasteinbrjóts eða
útvíkkunum á kransæðum? Eða
eigum við að hætta að mennta
læknanema og hjúkrunarnema og
að veita unglæknum framhalds-
menntun?“
„Þetta er bara Reykjavíkur-
mont. Og talandi um háskóla-
menntun, því geta menn ekki hætt
að kenna matvælafræði við Há-
skóla íslands? Það eru engin rök,
að hún hafi verið kennd 20 ár við
skólann. Við getum byggt þetta
betur upp á Kópaskeri.“
Enn kvað við útvarpið. Ingiberg-
ur ráðherra:
„Það er mesti misskilningur, að
verið sé að rústa heilbrigðiskerfið.
Við ætlum að efla geðverndarstarf
á Akureyri og spítulunum í Reykja-
vík verður greitt sérstaklega, ef*
þeim lukkast vel að segja upp
starfsfólki.“
Ég ákvað að leita til dagblað-
anna. Þar höfðu nýlega birst leið-
arar um sparnað í heilbrigðiskerf-
inu.
Ritstjóri ábyrga blaðsins sagði:
„Nýlega var skýrt frá því, að ís-
lendingar séu óþarflega oft lagðir
á sjúkrahús.“
„En ritstjóri, veist þú ekki, að
nú eru þriðjungi færri sjúkrarúm
fyrir bráðveika sjúklinga á ly-
flækningadeildum í_Reykjavík en
var fyrir 25 árum? Á sama tíma
hefur fólki fjölgað stórlega hér,
einkum rosknu fólki, sem oftast
þarf á innlögn að halda? Og hvað
á að gera við sjúklinga með krans-
æðastíflu, magablæðingu og
lungnabólgu, ef ekki er rúm á
sjúkrahúsum?"
„Er víst, að þeir séu alltaf svo
veikir? Eru sjúkrarúm í Reykjavík
ekki illa nýtt?“
„Það afsönnuðum við Símon
Steingrímsson verkfræðingur í
grein í Morgunblaðinu fyrir nokkr-
um árum.“
„Ég er ekki viss um að neinn
hafi lesið þann langhund."
Ritstjóri óháða blaðsins sagði:
„Það á að hætta rándýrum tísku-
aðgerðum, sem veita takmarkaðan
bata og taka upp heilbrigða lifnað-
arhætti."
„Áttu við hjartaaðgerðir eða
kannski aðgerðir á liðum?“
„Nei, ég á við tískuaðgerðir."
Áttu þá við aðgerðir með kvið-
sjá, sem stytta legutíma um helm-
ing?“
„Nei, ég á við tískuaðgerðir!"
„Áttu þá við glasafijóvganir eða
t.d. útvíkkun á kransæðum? Eða
segalos við kransæðastíflu eða
lyfjameðferð við sársjúkdómi í
maga?“
„Nei!“
„Hvað leggur þú þá til?“
„Brýnast er að leggja innflutn-
ingsgjald á sykur og hvítt hveiti
til að draga úr sjúkdómum."
„Hvaða sjúkdómum?“
„Þeir hljóta nú að vera einhverj-
ir.“
Þórður Harðarson prófessor,
yfirlæknir lyflækningadeild-
ar Landspítala.
Getur Tómstundaskólinn
útskrifað lækna??
EINHVERJUM
kann að þykja þetta hin
furðulegasta spuming.
Þeir sem þekkja til
Tómstundaskólans vita
að skólinn einbeitir sér
að námskeiðum fyrir
börn og fullorðna.
Nefna má tungumála-
nám, frístundanám,
ýmis list- og menning-
amámskeið ásamt
starfstengdu námi. En
eflaust gerir enginn ráð
fyrir því að Tómstunda-
skólinn geti útskrifað
lækna eða lögfræð-
inga!! Það er líka alveg
rétt. Tómstundaskólinn útskrifar
ekki lækna, lögfræðinga eða aðrar
háskólamenntaðar stéttir. Spurning-
in vaknaði við yfirlestur á frumvarpi
til laga um framhaldsskóla sem ligg-
ur fyrir því Alþingi er nú situr. Hún
er fyrst og fremst sett fram til að
vekja athygli á stefnu eða stefnu-
leysi stjórnvalda í málefnum fullorð-
insfræðslu hér á landi.
Eitt sinn sagði norskur kunningi
minn við mig að það væri æskilegt
að engin lög giltu um fullorðins-
fræðslú. Stjórnvöld litu ætíð á
fræðslu fyrir almenning sem hluta
af skólakerfi. Af þeim sökum gætu
þau unnið mikið hermdarverk á námi
einstaklinga utan skólakerfis með
því að reyna að múlbinda það innan
skólakerfis með tilheyrandi lögum
og reglugerðafargani. Á undanförn-
um misserum hefur mér oft verið
hugsað til’ þessara orða.
Arið 1992 voru sett hér tvenn lög
um fræðslumál, þ.e. lögin um starfs-
menntun í atvinnulífinu og lög um
fullorðinsfræðslu. Fyrrnefndu lögin
hafa haft mikil áhrif á starfsmennt-
un í atvinnulífinu og fengið þúsund
blóm til að blómstra. En löggjöfin
um fullorðinsfræðslu reyndist ekki
sú stoð sem höfundar hennar ætluðu
í upphafi.
Nú hefur það gerst að sett hefur
verið inn í frumvarp til laga um
framhaldsskóla heimildarákvæði þar
sem skólarnir geta stofnað, „í sam-
vinnu við sveitarfélög,
faggreinafélög, stéttar-
félög, atvinnurekendur
eða aðra hagsmuna- og
áhugahópa", fullorðins-
fræðslumiðstöð. Sam-
starfsaðilar skulu gera
með sér samning um
starfsemina." Um leið
er gert ráð fyrir að sér-
stök lög um fullorðins-
fræðslu falli niður. Svo
virðist sem höfundar
framhaldsskólafrum-
varpsins telji að þar
með séu mál fullorðins-
fræðslunnar í landinu
leyst. Ég tel að ekkert
sé íjær sanni. Það er jafnfráleitt að
framhaldsskólarnir eigi að leysa
málefni fullorðinsfræðslunnar og að
Tómstundaskólinn útskrifi lækna
eða lögfræðinga!!
Þeim sem starfað hafa við fræðslu
fullorðinna í námsflokkum, kvöld-
skólum og ýmsu tómstunda- og frí- -
stundanámi utan skólakerfís er ljóst
að hún lýtur ýmsum öðrum lögmál-
um en kennsla í skólakerfínu. Þátt-
takendur í fullorðinsfræðslu eru
komnir af fúsum og fijálsum vilja í
námið. Sjaldnast eru haldin próf eða
metinn árangur með prófum. Mæt-
ing er fijáls og þátttakendur greiða
þetta nám sjálfir að öllu leyti eða
að hluta. Þar hafa ýmis stéttarfélög
og fagfélög komið til liðs við þátttak-
endur og greiða hiuta kostnaðar
vegna námsins.
I skólakerfínu miðast hraði og
vinnuaðferðir við prófkröfur í
skyndiprófum, haust- og vorprófum.
í fullorðinsfræðslunni er hver maður
sinn herra, hann lýtur sínum eigin
aga og aga hópsins. Það er annað
andrúmsloft sem ríkir vegna ólíkra
aðstæðna og annarra krafna. Hér
gildir gamla reglan um alla fyrir
einn og einn fyrir alla.
í sumum nágrannalöndum okkar
eru jafnvel enn skarpari skil milli
fullorðinsfræðslu og menntakerfís.
Þar er víða byggt á gömlum venjum
í alþýðufræðslu eins og t.d. í Sví-
þjóð, þar sem löng hefð er fyrir les-
hringjum um allt milli himins og
jarðar. Einnig er algengt að leiðbein-
endur í fullorðinsfræðslu séu ekki
endilega skólakennarar, stundum
áhugamenn og sérfræðingar á sínu
sviði, stundum sérmenntaðir leið-
beinendur 'í fullorðinsfræðslu.
Ég vona að enginn skilji orð mín
svo að ég telji fræðslu fyrir fullorðna
eitthvað merkilegri en aðra fræðslu.
Hún lýtur bara öðrum lögmálum.
Framhaldsskólinn gerir margt vel.
Mér sýnist hann reyndar hafa alveg
nóg með sitt. Hann á að einbeita sér
Niðurstaða mín er sú
að 35. grein laganna um
framhaldsskóla sé ekki
til bóta, segir Þráinn
Hallgrímsson, sem hér
skrifar um fræðslumál.
að því sem hann var stofnaður til,
þ.e. að mennta ungmenni á ákveðn-
um aldri og búa þau undir störf og
frekara nám. Oldungadeildir skól-
anna veita því fólki menntun sem
af einhveijum ástæðum missti af
þessum möguleika á skólaaldri. En
framhaldsskólinn verður ekki betri
með því að stefna inntaki hans út
um víðan völl. Helsti galli framhalds-
skólans er einmitt sá að hlutverk
hvers skóla um sig hefur ekki verið
skilgreint nægilega vel.
Skólakerfi framhaldsskólans er
eðlilega bundið af námsskrám og
námsáætlunum, tímatöflum og ein-
ingakerfum. Þetta býður því ekki
upp á miklar og hraðar breytingar,
enda skólakerfi í eðli sínu íhalds-
samt. Fullorðinsfræðsla utan skóla-
kerfisins býr á hinn bóginn við
sveigjanleika, þannig að hún getur
t.d. brugðist hratt og vel við nýjum
aðstæðum.
Ágætt dæmi um sveigjanleika full-
orðinsfræðslunnar eru námskeið og
skólahald fyrir atvinnulausa. Það
gerir enginn þá kröfu til skólakerfis
að það bregðist við erfiðleikum í at-
vinnumálum og byggi upp skólastarf
á fáum vikum fýrir stóra hópa fólks
í atvinnuleysi. Þetta hlutverk tel ég
að fullorðinsfræðslan í landinu hafí
leyst af hendi eins vel og kostur er.
Staðreynd málsins er sú að skólar
og stofnanir sem sinna menntun al-
mennings utan skólakerfis þurfa
mjög á stuðningi stjórnvalda að
halda. Þetta er meginatriði málsins.
Félaga okkar á Norðurlöndum rekur
í rogastans þegar þeim er sagt að
margir nemendur á námskeiðum
fyrir almenning hér greiði námskeið-
in fullu verði sjálfir. Á hinum Norð-
urlöndunum er víða talið jafnsjálf-
sagt að ríki og sveitarfélög styðji
aðila í fullorðinsfræðslu eins og
skólakerfið. Þeir aðilar sem hafa
virkilega stutt við bakið á þeim sem
reka fræðslu fyrir almenning utan
skólakerfis hér landi eru sveitarfé-
lögin og ýmis stéttarfélög sem styðja
félagsmenn sína til menntunar.
Menntamálaráðuneytið hefur lítið
sinnt þessum málaflokki. Nú vil ég
benda alþingismönnum á að kynna
sér málið og taka afstöðu til 35. gr.
framhaldsskólalaganna eftir það.
Niðurstaða mín er sú að 35. gr.
laganna um framhaldsskóla sé ekki
til bóta. í besta falli getur hún ekki
skaðað fullorðinsfræðsluna í landinu.
Ef til vill geta „fullorðinsfræðslumið-
stöðvar" komið einhvequ góðu til
leiðar. Nýjar stofnanir leysa hins
vegar ekki þann vanda sem fræðsla
fyrir almenning utan skólakerfísins
býr við. Að íjalla um þann vanda
væri efni í aðra grein. Meginatriðið
er að stjórnvöld ættu að hlú að þvi
starfi sem fyrir er með hagsmuni
þeirra þúsunda nemenda í huga sem
stunda nám utan skólakerfis að
mestu eða alveg á sinn eigin kostn-
að. Það er hlutverk stjómvalda að
skiígreina þátt sinn í þessum stuðn-
ingi svo nemendur sem kjósa þetta
form á námi sínu sitji við sama borð
og þeir sem kjósa að iðka menntun
sína innan skólakerfísins.
Höfundur er skólastjóri Tóm-
stundaskólans.
Þráinn Hallgrímsson
Mikið úrval
af vönduðum
spariskóm
PETER
KAISER
Teg. nr. 61485.
Litur: Svart rúskinn.
Stærö: 371/2.
Verð: 8.490.
Teg. nr. 44445.
Litir: Svart rúskinn.
Stæröir: 38-41.
Verð: 8.490.
Teg. nr. 41941.
Litur: Brúnn.
Stæröir: 371/2-41.
Verö: 7.490.
SALAMANDER®
ara
G*M^L
Teg. nr. 40226.
Litur: Svart/grátt.
Stæröir: 371/2-411/2.
Verö: 6.490.-
G*m^4
BOOTS
Kuldaskór
Teg. nr. 15463.
Litur: Brúnn - Nubuk.
Stærðir: 401/2-461/2.
Verö: 9.990.-
Teg.: nr. 11837.
Litir: Svart - Nubuk.
Stærðir: 40 1/2-44.
Verö: 11.590,-
Opiö ídag kl. 10-18.
Gísíi
Ferdinandssonfif
SKÓVERSLUN
Lœl'jorgöru 6q »101 Reykjavík
sími 551 4711.