Morgunblaðið - 19.12.1995, Blaðsíða 48

48 ÞRIÐJUDAGUR 19. DESEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREIIMAR
NOKKUÐ hefur verið
fjallað um tannlækning-
ar skólabama í fjölmiðl-
um að undanfömu, um
þá breytingu sem varð á
aðsókn til tannlækna
þegar gjaldtaka hófst
fyrir tánnlækningar
skólabama 1992. Og í
Morgunblaðinu 5. des-
ember og aftur 8. des-
ember var frásögn móð-
ur sem hélt í góðri trú
að sonur hennar væri í
öruggu eftirliti hjá skól-
atannlækni, en í ljós kom
við heimsókn hjá einka-
tannlækni vegna bráðat-
annpínu að margar
tennur voru skemmdar.
Hún var að vonum óánægð og krafð-
ist bóta. Það er ljóst að í þessu tiiviki
urðu samskiptamistök sem væntan-
lega hafa verið bætt þegar þetta
greinarkom kemur fyrir almennings-
sjónir. Vandamál af þessu tagi verða
best leyst milliliðalaust.
Fleira kemur fram í nefndri um-
fjöllun sem gefur tilefni til að gerð
sé grein fyrir starfsemi og skipulagi
Skólatannlækninga Reykjavíkur og
þeim breytingum sem þar hafa orðið
á síðustu árum.
Hjá Skólatannlækningum Reykja-
víkur vinna nú 23 tannlæknar, flestir
í hálfu starfi en vinna síðan hálfan
dag á eigin stofu sem einkatannlækn-
ar.
Skólatannlæknamir vinna á stofum
sem staðsettar eru í skólunum. Ein
stofan er staðsett í Heilsuvemdarstöð
Reykjavíkur og þar er þjónað nokkr-
um skólum sem ekki hafa tannlækn-
ingastofu innan sinna veggja.
Skólatannlæknamir fá greitt sam-
kvæmt launalið taxta almennra tann-
lækna sem eru um 35% af fullum
taxta. Það opinbera
(sem nú er ríkið) greiðir
alian rekstrarkostnað.
Skólatannlæknar fá ein-
göngu greitt fyrir unnin
verk eins og einkatann-
læknar og fá því ekkert
greitt í sumarleyfum,
jólaleyfum, páskaleyf-
um eða veikindum.
Skólatannlæknar
hafa gert verktaka-
samning við Heilsu-
vemdarstöð Reykjavík-
ur um að annast tann-
lækningar á skólabörn-
um á tannlækningastof-
um í skólum í Reykjavík.
Skólatannlæknar
bera hver og einn
ábyrgð á sínum verkum eins og aðrir
tannlæknar. Frjálst er að velja milli
þjónustu skólatannlæknis og einkat-
annlæknis. Einnig er fijálst að velja
milli skólatannlækna.
Frá 1922 voru skólatannlækningar
í Reykjavík greiddar að fullu úr borg-
arsjóði. En árið 1974 fóru almanna-
tryggingar að greiða hluta kostnaðar
vegna tannlækninga vissra hópa, þar
á meðal grunnskólanema, en sveitar-
félög greiddu það sem á vantaði í
100% fyrir þann aldurshóp. Árið
1991, þegar gildi tóku lög um breytta
verkaskiptingu milli ríkis og sveitarfé-
laga, tók ríkið við heilsugæslunni og
þar með skólatannlækningum og ári
síðar var farið að krefjast greiðslu
forráðamanna á hluta kostnaðar
vegna tannlækninga skólabama. Við
það raskaðist það skipuiag sem kom-
ið var hjá Skólatannlækningum
Reykjavíkur. Ekki var lengur hægt
að kalla böm inn til tanneftirlits nema
eftir skriflegri ósk forráðamanna.
Fyrir nokkrum áratugum voru
tannskemmdir skólabama verulegt
Skólatannlæknar,
segir Stefán Yngvi
Finnbogason, bera
hver og einn ábyrgð
á sínum verkum.
vandamál hér. Tannlæknar voru fáir
og tannvemdarstarfsemi í lágmarki.
Þeir fáu skólatannlæknar sem þá
störfuðu, unnu mest við að lina tannp-
ínu og draga úr tennur. Þá vom gervi-
gómar algengir hjá ungu fólki.
En tannlæknum fjölgaði og þar
kom að allar holur vom fylltar. Þá
loksins gátu tannlæknar farið að
vinna skipulega að tannvemd. Ný og
öflug efni til tannvemdar komu á
markaðinn, flúorlökk og skomfyllur,
og tannskemmdum fækkaði ört.
Árið 1984 vom að jafnaði 7 fullorð-
instennur skemmdar eða viðgerðar
hjá hvequ 12 ára barni. Tíu ámm
seinna eða 1994 vom þær aðeins
tvær. Nú em um 70% allra grann-
skólanema með færri en 5 fyliingar
í sínum tönnum og 27% þeirra með
allar tennur heilar og óviðgerðar.
Aðalstarf skólatannlækna er nú
tanneftirlit og tannvemd. Ennþá er
þó lítill hópur með slæmar tennur,
fleiri en 15 skemmda eða fyllta fleti.
Þetta er hinn svokallaði áhættuhópur
sem er hættara en öðram við tann-
skemmdum.
Fyrir nokkmm ámm var, á vegum
Skólatannlækninganna og heilsu-
gæslunnar, í samvinnu við Tann-
læknadeild Háskóla íslands, unnið að
þróun á aðferð til að finna þessa
áhættueinstaklinga við fjögurra ára
skoðun á bamadeildum heilsugæslu-
stöðva, eða áður en tennur þeirra
fæm að skemmast, með það fyrir
augum að beita snemma fyrirbyggj-
andi aðgerðum. Starfið var komið
nokkuð áleiðis og lofaði góðu, en
skipulagsbreytingin, sem áður er
nefnd, kom í veg fyrir framhald þeirr-
ar starfsemi.
í starfsreglum skólatannlækna,
sem giltu fyrir skipulagsbreytingu,
segir: „Allir nemendur gmpnskólanna
skulu skoðaðir af skólatannlækni
minnst einu sinni á ári. Mæti bam
ekki til tannskoðunar eða tannvið-
gerða þegar því ber, skal með aðstoð
skólahjúkmnarfræðings og/eða kenn-
ara, leita orsakanna og ráða þar bót
á.“
Eftir skipulagsbreytingu gátu þess-
ar starfsreglur ekki gilt lengur og
viss hópur bama lenti utanveltu.
Heilsugæsla í skólum hefur verið
lögbundin hér á landi síðan snemma
á öldinni. Læknir skoðar vissa aldurs-
hópa, mæld er hæð og þyngd, sjón
og heym prófuð. Gert er berklapróf
og bólusett gegn mænusótt og rauð-
um hundum. Áherslur hafa breyst þar
með ámnum án þess að dregið hafí
verið úr þjónustu. Lögð er aukin
áhersla á að sinna bömum sem em
í áhættuhópi vegna líkamlegra, and-
legra og félagslegra vandamála, eins
og segir í starfsreglum frá Landlækn-
isembættinu.
Engum dettur.í hug að innheimt
verði gjald fyrir heilsuvemd í skólum.
Skólatannlækningar em hluti af
heilsuvemd í skólum. Þeirra hlutverk
er eftirlit með tannheilsu og tann-
þroska bamanna, fyrirbyggjandi að-
gerðir og ekki Síst að fínna áhættuein-
staklinga sem þurfa á aukinni tann-
gæslu að halda.
Gjaldtaka í skólatannlækningum
mglar það skipulag sem komið var
á, dregur úr þjónustunni og stjakar
til hliðar þeim bömum sem ef til vill
þurfa mest á þjónustunni að halda.
Verkefni skólatannlækna hafa
breyst gegnum árin. Nú líða mánuðir
og jafnvel ár þannig að engin tönn
er dregin úr, tannfylling er minni-
hluti verkefnanna, en tannvemdarað-
gerðir em aðalstarfið. Og það fór
ekki hjá því að verkefnum fækkaði
hjá skólatannlækningum og hjá þeim
einkatannlæknum sem byggt höfðu
sína starfsemi á tannviðgerðum skóla-
bama.
Skólatannlæknum var fækkað og
einkatannlæknar reyndu að halda
sínu. Einn og einn þótti fara yfir sið-
leg mörk við að afla sér viðskipta
eins og gengur í harðri lífsbaráttu.
Fyrir misskilning og þröngsýni fannst
sumum einkatannlæknum að Skólat-
annlækningar Reykjavíkur væri helsti
samkeppnisaðilinn. Þeir sáu fram á
minnkandi tekjur vegna tannviðgerða
skólabarna sem auðvitað var vegna
bættrar tannheilsu þessa aldurshóps.
Nú em augu tannlækna að opnast
fyrir því að það sæmir ekki stéttinni
að togast á um skólabömin og fagleg-
ur metnaður takmarkast ekki við að
flúrorlakka heilar tennur.
Samstaða hefir náðst með Tann-
læknafélagi íslands og Skólatann-
lækningum Reykjavíkur um stefnu í
tannlækningum skólabama þar sem
haft verður að markmiði að ná til
allra skólabarna og öll skólaböm fái
þá tannlæknisþjónustu sem þeim ber.
Skólatannlækningar Reykjavíkur
hafæ þá aðstöðu að geta kallað inn
þau böm sem einkatannlæknir nær
ekki til. Rekstur Skólatannlækninga
Reykjavíkur er hagkvæmur og hag-
stæður því opinbera.
Einkatannlæknir getur boðið upp
á þjónustu utan skólatíma. Einka-
tannlæknir annast gjarnan alla fyöl-
skylduna.
Öllum er fijálst að velja sér tann-
lækni, skólatannlækni eða einkatann-
lækni. Öllum er ftjálst að skipta um
tannlækni, skólatannlækni sem einka-
tannlækni. Allir tannlæknar bera fulla
ábyrgð á sínum verkum, skólatann-
læknar sem einkatannlæknar. Flestir
skólatannlæknar em líka einkatann-
læknar og allir eru þeir féiagar í
Tannlæknafélagi íslands.
Höfundur er yfirskólatannlæknir.
Skólatannlækningar
eru hluti af heilsuvemd
Stefán Yngvi
Finnbogason
EG HEFI tekið eftir
því, að mjög mörgum
kunnum tilvitnunum
hefír verið breytt í nýrri
þýðingu Nýja-testa-
mentisins frá árinu
1981, og það iðulega
svo, að þær þekkjast
naumast aftur. Svo virð-
ist, sem prestastétt
landsins ætli að láta
þessa nýju þýðingu af-
skiptalausa, þ.e. þeir
ætli að þegja um að þessi
biblíuþýðing er ónothæf
vegna lágkúrulegs orð-
afars og beinlínis falsana
á aldagömlum texta á
Nýja-testamentinu, sem
haldist hefír að mestu
óbreyttur í nær 500 ár. Þýðing Odds
-Gottskálkssonar 1540 var fyrsta bók-
in, sem prentuð var á íslenzku, og
er talin hafa bjargað íslenzkri tungu
frá glötun. Þessi þýðing ætti að vera
helgur dómur kennimönnum, mál-
fræðingum og allri þjóðinni. Þetta
varð til þess, að eg keypti nýlega
hina nýju þýðingu, sem hefir orðið
mér til sárrar skapraunar, og eg skal
ekki skorast undan því að láta van-
þóknun mína í ljósi. Kirkjan ætti sem
allra fyrst að innkalla þessa nýju
„þýðingu" og gefa út þá gömlu á
gullaldarmálinu að nýju. Þessi nýja
þýðing er Nýja-testamenti hinna van-
.-crúuðu, ekki þeirra sem trúa.
Hið dulúðarfulla upphaf Jóhann-
esarguðspjalls, sem jafnframt er guð-
spjall jóladags, er í minni Biblíu frá
1974 alls 22 línur, en á því hafa ver-
ið gerðar 32 breytingar. Sem dæmi
má taka upphafsorðin: „I upphafí var
orðið, og orðið var hjá Guði, og orðið
var Guð; það var í upphafi hjá Guði.
‘Allir hlutir em gjörðir fyrir það, og
án þess varð ekkert til,
sem til er orðið. í því
var’ líf, og lífið var ljós
mannanna; og ljósið
skín í myrkrinu, og
myrkrið hefír ekki tekið
á móti því.“ Nýja þýð- •
ingin frá 1981 er svona:
„í upphafi var Orðið, og
Orðið var hjá Guði, og
orðið var Guð. Hann var
í upphafi hjá Guði. Allir
hlutir urðu fyrir hann,
án hans varð ekki neitt,
sem til er. í honum var
líf, og lífið var ljós
mannanna. Ljósið skín
í myrkrinu, og myrkrið
tók ekki á móti því.“
Allir geta skynjað og
skilið lágkúmna og rangfærslumar í
þessari nýju þýðingu, þegar þeir hafa
tign eldri textans til hliðsjónar. En
svona er um flest í þessari nýju út-
gáfu.
Flestir kennimenn nota enn gamla
textann. Þó kemur það iðulega fyrir
að sumir nota nýju „þýðinguna" um
þekkta ritningarstaði, og þá þekkjast
þeir ekki fyrir lágkúranni, og hafa
oft misst gildi sitt. Hver er þessi
Hann, sem var í upphafí hjá Guði og
allir hlutir urðu fyrir samkvæmt nýju
þýðingunni? Eg hefí heyrt mætan
kennimann segja að átt sé við Krist.
Ef svo væri, myndi upphaf Jóhann-
esarguðspjalls hljóða þannig: „í upp-
hafí var Kristur, og Kristur var hjá
Guði og Kristur var Guð. Hann var
í upphafi hjá Guði og allir hiutir vora
gerðir fyrir Hann.“ Við vitum vel að
þetta var ekki svona, og þess vegna
er nýja þýðingin ekki aðeins röng
þýðing, heldur bein fölsun. Hlutverk
Krists var þessa heims. Hann kom í
heiminn til að bera sannleikanum
• •
Að mati Onundar
Ásgeirssonar stendur
ný þýðing Nýja testa-
mentisins langt að
baki eldrí þýðingn.
vitni, því að náðin og sannleikurinn
kom í heiminn fyrir hann. Hann var
ekki aðeins JHVH, sonur Guðs, hanr.
var einnig JHSVH, sonur Guðs til
frelsunar manna hér á jörð.
„Orðið“ í upphafí Jóhannesarguð-
spjalls er þýðing á gríska orðinu
LOGOS. Þetta hefír fram til þessa
verið talið merkja fmmkraft sköp-
unarverks Guðs eða hið framkvæm-
andi afl sköpunarverksins. Þetta er
það afl, sem kirkjan hefír nefnt heil-
agan anda, í sambandi við sköpunar-
verk Guðs. Sama hugsun kemur fram
í upphafí GENESIS: „í upphafí skap-
aði Guð himin og jörð, en jörðin var
auð og tóm og myrkur grúfði yfír
djúpinu, og andi Guðs sveif yfir vötn-
unum.“ Þar er það einnig heilagur
andi Guðs, sem framkvæmir sköpun-
arverkið. Nú sýnist mér sem nýju
þýðendumir skilji ekki lengur hlut-
verk heilags anda, eða telja sig ekki
þurfa ekki á því að halda. Samt var
fyrsti biskupsstóll íslands, Skálholts-
kirkja, vígð heilögum anda frá upp-
hafí.
Kristur kom í heiminn til þess að
orð ritninganna skyldu rætast. Pyt-
hagoras hafði, 600 ámm fyrir komu
- Krists, skilgreint hið skapandi afl og
hið framkvæmandi afl sköpunar-
verksins, með þríhymingnum 3, 4,
og 5, sem við hann er jafnan kennd-
ur. Faðirinn, talan 3 eða eldur-
inn/andinn/karleðlið, er hið skapandi
afl, Móðirin, eða Heilagur andi, er
talan 4 eða vatnið/jörðin/kveneðlið,
eru hið framkvæmandi afl, en saman
mynda þau nýtt sköpunarverk: Son-
inn. Þetta er hin foma trúarhugmynd
að baki þrenningunni, bæði í Fom-
Egyptalandi, Indlandi og víðar. Þetta
er það, sem verið er að fela með föls-
un upphafs Jóhannesarguðspjalls.
Þetta getur þó ekki breytt þeirri stað-
reynd sköpunarverksins, að það bygg-
ist á karleðli, talan 3 og kveneðli,
talan 4, sem saman verða að koma
til að mynda sköpunina. Engin mann-
leg fölsun getur brejdt þeirri stað-
reynd sköpunarverksins.
Verið ekki vantrúaðir, heldur trú-
aðir, segir Páll postuli. Trú verður
ekki kennd af öðmm, menn verða að
tileinka sér hana sjálfír, hver fyrir
sig. Dapurlegt er því að upplifa það
trúleysi, sem fram kemur í nýju þýð-
ingunni. Hér skulu aðeins nefnd nokk-
ur dæmi: Markús 5-23': Dóttir Jairus-
ar. „Kom og legg hendur yfir hana,
að hún verði heil og haldi lífí.“ Nýja
þýðingin: „að hún læknist og lifí“.
Þetta er afneitun á mætti Heilags
anda. Markús 5-34: Jesús segir við
konuna, sem trúði því að hún yrði
heil fengi hún snert klæði hans: „Trú
þín hefír gert þig heila.“ Nýja þýðing-
in: „Trú þín hefír bjárgað þér.“ Þessi
þýðing er út í hött. Menn frelsast
fyrir trú, og menn verða heilir fyrir
trú. Að bjargast eða læknast er ann-
ars eðlis, og tilheyrir hinni jarðlegu
framkvæmd. Sama villan er í þýðin-
unni af Bartimeusi blinda, Mk. 10-52.
Má svo lengi telja, þótt ekki verði það
gert hér.
Þess er ekki látið getið, hveijir
stóðu fyrir þessari nýju „þýðingu" á
Nýja-testamentinu. En tómlæti mál-
fræðinga og kennimanna þjóðkirkj-
unnar um þessi spjöll á biblíunni er
ekki afsakanlegt. Kirkjan ætti að
hafa forgöngu um varðveizlu hins
fagra orðbragðs Nýja- testamentis
Odds (meða breytingum fram til út-
gáfunnar 1974), sem liðnar kynslóðir
hafa haft að homsteini trúar sinnar.
Þetta verður bezt gert með því að
gefa það aftur út óbreytt, og viðhalda
því til frambúðar. Nýja „þýðing“
hinna vantrúuðu eða trúlausu mun
síðan gleymast í tímans rás.
Að endingu er rétt að nefna hina
nýju trúvillu, sem nefnd er „kvenna-
guðfræði". Hún felst í þeim útúrsnún-
ingi á biblíunni, að konum sé gert
lægra undir höfði en körlum, sem er
rangt. Þessi trúvilla felst einkum í
því, að „Faðirvorinu" er snúið upp í
„Móðirvorið“ til að bæta úr misskildu
misrétti við konur. í annan stað er
því haldið fram, að Heilagur andi bibl-
íunnar sé karlkyns (og þannig talið
niðurlægjandi fyrir konur), af því að
málfræði íslenzkunnar er þannig hátt-
að. Fmmmynd trúarbragðanna er
talin ættuð frá karlguðnum Osiris og
drottningu hans Isis, en saman eign-
uðust þau soninn Horus. Þetta er
endurspeglun af raunvemleika
mannsins. Enginn hefír séð Guð,
stendur skrifað í biblíunni. Kaþólska
kirkjan hefír ávallt viðurkennt kven-
hlið trúarinnar með tilbeiðslu Maríu
Guðsmóður. Væri ekki einfaldara að
sameina kirkjumar, og þannig við-
urkenna hina upphaflegu kristni, en
að búa til einhver ný trúarbrögð úr
einhveju óskiljanlegu íslenzku bijóst-
viti, sem enginn getur tekið mark á?
Meðan ekkert er að gert, liggur ís-
lenzka þjóðkirkjan undir ámæli fyrir
að kveða ekki niður þessa nýju villu-
trú. Áður var fólk brennt fyrir að
boða villutrú eða afskræma kenningu
biblíunnar. íslenzkir kennimenn vinna
eiða að því að prédika hina einu sönnu
kenningu. Hvert stefnir? Það verður
að viðhalda hreinleik kenningarinnar,
annars missir hún kraft sinn og eðli.
Höfundur er fyrrverandi forsijóri.
Ónothæf biblíuþýðing
Önundur
Ásgeirsson