Morgunblaðið - 19.12.1995, Blaðsíða 44

44 ÞRIÐJUDAGUR 19. DESEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Hugleiðing um nagladekk
JÆJA, þá er vetur genginn í
garð og eins og venjulega þurfa
ökumenn að skipta yfir á vetrar-
dekk. Fyrir marga er þetta einfalt
mál, þeir aka inn á næsta hjól-
barðaverkstæði á sumartúttunum
og síðan út aftur á stríðnegldum
vetrardekkjunum og eru tilbúnir í
slaginn. Fyrir mig og e.t.v. nokkra
aðra þijóskupúka er þetta ekki
alveg svona einfalt. Við þurfum
að velja á milli þess að skrölta um
á nöglunum eins og allir hinir sér-
fræðingarnir, eða þijóskast við og
skipta yfir á okkar venjulegu vetr-
ardekk. Af hveiju í ósköpunum?
Jú, vegna þess að eftir áralanga
reynslu er ekki búið að sannfæra
okkur um ágæti nagladekkjanna.
Þvert á móti er það okkur hulin
ráðgáta hversu margir höfuðborg-
arbúar velja þann kost að aka um
snjólausar götur borgarinnar hálft
árið á negldum hjólbörðum ár eft-
ir ár.
Þegar þetta er ritað eru aðeins
nokkrar vikur frá því leyfilegt var
að setja nagladekk undir bifreiðar
og virðist mér því miður sem mik-
ill meirihluti borgarbúa hafi enn á
ný valið nagladekk umfram venju-
leg snjódekk. Afleiðingarnar láta
ekki á sér standa. Tjörudrullan er
nú þegar yfir öllu og bifreiðaeig-
endur hafa ekki undan að þvo tjör-
una af bílum sínum. í þennan
þvott fara nokkur hundruð þúsund
lítrar af tjöruhreinsi' á hveijum
einasta vetri og dugar það þó
skammt þegar bíldruslan er orðin
jafnskítug næsta dag. Skítnum er
síðan skolað um holræsin og í sjó-
inn. Þetta er algerlega óviðunandi
ástand sem löngu er orðið tíma-
bært að taka á.
Sumir halda því fram að það
sé saltið sem leysi upp tjöruna,
en saltburður viðheldur raka og
eykur þannig óbeint slit. Það sem
af er vetri hefur lítið verið saltað
en tjörurykið er þó strax komið
og hverfur ekki fyrr en menn
skipta ótrúlega seint yfir á sumar-
dekkin. Óhóflegur saltmokstur er
hins vegar hvimleiður
og ætti að heyra sög-
unni til. Ég held að
hugmyndir um að
hætta saltburði séu
óraunhæfar, en vafa-
laust mætti draga úr
saltaustrinum og gera
hann markvissari. Hér
vaknar sú spurning að
ef nagladekk eru
svona nauðsynleg eins
og margir vilja vera
láta, því þarf þá að
ausa saltinu jáfnmikið
og raun ber vitni og
auka þannig enn á Kristján
mengunina? Gunnarsson
Hingað til hefur umræðan þó mörgum
lítið snúist um þessa hlið málsins
sem ég.tel þó vera ekki síður alvar-
lega en slitið á gatnakerfinu, en
það er sér kapítuli út af fyrir síg.
Eftir undanfarna vetur má segja
að yfirborð gatna á höfuðborgar-
svæðinu sé nánast ónýtt. Yfir sum-
artímann éru göturnar plægðar
og malbikaðar og þeirri vinnu lýk-
ur síðan rétt áður en nagladekkin
eru sett undir og sama ruglið byij-
ar aftur. Þannig hefur þetta verið
ár eftir ár þrátt fyrir hundruð
milljóna króna árlegan kostnað og
tilheyrandi mengun. Til hvers?
Hefur umferðaróhöppum eitthvað
fækkað með tilkomu nagladekkj-
anna? Ég held ekki.
Ljóst er að rökin með notkun
nagladekkja hafa af einhveijum
ástæðum náð yfirhendinni á
undanförnum árum. Þetta er eink-
ar athyglisvert í ljósi þess að þeir
aðilar sem eiga mikilla hagsmuna
að gæta hafa í raun hafnað helstu
rökum með notkun nagladekkja
með því að viðurkenna notkun
venjulegra snjódekkja. Mér vitan-
lega hafa tryggingafélögin ekki
gert athugasemdir við notkun
venjulegra snjódekkja, enda kem-
ur það heim og saman við könnun
sem gerð var fyrir nokkrum árum
um orsakir umferðaslysa. Ef mig
minnir rétt átti „búnaður bifreiða"
lítinn þátt í orsökum
umferðaróhappa og
hefur ekkert nýtt
komið fram sem hefur
breytt þeirri niður-
stöðu.
En hvers vegna í
ósköpunum aka þá
svo margir um á
nagladekkjum sem
raun ber vitni? Hvern-
ig nenna menn að
keyra um auðar götur
borgarinnar á nöglun-
um í 6 mánuði með
öllum þeim hávaða
sem þeim fylgir?
Eflaust veitir það
,öryggi“ að aka um á
nagladekkjum og víst er að nagla-
dekk koma að notum við vissar
aðstæður, en fyrr má nú rota en
dauðrota. Ein af ástæðunum fyrir
vinsældum nagladekkja er án efa
sú að málefnaleg rök gegn notkun
þeirra hafa ekki verið upp á marga
fiska og menn setja því nagladekk-
in undir af gömlum vana og af
því að „hinir“ gera það.
Ef tekið er mið af undanförnum
vetrum í Reykjavík hafa flestar
umferðargötur oftast nær verið
auðar mestan hluta vetrar og þá
sjaldan sem snjór hefur sést og
hálka myndast hefur henni verið
eytt á augabragði vegna vasklegr-
ar framgöngu borgarstarfsmanna
í saltburði. Réttlæting notkunar
nagladekkja nokkra hálkumorgna
yfir vetrartímann er því meira en
lítið vafasöm þegar þess er gætt
að venjuleg snjódekk gera sama
eða meira gagn við flestar aðrar
aðstæður. Ljóst er að nagladekk
gera mest gagn þegar þau eru ný,
en þegar naglarnir slitna dregur
ört úr notagildi þeirra. Nagladekk
á blautu og þurru malbiki gera
lítið annað en að slíta götunum
margfalt hraðar en ella og í mik-
illi ófærð eru nagladekk síst betri
en venjuleg snjódekk. Engu að
síður er ótrúlega mikið um það
að ökumenn telji sig hæfa til vetra-
Alltof margir kunna
hreinlega ekki að aka í
ófærð og hálku, segir
Kristján Gunnarsson,
nagladekk breyta þar
engu um.
raksturs fyrir það eitt að aka um
á negldum hjólbörðum og jafnvel
svo hæfa að þeir aka ósjálfrátt
hraðar en færni og aðstæður leyfa.
Þetta held ég að sé því miður allt
of algengt.
Hér hefur umfjöllunin einkum
beinst að höfuðborgarsvæðinu, en
hvað með vegi utan þéttbýlis?
Fyrir þá tiltölulegu fáu sem þurfa
að bregða sér út fyrir höfuð-
borgarsvæðið yfir veturinn vil ég
segja þetta. Ef mikil hálka er á
vegum má þvo dekkin með tjöru-
hreinsi og lækka aðeins loftþrýst-
ing til að auka veggrip. Það getur
gert gæfumuninn. Þegar upp er
staðið verður það þó alltaf mat
hvers og eins hvort lagt er af stað
út úr bænum í fljúgandi hálku og
hávaðaroki. Hafa menn slíka
tröllatrú á notkun nagladekkja að
þeir hætti lífi og limum við slíkar
aðstæður? Ég held að oft á tíðum
sé betur heima setið og förinni
frestað og skiptir þá engu máli
hvort bílar eru búnir nagladekkj-
um eður ei.
Þeir sem enn halda því fram
að þeir komist ekki af án nagla-
dekkja er hér vinsamlega bent á
þá lausn að leggja bílum sínum
og notfæra sér strætó eða lang-
ferðabifreiðir í hálku og vetraró-
færð. Alltof margir kunna hrein-
lega ekki að haga sér í ófærð og
hálku og breyta nagladekk þar
nákvæmlega engu um. Reynslan
sýnir að það skiptir ekki máli
hversu vel útbúin bifreið er til
vetraraksturs, það eitt og sér kem-
ur ekki í veg fyrir umferðaróhöpp.
Það er fyrst og fremst undir öku-
manninum sjálfum komið að koma
í veg fyrir slys og það er best
gert með því að aka eftir aðstæð-
um með beltin spennt.
Hér á undan hefur notagildi
negldra hjólbarða verið stórlega
dregið í efa og að mínu mati er
löngu orðið ljóst að nagladekk
hafa miklu fleiri galla en kosti.
Þess vegna er mér óskiljanlegt
með öllu hvers vegna notkun
þeirra er yfirleitt leyfð. Víða er-
lendis er notkun nagladekkja
bönnuð þótt þar séu svipaðar að-
stæður og við búum við hér á landi.
Þar hafa menn einfaldlega komið
auga á alvarlegar afleiðingar nagl-
anna sem yfirgnæfa rökin með
notkun þeirra. I nokkrum löndum
er þó leyfð notkun á léttari nöglum
sem valda minna gatnasliti og
skilst mér að í bígerð sé að taka
þá í notkun hér á landi. Ég tel
það þó skammgóða lausn þar sem
nú þegar fást mjög góð naglalaus
vetrardekk sem gera sama og oft-
ast meira gagn án aukaverkana.
Þar sem frekar ólíklegt er að
notkun negldra hjólbarða verði
alfarið bönnuð hér á landi í bráð
fyndist mér eðlilegt að þeir sem
af einhveijum ástæðum telja sig
ekki geta komist af án þeirra borgi
fyrir það. í dag er óverulegur
munur á verði negldra og ónegldra
hjólbarða, en með því að skatt-
leggja nagla mætti lækka verð á
ónegldum hjólbörðum frá því sem
nú er. Mér skilst að það fari 2-300
m. kr. í að lagfæra götur borgar-
innar á hveiju ári þannig að það
er mikið í húfi fyrir borgaryfirvöld
og önnur sveitarféíög. Með minni
viðhaldskostnaði má setja meiri
pening í úrbætur og nýfram-
kvæmdir í vegakerfinu öllum til
hagsbóta.
Agæti lesandi. Ef þú hefur
hingað til ekið um á negldum hjól-
börðum ættir þú að prófa ónegld
dekk næst þegar þú skiptir. Tök-
um höndum saman og ökum fram-
vegis um á ónegldum, umhverfis-
vænum, hljóðlátum vetrardekkj-
um. Aukum ekki á mengunina að
óþörfu, hún er nóg fyrir. Hagið
akstri eftir aðstæðum og sýnið
aðgát. Það skiptir meginmáli.
Höfundur er viðskiptafræðingur.
Forstjórinn, ofbeldið
og nauðgararnir
Sjálftökuliðið í ríkis-
og einkageira, segir
Leifur Helgason, galar
hæst um efnahags-
vanda launamanna.
FIMMTUDAGINN 14. desem-
ber sl. ritar Jón Sigurðsson, for-
stjóri Járnblendiverksmiðjunnar á
Grundartanga, gréin í Morgun-
blaðið. Hann gerir þar að umtals-
efni kjarabaráttu undanfarinna
ára á íslandi. Eftir sögulegan
formála um dýrmæti réttarríkis-
ins falla nokkur gullkorn. Ástæða
er til að gera nokkrar athuga-
semdir.
Jón segir. „Það er almenn vitn-
eskja fólks, að á íslandi er hlut-
fall launaútgjaida í þjóðarfram-
leiðslunni hærra en víðast hvar í
löndum. Það merkir á manna-
máli, að hér hefur meiru verið
deilt út til launþega en almennt
gerist af því, sem er til skiptanna
milli iaunþega og launagreiðenda.
Afleiðingin er, að fyrirtæki eru
almennt veikburða og opninber
rekstur í sífelldum greiðsluvand-
ræðum og skulda-
söfnun.“
Enn einu sinni
gamla tuggan um að
peningarnir séu ekki
til. Það væri synd að
segja, að þetta væri
yfirfullt af fijórri
hugsun. Jón staðhæf-
ir að einkageirinn og
ríkisreksturinn riði til
falls vegna of hárra
launa. Það er kannski
heimskulegt að spyija
sem svo: Til hvers eru
atvinnuvegir? Til
hvers eru þeir ef þeir
geta ekki borgað
kaup? Auðvitað er
þetta rangt hjá Jóni, því ef hann
hefði rétt fyrir sér væri framtíðin
ekki björt. Eitt helsta efnahags-
vandamál á íslandi er of lág laun.
Stjórnendur fyrir-
tækja telja hins vegar
auðveldara að koma í
fjölmiðla með vissu
millibili til að skýra
frá tapinu, eins og
þekkt er í sjávarút-
vegi, frekar en að
stjórna af viti og
borga hærri laun.
Vitlaus ríkirekstur
stafar ekki af of
háum launum fjöld-
ans. Það ætti Jón að
vita sem hagvanur
maður á þeim slóðum.
Þar eru stjórnendur
hins vegar ráðnir eftir
flokkskírteinum eða
fjölskyldutengslum fremur en
hæfni. Engin ábyrgð getur fylgt
slíkum embættisveitingum enda
sýna dæmin það. Slíkur rekstur
getur ekki annað en bólgnað út,
orðið að ófreskju sem enginn hef-
ur yfirsýn yfir og laun stjórnenda
margra ríkisfyrirtækja eru ekki í
neinu samræmi við það sem eðli-
legt getur talist. Það er efnahags-
vandi. Þeir eru einfaldlega sjálf-
tökulið flokksskírteina eða ætt-
artengsla í gerspilltu kerfi og fá
fálkaorðuna á miðjum starfsferli
„fyrir embættisstörf“. Og sjálf-
tökuliðið í ríkis- og einkageira
galar hæst um efnahagsvanda
launanna. Það er rétt að minna á
það, að ríkisstjórnin ætlar að
fjölga ríkisstarfsmönnum um
nokkur hundruð á næsta ári og
mér skilst að þar stjórni menn,
sem stundum hafa talað um að
minnka þyrfti báknið.
Á öðrum stað í greininni segir
Jón: „Flugstjórar tóku nýjar flug-
vélar Flugleiða í gíslingu þar til
þeir höfðu fengið kjarabót, lækn-
ar, hjúkrunarfræðingar, sjúkra-
liðar og fleira heilbrigðisiðnaðar-
fólk hefur á mismunandi tímum
tekið sjúkt fólk í gíslingu í sama
skyni. Flugumferðarstjórar hafa
um áratugi beitt sína launagreið-
endur sams konar þvingunum í
upphafi hverrar ferðamannavert-
íðar og þannig mætti lengi telja.
Ekki má gleyma kennurum, sem
ítrekað hafa tekið námsframa
nemenda sinna í gíslingu. Þessir
hópar hafa í raun nauðgað þjóðfé-
laginu."
Það er sorglegt, að þessar skoð-
anir skuli enn vera við líði. Og
þær eru efnahagsvandi. Þær eru
efnahagsvandi vegna þess, að
þegar menn hugsa svona eru þeir
fastir í þráhyggju sem er löngu
liðin tíð. Það er löngu bújð að
sanna það, að fyrirtæki sem ekki
borgar laun lifir ekki. Enda óþarft
Líf
03
fjölbreytileg
listaverk
myndir - keramik
Opið kl. 12-18 virka daga. sími 567 3577, Stangarhyl 7
Leifur
Helgason
og getur ekki talist hluti af ein-
hveiju sem við köllum atvinnuveg.
Verður framleiðni í fyrirtæki sem
ekki greiðir mannsæmandi laun?
Hver er framleiðnin þegar tuttugu
sjómenn koma í land með hundrað
milljónir eftir fjörutíu daga túr á
frystitogara? Fyrir slíka frammi-
stöðu eiga menn að fá há laun.
Myndum við fá einhvern um borð
fyrir kennaralaun?
Við lifum á umbrotatímum og
tækninni fleygir fram. Við þurf-
um hæfa stjórnendur, sem gæta
fyllstu hagkvæmni, keppast um
að greiða sem allra hæst laun en
láta af þeim ósið að afsaka eigin
vanmátt við stjórnvölinn með of
háum launum starfsfólksins. Slík-
ir stjórnendur eru efnahagsvandi.
Við erum með allra ríkustu þjóð-
um heims samkvæmt skýrslum
OECD og þann auð hafa nauðgar-
arnir búið til. Forstjórinn ætti að
spyrja sjálfan sig að því hvað um
þessa peninga verður. Þeir lenda
ekki í vösum nauðgaranna.
Jón Sigurðsson á að fara í fyrir-
lestraferð um landið, hitta
nauðgarana og útskýra fyrir þeim
— sem ekki ná áttatíu þúsund
kallinum á mánuði — að efna-
hagsvandinn stafi af of háum
launum þeirra. En þá verður hann
líka að segja okkur frá því, hvað
raforkuverðið á Grundartanga er
langt undir framleiðslukostnaði.
Þá getur hann glatt okkur nauðg-
arana með því að segja okkur
hvað mikið af áttatíu þúsund
kallinum okkar fer í að niður-
greiða þetta rafmagn.
Höfundur er kennari við Víði-
staðaskóla í Hafnarfirði.