Morgunblaðið - 30.04.1996, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ
AÐSEIMDAR GREINAR
ÞRIÐJUDAGUR 30. APRÍL 1996 33
Þj óðargersemar
GREIN Guðmundar
Magnússonar, er birtist
í Lesbók Morgunblaðs-
ins 23. mars síðastlið-
inn undir heitinu Hinir
gleymdu dýrgripir ís-
lendinga, var fyrir
löngu orðin tímabær.
Þeir sem unna fornleif-
um og menningarsögu
hljóta að taka undir
með orðum Guðmund-
ar um að forngripamál-
ið sé ekki endanlega
tapað, þótt handrita-
samningurinn milli
Dana og íslendinga frá
1965 hafi kveðið á um
að íslendingar létu af
frekari kröfum.
Rúmum áratug eftir að íslend-
ingar sömdu um handritin gengu
frændur okkar Færeyingar og
Grænlendingar svo frá sínum mál-
um, að allar fornminjar frá löndum
þeirra snúa aftur. Flutningur græn-
lenskra forngripa til Nuuk er nú í
gangi, en færeyskir gripir eru enn
ekki komnir til Þórshafnar. 17. júní
1977 lýsti Þjóðminjasafn Dana sig
samþykkt ósk menningarmálaráðu-
neytis Dana um að kirkjustólar
frá Kirkjubæ og aðrir gripir frá
Færeyjum yrði skilað til Þjóð-
minjsafns Færeyja, þegar það
hefði fengið nútímaleg (tidssvar-
ende) húsakynni. Danska ríkis-
stjórnin staðfesti þetta á fundi
sínum 8. nóvember 1977. Málið
hefur síðan legið nokkuð í lág-
inni, en búast má við því að
Færeyingar fari brátt að krefjast
gripanna til varðveislu.
Því ber að fagna að kennslumála-
ráðherra Dana, Ole Viig Jensen
telur nú auðsótt að íslenskir dýr-
höfn. Veturinn 1982
var ég í Kaupmanna-
höfn og fór þá með
einum starfsmanni
kirkjudeildar safnsins
á svokallað lasarett
(sjúkraskýli), herbergi
þar sem varðveittar
voru helgimyndir frá
miðöldum, er ekki
þóttu sýningarhæfar í
nýrri miðaldasýningu
danska þjóðminja-
safnsins. A meðal
hinna lasburða bílæta
stóð annar Grundar-
stóllinn, sem hafði ver-
ið tekinn úr fastasýn-
ingu safnsins. Mér brá
í brún er ég sá að ofan á sessuna
á stólnum hafði verið settur 3-4
metra langur og afar þungur jám-
bjálki. Á þessum tíma voru viðgerð-
ir að hefjast á mjög lasburða húsa-
kynnum þjóðminjasafns Dana. Ein-
hver hafði sett járnbjálkann ofan á
stólinn með þeim afleiðingum að
hann hafði skorið v-laga gat í leður-
sessu á setunni. Starfsmaður safns-
ins og ég lyftum járnbitanum af
stólnum, svo að frekari slys yrðu
ekki á gersemunum. Síðan þá hafa
húsakynni Þjóðminjasafns Dana
færst í gott horf eftir mikið átak.
Nýlega hefur Grundarstóllinn meira
að segja verið dreginn aftur fram
í dagsljósið og notaður í tengslum
við kennslu og í ár á sérsýningu.
Þá var reyndar engin sessa á setu
stólsins.
Er hægt að varðveita
dýrgripi á Islandi?
Þrátt fyrir þetta dæmi um slysa-
legt skeytingaleysi við einn íslensk-
an grip í Þjóðminjasafni Dana er
Gott væri, segir Vil-
hjálmur Örn Vil-
hjálmsson, ef Þjóð-
minjasafnið fengi nú
blóðgjöf o g nýtt líf.
Kristnitökuafmælið
Nú nálgast aldamótin og þá hef-
ur kristinn siður'haldið velli í 1000
ár á íslandi. Margir þeirra íslensku
gripa, sem geymdir eru í Kaup-
mannahöfn, eru dýrgripir úr kirkj-
um landsins. Sarfsmenn Þjóðminja-
safns eru farnir að hugleiða sýningu
í tengslum við þennan mikla við-
burð. Slík sýning mundi geta orðið
mikil auglýsing fyrir land og þjóð.
í tengslum við þennan viðburð
gætu yfirvöld kannað möguleikann
á því að fá íslensku forngripina í
Kaupmannahöfn til íslands. Danir
myndu vafalaust taka vel í slíkar
óskir, sérstaklega ef forngripirnir
gætu leitt til eflingar þjóðminja-
vörslunnar og umbúnaðar hennar
hér á landi.
Landssöfnun
Mikill kostnaður var við að setja
Þjóðminjasafn Dana í nútímalegt
horf og voru þær viðgerðir að mikl-
um hluta til greiddar með fé úr ein-
um einkasjóði. Árið 1925 fór fram
mikil landssöfnun í Danmörku, þar
sem u.þ.b. 196.000 manns söfnuðu
1,3 milljónum danskra króna fyrir
Þjóðminjasafn sitt. Annar sjóður,
Carlsberg, greiddi þá einnig fyrir
hluta af endurbótunum. Danir
myndu örugglega skilja, að hér
Vilhjálmur Örn
Vilhjálmsson
TVEIR innsiglistimplar, sem varðveittir voru í yfir 100 ár í Þjóðminjasafni Dana án þess að vitað
væri hvaðan þeir kæmu. Hringlaga innsiglið átti Steinmóður Bárðason, sem var ábóti í Viðeyjar-
klaustri 1444-1481. Sporöskjulaga innsiglið er líklega prestainnsigli Jóns Arasonar, er síðar varð
biskup. Eiga þessir gripir, sem ekki eru til sýnis í Þjóðminjasafni Dana, heima í Danmörku?
gripir í Danmörku verði lánaðir ís-
lendingum. Þetta sýnir þann mikla
hlýhug, sem óskir íslendinga hafa
alltaf mætt hjá dönskum yfirvöld-
um. Kennslumálaráðuneyti Dana
sér út af fyrir sig ekki um danska
Þjóðminjasafnið, eða um útlán á
gripum þaðan. Það gerir annað
ráðuneyti, og hugsanlega lítur Jytte
Hilden menningarmálaráðherra
málið’ opnum augum, með hliðsjón
af fyrirliggjandi samningum
danskra yfirvalda við færeysk og
grænlensk yfirvöld. Afsal forngrip-
anna árið 1965 var mikið reiðarslag
fyrir þjóðminjavörsluna hér á landi.
Endurtekin ósk um að fá íslenska
forngripi í Kaupmannahöfn hingað
til lands, gæti aftur á móti orðið
lyftistöng fyrir Þjóðminjasafn ís-
lands, sem nú ber að bregðast skjótt
við. Hvort gripirnir koma hingað
til lands að láni í lengri eða skemmri
tíma, eða sem lánsgjöf, eins og
handritin, skiptir ekki máli. Þeir
verða að miklu meira gagni hér á
landi en í Danmörku.
íslenskir gripir í Danmörku
Á námsárum mínum fór ég oft
til Kaupmannahafnar til að leita
uppi og rannsaka íslenska gripi (sjá
mynd) á Þjóðminjasafni Dana. Þá
fann ég t.d. þijá íslenska hluti, sem
ekki höfðu verið á skrám yfir ís-
lenskar fornminjar í Kaupmanna-
ég fullviss um að Danir hafi al-
mennt varðveitt íslenska forngripi
mjög vel. Sessan var væntanlega
ekki eins gömul og stóllinn og hef-
ur líklega bjargað stólnum frá mikl-
um skemmdum. Saga þessi sýnir
að ástandið var ekki fyllilega „tids-
svarende" í Kaupmannahöfn. En
er ástandið nógu gott á íslandi til
þess að Grundarstóllinn og aðrir
dýrgripir geti snúið aftur?
Fyrir fjórum árum hriplak bygg-
ing Þjóðminjasafns Islands, eins og
fram kom í fréttum. Einn af þeim
gripum sem nærri því varð lekanum
að bráð var hinn Grundarstóllinn.
Enn var það sessan sem bjargaði.
Hún skemmdist af vatninu, en stóll-
inn er heill. Sú spurningin hlýtur
að vakna hvort núverandi bygging
Þjóðminjasafnsins uppfylli kröfur
tímans; hvort hún sé nógu nútíma-
leg til að réttmæta óskir um að fá
að varðveita dýrgripi sem Danir
hafa geymt fyrir okkur. Óskir Þjóð-
minjasafns Islands, eða íslenskra
yfirvalda, um að fá forngripina aft-
ur frá Danmörku gætu í fljótu
bragði sýnst afar ótímabærar með-
an ástandið er enn það slæmt að
þjóðminjasafnið er ekki sýnt þjóð-
höfðingjum annarra landa, nema
að þeir óski sérstaklega eftir því.
Hentugra er að sjálfsögðu að fara
með opinbera gesti í falleg húsa-
kynni annarra safna landsins.
búum við ekki svo vel að atvinnu-
vegir og einkaframtak hafi skilið
eftir sig digra sjóði, eins og þá sem
til eru í Danmörku. Landssöfnun-
arátak gæti hins vegar hentað vel
á íslandi, þar sem oft hefur verið
sýnt að furðu mikið fé getur safn-
ast til góðra verka á skömmum
tíma.
Gott væri ef Þjóðminjasafn ís-
lands fengi nú blóðgjöf og að þjóð-
in sjálf gæfí stofnuninni og starfi
hennar nýtt líf. Með nýrri eða betr-
umbættri byggingu og fjölgun
starfsliðs væri komin góð forsenda
fyrir því að dýrgripirnir kæmu frá
Danmörku að láni eða til langdvala.
Með því myndum við fá fullt for-
ræði yfir öllum menningararfí okk-
ar.
Helstu gersemar okkar er ekki
einungis að fínna í Kaupmannahöfn
eða í stofnun Árna Magnússonar.
Þær fomleifar, sem enn eru moldu
orpnar, eru mikill sjóður og ómetan-
legur. Rannsóknir á byggingasögu
og byggðasögu með hjálp fornleifa
eru mjög dýrar og tímafrekar. Ef
fornleifarannsóknir og sérstaklega
úrvinnsla þeirra, yrðu efldar myndu
ólýsanlegir dýrgripir koma í ljós.
Öll ný vitneskja um fortíðina er fjár-
sjóður.
Höfundur er fornleifufræðingur.
. w
UXAÍIU.L- U.L '
LdlcllLluUi:
augljoslega
hressari, margfalt
froðari og gott ef
ílíli
■6 itutap/léttist um 9 kg. J
+ 10- r ■
+5- i- Massaaukning 1 kg. I
0 — r—
•5- Fitutap 10 kg.
-10- -
Massaaukning 4 kg.
GG
7% fitutap/léttist um 6 kg.
Fitutap 10 kg.
Með þessum orðum kvöddu þau okkur í dyragættinni,
létt í sporí og lund. full sjálfstrausts og ánægð með
lífið. Þama er átt við tvo ræktendur á síðasta
námskeiði okkar sem við skulum kalla FÁ og GG
því þetta er þeirra einkamál. Árangur þeirra er
„ótrúlega" góður. en að vísu verður þetta hástemmda
lýsingarorð að vera innan gæsalappa því við erum
orðin ýmsu vön á þessum námskeiðum. Þegar árangur
þeirra er metinn, er biýnt að hafa í huga. að þótt
fitutapið vegi þyngst er aukning á vöðvamassa mjög
mikilvæg líka. Það er einmitt þetta samspil sem á
sér stað þegar félk fer að hreyfa sig og er dálítið
blekkjandi þegar eingöngu er stuðst við vigtina sem
mælikvarða.
þig ur
lO kílóuiti af fítu
fyrir sumarfríið ?
Þad er dálítíð erfitt fyrst,
en venst vel.
hÍÍ?
9

Hjá Ræktinni er aö
hefjast eitt af þessum
árangursriku 8 vikna
námskeiðum sem eru
kennd við fitubrennslu.
Þar vegur vitaskuld
þyngst þáttur
aukakílóanna og eru
dæmi þess að þátt-
takendur komist í
þvílíkan ham að þeir
O
Byrjendanámskeiö hefst 6. maí
og framhaldsnámskeið 7. mai.
Skráið ykkur sem fyrst því
fjöldinn er takmarkaður
Suðurströnd 4
Seltjarnarnesi
Vib hlibina á Bónus
Símar: 551-2815
& 551-2355
RÆKTIN
TÆK)ASALUR • ÞOLFIMI • LJÓSABEKKIR
. . . o g ú t I i t i ð e r g o t t