Morgunblaðið - 18.05.1996, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 18. MAÍ1996 35
AÐSENDAR GREINAR
Um endurskoðun
útvarpslaga
FYRIR skemmstu kom út „Skýrsla
starfshóps um endurskoðun á út-
varpslögum". Menntamálaráðherra
setti starfshópinn á laggirnar í júlílok
1995, en hópurinn lauk störfum 8.
mars sl.
í febrúar 1994 skilaði áliti „Út-
varpslaganefnd" er þá hafði starfað
um alllangt skeið og lauk verkum
með nýju frumvarpi til útvarpslaga.
Eðlilegt virðist að skoða „Skýrslu
starfshóps um endurskoðun á út-
varpslögum" með hliðsjón af hinu
tveggja ára gamla frumvarpi._ Meðal
annars sat fyrrum formaður Útvarp-
slaganefndar, Tómas Ingi Olrich, al-
þingismaður í starfshópnum. Brúar
hann þannig bilið milli tveggja verka.
Útvarpslagafrumvarpið frá 1994
hafði að geyma einkar jákvæða
grundvallarafstöðu til Ríkisútvarps-
ins. I skýrslunni nýju kveður mjög
við sama tón. Skýrslan hefur að öðru
leyti að geyma ýmsar tillögur, sem
teljast verða álitamál. Fjölmiðlum
hefur að vonum orðið starsýnast á
álitamálin, en athygli þeirra hefur
síður beinst að því, sem þó er höfuð-
atriðið: Ríkisútvarpið skal áfram rek-
ið sem stofnun í eigu íslenska ríkis-
ins, menningarstofnun, opinber þjón-
ustustofnun, útvarp og sjónvarp í
almenningsþjónustu, samkvæmt áliti
starfshópsins.
Fast er kveðið að orði um grund-
vallarafstöðuna tii Ríkisútvarpsins í
„samantekt“, sem birtist í upphafi
„Skýrslu starfshóps um endurskoðun
á útvarpslögum". Þar segir m.a.:
„Starfsemi Ríkisútvarpsins hefur
verið og er enn snar þáttur í upp-
vexti og menningu þjóðarinnar. Við
breyttar aðstæður og vegna harðn-
andi erlendrar samkeppni á öldum
ljósvakans er mikilvægi Ríkisút-
varpsins ef til vill meira en nokkru
sinni fyrr.“ í samantektinni er einnig
talað um nauðsyn þess „að skerpa
opinbert þjónustuhlutverk ríkisút-
varpsins og þær skyldur, sem leiða
af sérstöðu og menningarhlutverki
stofnunarinnar."
Þessar niðurstöður eru fyrir
margra hluta sakir gleðiefni. Sérlega
hlýtur hver sá að fagna þeim, sem
opin hefur augun fyrir gildi íslenskr-
ar þjóðareiningar. Áhorfs- og hlust-
endakannanir, svo og athuganir á
því trausti, sem landsmenn bera til
fjölmiðla, leiða jafnan í ljós, að Ríkis-
útvarpið nýtur almennrar viðurkenn-
ingar. Einstök efni í fari Ríkisút-
varpsins þykja mönnum orka tvímæl-
is, og þá einkum afnotagjaldið. En
sem ljósvakamiðill í almenningsþjón-
ustu er Ríkisútvarpið
bersýnilega samein-
ingarafl, sem íslending-
ar upp til hópa fýlkja
sér um. Jákvæð afstaða
„starfshóps um endur-
skoðun á útvarpslög-
um“ til Ríkisútvarpsins
horfði þannig til al-
menningsheilla.
Undanfarin ár og
jafnvel áratuginn hefur
margs konar skoðunum
verið hreyft varðandi
Ríkisútvarpið, stöðu
þess og framtíð. Slíks
var að vænta eftir þá
miklu breytingu, sem
varð með útvarpslögun-
um nýju árið 1985. Þau sjónarmið
hafa jafnvel heyrst, að ástæðulaust
sé að íslenska ríkið standi öllu lengur
Það liggur í augum
uppi, segir Heimir
Steinsson, að brýnt
er að Alþingi setji
ný útvarpslög
hið allra fyrsta.
í útvarps- og sjónvarpsrekstri. Það
er þannig engan veginn sjálfgefíð,
að starfshópur um endurskoðun á
útvarpslögum komist að jákvæðri
niðurstöðu í þessu efni. Þeim mun
meira ánægjuefni er grundvallarvið-
horf starfshópsins, eins og það nú
lítur út.
Umrædd skýrsla gerir ráð fyrir
því, að „Ríkisútvarpið hverfi af aug-
lýsingamarkaði" innan fárra ára.
Menn hafa veitt þessari tillögu at-
hygli, og er það að vonum. Hitt skyldi
þó ekki gleymast, að „starfshópur
um endurskoðun á útvarpslögum"
varð ekki á eitt sáttur um þetta efni.
Tómas Ingi Olrich alþingismaður og
formaður Útvarpslaganefndarinnar
frá 1994 skilar hér séráliti. Segir
hann m.a.: „Engin grundvallarsjón-
armið mæla gegn því að nýta þessi
sérstöku viðskipti (þ.e. auglýsinga-
sölu) sem tekjulind fyrir hið opinbera
til að standa undir kostnaði við að
styrkja menningarstarfsemi á ljós-
vakasviðinu." Litlu síðar bendir Tóm-
as Ingi sérstaklega á strjálbýlið og
segir: „Erfitt verður að afnema rétt
Ríkisútvarpsins til auglýsingasölu,
Heimir Steinsson
Getur hver sem er, spyr
Ragnheiður Guð-
mundsdóttir, fengið
Gallup til að fá fram
þá niðurstöðu sem
óskað er eftir?
ara iína er spurt um tvennt. í fyrsta
lagi hvort viðkomandi sé ánægð(ur)
eða óánægð(ur) með fyrirkomnlag
kjarasamninga. Af svörum fólks
blasir við að það er að svara því
hvort það sé ánægt eða óánægt með
launin sín. Þannig kemur fram að
óánægjan með „fyrirkomulag kjara-
samninga" vex eftir því sem ijöí-
skyldutekjur eru lægri. Þegar af-
staða fólks er skoðuð eftir starfs-
stéttum kemur í ljós að verkafólk
og fólk sem vinnur einföld þjónustu-
störf, skrifstofufólk, faglært fóik í
opinberri þjónustu, öryrkjar, atvinnu-
lausir og lífeyrisþegar eru öðru fólki
óánægðari með „fyrirkomulag kjara-
samninga". Manni finnst að skoðana-
könnuðir sem vilja láta taka sig al-
varlega hefðu átt að átta sig á að
spurningin býður upp á svör við öðru
en því sem spurt er um. Hún er því
í besta falli einskis virði, en í versta
falli ruglar hún fólk í ríminu. Hveiju
á það líka að skila að spyija um
ef almenningur á land-
inu öllu hefur ekki að-
gang að þeim einkaaðil-
um, sem tækju við því
hlutverki að selja aug-
lýsingar á ljósvakanum.
Áf þessum sökum er
augljóst, að áður en
þrengt verður að aug-
lýsingastarfsemi Ríkis-
útvarpsins, verður að
tryggja dreifingu efnis
einkastöðvanna um
land allt.“ Nær lokum
máls síns segir Tómas
Ingi: „Undirritaður hef-
ur ekki sannfæringu
fyrir því að rétt sé að
afnema auglýsingar í
Ríkisútvarpi/sjónvarpi."
Þessi orð sýna, að Tómas Ingi
Olrich hyetur til varfærni andspænis
hugmyndinni um að Ríkisútvarpið
hverfi_ út af auglýsingamarkaði með
öllu. Áþekk varfærni, þótt af öðrum
toga væri spunnin, kom fram í máli
Björns Bjarnasonar menntamálaráð-
herra í viðtali á Bylgjunni föstudag-
inn 10. maí. Líklegt er þannig, að
hugmynd þessi komi ekki til fram-
kvæmda í náinni framtíð, enda horf-
ir nefndarálit í sjálfu sér ekki til
framkvæmda yfirleitt. Aðrar og ein-
dregnari aðgerðir þurfa til að koma.
„Skýrsla starfshóps um endur-
skoðun á útvarpslögum" gerir ráð
fyrir því, að afnotagjald Ríkisút-
varpsins verði lagt niður í núverandi
mynd. í stað afnotagjaldsins leggur
hópurinn til, „að Ríkisútvarpið afli
tekna með nefskatti, innheimtum af
embætti Ríkisskattstjóra af lands-
mönnum öllum eldri en sextán ára
og af öllum lögaðilum í landinu". Til
vara er lagt til, „að Ríkisútvarpið
verði flutt frá B-hluta og yfir á A-
hluta ríkisreiknings, þannig að rekst-
ur stofnunarinnar byggist á framlagi
fjárveitingavaldsins samkvæmt sam-
þykkt ljárlaga hveiju sinni.“
Hér er ekki um nýlundu að ræða.
Þessir valkostir hafa ítrekað komið
til tals í áranna rás. Á hitt skal nú
minnt, að Útvarpslagafrumvarpið frá
árinu 1994 gerði ráð fyrir, að afnota-
gjöld yrðu framvegis megintekju-
stofn Ríkisútvarpsins, eins og lengi
hefur verið. Ríkisútvarpið hefur á
ýmsa lund búið í haginn fyrir inn-
heimtu afnotagjalda síðustu misser-
in. Þannig hættu 13 til 14 þúsund
gjaldendur að greiða með A-gíró í
vetur og tóku þess í stað upp bein-
og boðgreiðslur. Greiðsluaðferðin
nýja gerir innheimtuna léttari í vöf-
um og mun ódýrari. Sú spurning
hlýtur aó vakna, hvort ástæða sé til
að ræða afnám afnotagjalda einmitt
í þann mund sem fyrirkomulag þeirra
er að verða sveigjanlegra en fyrr.
Undanfarinn áratug hafa stjóm-
völd gert ítrekaðar tilraunir til að
endurskoða útvarpslög þau, sem sett
voru 1985 og áformað var, að yrðu
endurskoðuð að þremur árum liðnum.
Útvarpslagafrumvarpið árið 1994 og
hin nýja „Skýrsla starfshóps um end-
urskoðun á útvarpslögum" eru dæmi
um þessa endurskoðunarviðleitni.
Það liggur í augum uppi, hve brýnt
er, að Alþingi setji ný útvarpslög hið
allra fyrsta. Framtíð Ríkisútvarpsins
er óráðin, meðan ekki tekst að koma
lagasetningu í kring. Horfurnar í
heimi íslenskra ljósvakamiðla yfír-
leitt eru að nokkru á huldu, meðan
beðið er eftir endurskoðun útvarp-
slaganna frá 1985.
Vonandi er þess ekki langt að bíða,
að löggjafinn leysi úr þessum vanda.
Giiðanmóun Rapn Gemdal
væntanlegurforsetaframbjóðandi
Höfundur er útvarpssijóri.
„Ég styð stefnu ríkisstjómarinnar í að
greiða niður erlendar skuldir. Eg styð
einnig skoðun Péturs Blöndals
alþingismanns um að rniðað við þann
hraða sem hefur verið á lækkun erlendra
skulda undanfarin þtjú ár þá gætum við
verið búin að greiða þær niður að fullu
árið 2015. Til að styðja þessa þróun er ég
tibúinn að spara gjaldeyri eins og kostur
verði ég forseti (eins og ég hef reyndar
gert undanfarin 6 ár í þeirri stöðu sem ég
hef verið 0, alla vega fyrstu árin, til að
liðsinna þessu æskilega markmiði og nota
aðra valkosti til alþjóðlegra samskipta, til
dæmis símhringingar, símsendingar (fax),
bréfasendingar og að nýta þjónustu
sendiráða, sendifulltrúa og annarra
viðlíkra aðila, þó án þess að skaða hina
jákvæðu ímynd sem skapast hefur í
kringum framúrskarandi starf Vigdísar
Finnbogadóttur. Vtð ltöfum litla
tryggingu fyrir að fiskamir endist í
sjónunt rniðað við hvemig við og margar
aðrar þjóðir höfum farið með þá og einnig
miðað við hina auknu mengun af
mannavöldum svo og loftlagsbreytinga af
sömu völdum eða að markaðir séu fyrir
vörar okkar um ókomna tíð.
Því er hyggilegra að stíga varlega til
jarðar í þeim dansi kringum gullkálfinn
sem verið hefur meðal þjóðarinnar
undanfama áratugi og byggja upp
skynsamlega fjánnálastefhu til að auka
líkur á tryggri afkomu í framtíðinni."
MFKTAPAKFPPNI
KSÍ OG HEKLU
1996
„núverandi fyrirkomulag kjarasamn-
inga“ og horfa fram hjá því að fyrir-
komulagið er afar ólíkt eftir því hver
á í hlut? Til dæmis er viðhöfð allsheij-
aratkvæðagreiðsla hjá langflestum
aðildarfélaga BSRB um kjarasamn-
inga og er þátttakan jafnan mjög
góð. Fólk innan okkar raða sem hef-
ur lent í úrtaki ÍM-Gallup er því frá-
leitt að kvarta yfir því hernig staðið
er að þessum málum. Hitt er satt
að launin eru skammarlega lág, og
það er sú saga sem kemut' fram í
svörunum. Seinni spurningin er svo-
hljóðandi: „Ert þú sammála eða
ósammála því að auka völd hins al-
menna félaga í verkalýðsfélögunum
á kostnað stjóma verkalýðsfélaga og
trúnaðarmannaráða, eins og lagt er
til í nýju frumvarpi um stéttarfélög
og vinnudeilur?" í orðalagi spurning-
arinnar felst „rétt“ svar, og því er í
rauninni athyglisvert að ekki skuli
nást 100% jákvætt fylgi við málstað-
inn. Hver getur verið ósammála því
að auka völd hins almenna félags-
manns?
Gallup er gæðastimpill skoðana-
kannana víða um heim. Ég frábið
mér fleiri trakteringar af þessu tagi
frá hendi íslenska afbrigðisins, en til
vara mælist ég til að IM-Gallup skipti
um nafn ef i vændum er meira af svo
góðu.
Höfundur erform. Félags ísl.
símamanna og varaformadur
BSRB.
, MÆTAST
, I DAG KL. 15.00
A LAUGARDALSVELLI
DOMARI: EYJOLFUR ÓLAFSSON
AÐSTOÐARDÓMARAR: ARI ÞÓRÐARSON OG EINAR SIGURÐSSON
MIÐAVERÐ:
FULLORPNIR KR. 700,-
, 11-16 ARAKR. 200 -
FRITT FYRIR 10 ARA OG YNGRI.
HEKLA