Morgunblaðið - 12.10.1996, Blaðsíða 16

16 LAUGARDAGUR 12. OKTÓBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
VIÐSKIPTI
Vextir hér nú mun hærri en erlendis
Spáð verulegri vaxta-
lækkun næsta ár
BÚAST má við að tilhneiging verði
til hækkunar vaxta fram til næstu
áramóta en að umtalsverð vaxtalækk-
un verði í byrjun næsta árs. Þetta
kom fram í erindi Þórðar Friðjónsson-
ar, forstjóra Þjóðhagsstofnunar, á
kynningarfundi Verðbréfamarkaðs
íslandsbanka í gær þar sem lagðar
voru fram spár og um vexti og hluta-
bréfaverð á fjórða ársfjórðungi.
Þórður benti á í erindi sínu að vext-
ir hér á landi væru mun hærri en í
öðrum löndum. Þannig væru vextir
verðtryggðra rikisskuldabréfa nú
5,5% samanborið við 3-4% vexti í
Bretlandi og 4-5% í Svíþjóð. „Ég tel
að langtímavextir hér hjá okkur séu
hærri en þeir geta verið til lengdar
miðað við eðlilegar aðstæður inn-
anlands í framtíðinni og það hljóti að
verða tilhneiging til þess á næstu
misserum að þeir lækki umtalsvert.
Ég er hins vegar ekki sannfærður
um að það komi fram fyrr en á næsta
ári að því gefnu að sæmilegar niður-
stöður fáist í ríkisfjármálum og kjara-
viðræðum," sagði hann. Á meðfylgj-
andi töflu sést samanburður vaxta
hérlendis við vexti í nokkrum rikjum
sem Þórður lagði fram á fundinum.
Spá 70 punkta hækkun
skammtímavaxta
I spá Verðbréfamarkaðs Islands-
banka hf. um þróun vaxta og hluta-
bréfa á fjórða ársfjórðungi er gert
ráð fyrir að bæði langtímavextir,
skammtímavextir og verð hlutabréfa
muni hækka fram að áramótum.
Þannig er gert ráð fyrir að skamm-
tímavextir muni hækka um 70
punkta fram að áramótum eða úr
um 7% í 7,7%. „Ástæða þess að við
spáum þessari hækkun er í fyrsta
lagi sú að kjarasamningar eru lausir
nú um áramót og það er einhver
ótti við að vextir hækki vegna þeirra
svo og verðbólga," sagði Andri Teits-
son, forstöðumaður hjá VÍB á Akur-
eyri, á fundinum. „Lausafjárstaða
innlánsstofnana versnar stundum
þegar dregur nær áramótum og það
hefur áhrif í sömu átt. í þriðja lagi
er almenn þensla og væntingar um
aukna eftirspurn eftir peningum,
bæði vegna fjárfestinga og neyslu.“
Hvað langtímavexti áhrærir er
spáð 5-10 punkta hækkun á fjórða
ársfjórðungi eða að þeir fari úr 5,65%
í 5,7-5,75%. „Erlendir vextir virðast
heldur munu fara hækkandi en lækk-
andi,“ sagði hann. „Það á við um
Bandaríkin, Evrópu og Japan. Þensla
og væntingar hafa einnig áhrif til
hækkunar á langtímavöxtum.“
Vísbendingar eru um að hlutabréf
haldi áfram að hækka, að mati VÍB.
Framundan er áramótatörn í sölu
hlutabréfa til einstaklinga vegna
skattaafsláttar, auk þess sem þensla
og bætt efnahagsástand eykur al-
mennt tiltrú á hlutabréfum.
% Ávöxtun 5 ára óverðtryggðra ríkisskuldabréfa
% Ávöxtun 3 mánaða óverðtryggðra ríkisvíxla
J FMAMJJÁSOND J FMAMJJÁSOND J FMAMJJÁSO
Kvartað yfir reglum um innflutning
á vetnisklórflúorkolefni
Reglur umhverfis-
ráðuneytis stríða gegn
samkeppnislögum
Verðbréfaþing Islands stóreykur upplýsingagjöf
Nýtt og öflugt við-
skiptakerfi ígagnið
SAMKEPPNISRÁÐ hefur komist
að þeirri niðurstöðu að reglur um-
hverfisráðuneytisins sem lúta að
umsóknum um heimildir til inn-
flutnings á vetnisklórflúorkolefni
stríði gegn markmiði samkeppnis-
laga og torveldi frjálsa samkeppni
í viðskiptum.
Samkeppnisyfirvöld tóku þetta
mál til athugunar í kjölfar kvörtun-
ar frá fyrirtækinu Vörukaupum hf.
í júlí sl., en fyrirtækið taldi reglur
um úthlutun á innflutningsheimild-
um á umræddu efni fela í sér ólög-
mætar samkeppnishindranir. í er-
indinu var þess krafist að sam-
keppnisyfirvöldu vektu athygli um-
hverfisráðherra á meintum brotum
gegn markmiðum samkeppnislaga.
Vetnisklórflúorkolefni, sem not-
að er til kælimiðlunar í iðnaði, er
talið skaðlegt ósonlaginu. Því hefur
verið gripið til alþjóðlegra aðgerða
til að takmarka notkun þess og
annarra ósoneyðandi efna. Island á
aðild að þeirri alþjóðasamvinnu
m.a. með aðild að Vínarsáttmála
um vemdun ósonlagsins og Montre-
al-bókuninni um sáttmálann. Með
aðild sinni að EES-samningnum
hefur íslenska ríkið skuldbundið sig
til að hlíta reglugerð ESB um tak-
mörkun á framleiðslu og notkun
ósoneyðandi efna. Af þessum sök-
um gaf hverfisráðuneytið út reglu-
gerð þann 4. október 1994 sem tók
gildi 1. nóvember sama ár, að því
er fram kom í erindi Vörukaupa. í
erindinu er fullyrt að umhverfisráð-
herra hafí notað þessa reglugerð
til að skipta markaðnum á milli til-
Silfurtún ehf. hefur fengið greiðslu-
stöðvun framlengda til 13. desem-
ber en fyrirtækið hafði áður fengið
greiðslustöðvun til 4. október.
Að sögn Friðriks R. Jónssonar,
framkvæmdastjóra Silfurtúns, er
unnið að hlutafjáraukningu í fyrir-
tækinu og allt útlit fyrir að ekki
þurfi að nýta allan greiðslustöðvun-
artímann. „Silfurtún hefur flutt út
vélbúnað fyrir 800 milljónir þau
fjögur ár sem fyrirtækið hefur ver-
tekinna innflytjenda efnisins og
útiloka aðra.
Markaðnum skipt milli þeirra
sem seldu efnið fyrir 1989
Vörukaup bentu á að reglugerðin
og úthlutunarreglur umhverfís-
ráðuneytisins útilokuðu aðila frá
markaðnum sem komist hefðu inn
á hann eftir 1989. Þannig útilokuð-
ust aðilar sem hefðu verið á mark-
aðnum í allt að 6 ár eða hefðu ver-
ið að koma sér fyrir á markaðnum
á þeim tíma. I öðru lagi útilokaði
reglugerðin og úthlutunarreglur
umhverfísráðuneytisins nýja aðila
frá markaðnum. í þriðja lagi hefði
ráðuneytið ákveðið að skipta mark-
aðnum á milli þeirra aðila sem voru
á honum árið 1989, í samræmi við
markaðshlutdeild þeirra á því ári.
Fyrirtækið lýsti því yfir að málið
væri mjög alvarlegt því um væri
að ræða varanlega skiptingu mark-
aðarins milli þessara aðila til ársins
2015 þegar innflutningur á efninu
yrði endanlega bannaður.
í niðurstöðu samkeppnisráðs
kemur fram að þær samkeppnis-
hamlandi aðstæður, sem skapast
hafi á markaðnum fyrir vetnis-
klórflúorkolefni vegna auglýsinga
umhverfisráðuneytisins, grundvall-
ist á túlkun ráðuneytisins á orða-
lagi danskrar útgáfu á reglugerð
ESB. Skilningur ráðuneytisins á
hinni dönsku útgáfu reglugerðar-
innar gangi þvert gegn túlkun og
framkvæmd framkvæmdastjórnar
ESB á sömu reglugerð.
ið starfandi. Veltan nam rúmlega
400 milljónum á síðasta ári og er
útlit fyrir aukna sölu á næsta ári.“
Sá búnaður sem Silfurtún hefur
helst flutt út eru vélar fyrir pakkn-
ingar á endurunnum pappír, þá
aðallega vélar sem framleiða eggja-
bakka. í ágúst sl. var gerður samn-
ingur við stærstu pappírsverksmiðj-
una í Kína um sölu á vélbúnaði til
framleiðslu á matarbökkum úr end-
urunnum pappír.
VERÐBRÉFAÞING íslands tók í
gær í notkun nýtt viðskipta- og upp-
lýsingakerfí. Kerfíð er mun öflugra
en eldra kerfí þingsins sem komið
var til ára sinna og tryggir mun
greiðara upplýsingastreymi um við-
skipti á verðbréfamarkaðnum en ver-
ið hefur.
Að sögn Stefáns Halldórssonar,
framkvæmdastjóra Verðbréfaþings,
var eldra kerfi þingsins í eðli sínu
fyrirspumarkerfi þannig að aðilar á
markaðnum fengu ekki upplýsingar
um hvað hefði gerst á markaðnum
nema þeir sendu inn fyrirspurn um
viðskipti eða tilboð í kerfið. Þannig
var sérstaklega tafsamt að fá vitn-
eskju um tilboð sem gjaman skipta
hundruðum því spyija þurfti mjög
afmarkaðra spurninga um þau.
„Nýja kerfíð varpar út öllum atburð-
um til notenda þannig að þeir fá allt-
af á skjáinn hjá sér allt sem er að
gerast. Um leið og einhver setur fram
tilboð þá birtist það um leið hjá öllum
notendum og sömuleiðis birtast upp-
lýsingar um viðskipti um leið og þau
verða. Þannig er yfirsýn yfír hreyf-
ingar á markaðnum allt önnur en
verið hefur. Sömuleiðis er kerfíð
miklu notendavænna því auðvelt er
MISRÆMI í innheimtu á virðisauka-
skatti milli innlendra og erlendra
tímarita sem seld eru í áskrift hér
á landi skekkir samkeppnisskilyrði á
þessum markaði, segir í nýju áliti
Samkeppnisráðs, en málið kom til
kasta ráðsins vegna kvörtunar Fróða
hf. yfir framkvæmd á innheimtu
virðisaukaskatts af erlendum tíma-
ritum sem seld eru í áskrift. Jafn-
framt vekur Samkeppnisráð athygli
fjármálaráðherra á að það sé í sam-
ræmi við markmið samkeppnislaga
að jafna stöðu innlendra og erlendra
tímarita að þessu leyti.
í áliti Samkeppnisráðs segir að í
erindi Fróða til ráðsins komi fram
að 14% virðisaukaskattur hafi verið
lagður á íslensk tímarit og áskriftir
að þeim frá 1. júlí 1993. Frá sama
tíma hafí virðisaukaskattur einnig
verið lagður á erlend tímarit en ekki
verið innheimtur á tímaritum í áskrift
að flytja gögn í algeng forrit, s.s.
ritvinnslu og töflureikna.
í kerfínu eru ýmiskonar vakt-
möguleikar þannig að hægt er að
láta það gefa hljóð- eða litarmerki
til að vekja athygli á breytingum.
Ennfremur er hægt að senda frétt-
ir til þingaðila gegnum kerfið. Þar
með verður hægt að koma á fram-
færi þeim upplýsingum, sem þinginu
berast og skylt er að miðla til allra
þingaðila, með miklu greiðari hætti
en áður. Ekki þarf að loka fyrir við-
skipti jafnlengi og áður og allir
standa jafnt að vígi gagnvart mót-
töku slíkra skeyta. Aður þurfti að
senda þau með faxi þannig að langur
tími gat liðið frá því sá fyrsti fékk
skeyti og sá síðasti."
Hægt að miðla
upplýsingum til Reuter
Stefán bendir á að einungis 50
manns hafi getað tengst gamla kerf-
inu í einu en notendafjöldi í nýja
kerfinu sé ótakmarkaður. „Með
þessu nýja kerfi opnast jafnframt
möguleikar á að senda rauntímaupp-
lýsingar um viðskipti og tilboð til
upplýsingaveitna á borð við Hafsjó
og VSÓ mínútu hér innanlands og
þar sem það sé óframkvæmanlegt.
Af hálfu ijármálaráðuneytisins, en
erindi Fróða var borið undir það, er
bent á að skylt sé að skila virðisauka-
skatti af erlendum tímaritum í áskrift
samkvæmt ákvæðum reglugerðar og
beri þeim sem eru áskrifendur að
standa skil á skattinum. Tekur fjár-
málaráðunmeytið undir það með
Fróða að herða megi framkvæmd og
eftirlit með skilum skattsins.
Samkvæmt fyrrgreindri reglugerð
nr. 336/1993 er skylda til að skila
skattinum af áskrift tímarita ótvíræð
og hvílir hún á viðtakendum þeirra.
„Þrátt fyrir það er póststjórninni
heimilt að bera nefnd tímarit og blöð
út til viðtakenda án þess að krefja
þá áður um greiðslu. Ekki eru frek-
ari ákvæði um framkvæmd þeirrar
innheimtu né viðurlög við brotum á
greiðslu skattsins önnur en þau að
póststjórnin skuli synja viðtakanda
Reuter og Dow Jones Telerate er-
lendis. Það er breyting sem mun
skila sér í betri upplýsingagjöf um
markaðinn ti! víðari hóps þegar fram
í sækir.
Þá var gamla kerfíð nánast
sprungið vegna álags þannig að
menn hafa orðið að halda að sér
höndum með það að taka upp fram-
sæknari vinnubrögð á markaði, t.d.
að auka viðskiptavakt með ýmsa
flokka bréfa. Þegar tekin var upp
viðskiptavakt með spariskírteini fyrr
á þessu ári má segja að gamla kerf-
ið hafí verið komið í þrot. Fyrir utan
það var kerfið sprungið hvað varðar
fjölda skráðra bréfa. Núna opnast
allar þessar víddir aftur og þess er
að vænta að þess sjáist merki, bæði
í breyttum vinnubrögðum á mark-
aðnum, meiri sýnileika, betri upplýs-
ingagjöf og jafnvel vaxandi viðskipt-
um.“
Að sögn Stefáns er nýja kerfið
mjög áþekkt að ásýnd og nýjustu
kerfi hjá erlendum kauphöllum. Það
var hannað af starfsmönnum Verð-
bréfaþings í samvinnu við fulltrúa
verðbréfafyrirtækjanna, en Tölvu-
myndir skrifuðu kerfið og önnuðust
uppsetningu.
um afhendingu nefndra tímarita og
blaða þar til skil hafi verið gerð,“
segir í áliti Samkeppnisráðs.
Hefur verið misbrestur
Ráðið segir að af gögnum málsins
megi ráða að misbrestur hafí verið á
innheimtu skattsins. „Að mati Sam-
keppnisráðs eiga innlendir tímaritaút-
gefendur að vissu marki í samkeppni
við erlend tímarit. Misræmi í inn-
heimtu á virðisaukaskatti milli inn-
lendra og erlendra tímarita sem seld
eru í áskrift skekkir því samkeppnis-
skilyrðin á þessum markaði. Þess
vegna er nauðsynlegt að trýggja eftir
föngum að virðisaukaskattur leggist
með jöfnum hætti bæði á innlend og
erlend tímarit sem seld eru í áskrift.
Að öðrum kosti geta íslensk tímarit
ekki keppt við eriend tímarit i áskrift
á jafnræðisgrundvelli," segir í áliti
Samkeppnisráðs.
Greiðslustöðvun
Silfurtúns framlengd
Innheimta vasks á innlend og erlend tímarít sem seld eru í áskrift
Skilyrði til samkeppni skekkt