Morgunblaðið - 12.10.1996, Blaðsíða 40

40 LAUGARDAGUR 12. OKTÓBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
H
MINNINGAR
ÞORGERÐUR
VILHJÁLMSDÓTTIR
+ Þorgerður Vil-
hjálmsdóttir
fæddist á Hamri í
Gaulveijabæjar-
hreppi 27. febrúar
1918. Hún lést á
Sjúkrahúsi Reykja-
víkur 4. október
síðastliðinn. For-
eldrar hennar voru
Þórarinn Vilhjálm-
ur Guðmundsson,
bóndi, f. 26. mars
1880, d. 8. febrúar
1971, og kona hans
Helga Þorsteins-
dóttir, f. 11. apríl
1878, d. 24. maí 1961. Þau hjón-
in eignuðust átta börn og kom-
ust sjö þeirra til fullorðinsára.
Elstur var Guðmundur Ingvi,
f. 31.7.1905, d. 9.8. 1983, næst-
ur kom Þorsteinn, f. 26.8.1907,
d. 22.10. 1907, Friðfinnur, f.
18.6. 1909, d. 27.2. 1975, Ing-
unn, f. 19.5. 1912, d. 14.3.1990,
Bjarni, f. 18.8. 1913, Guðmund-
ur, f. 20.3. 1915, d. 16.9. 1985,
þá Þorgerður og Þórarinn Vil-
hjálmur Helgi, f. 12.4. 1921.
Hinn 27. júlí 1952 giftist
Þorgerður Arna Jónssyni
bónda í Holtsmúla í Landsveit,
f. 17.6. 1896, d.
16.9. 1995. í Holts-
múla bjuggu þau til
ársins 1964 er þau
fluttu á Selfoss.
Arni var áður gift-
ur Ingiríði Odds-
dóttur, f. 13.5.
1887, d. 24.2. 1937.
Saman áttu þau
átta börn og kom-
ust sjö þeirra til
fullorðinsára. Þor-
gerður og Ami
eignuðust einn son,
Þorstein, f. 23.10.
1949. Þorsteinn er
kvæntur Dórotheu Antonsdótt-
ur, f. 30.10. 1950, og eiga þau
þijú börn, Anton Karl, Helgu
og Þorbjörgu Sif. Fyrir eignað-
ist Þorgerður tvíburasystumar
Helgu Marteinsdóttir, f. 15.8.
1945, og andvana stúlkubarn.
Helga á 3 dætur, Þorgerði,
Þóranni og Dagnýju Marinósd-
ætur. Sambýlismaður Helgu er
Sigurður Kristinsson, f. 28.11.
1939. Barnabarnabörn Þor-
gerðar em tvö.
Útför Þorgerðar fer fram
frá Selfosskirkju í dag, og hefst
athöfnin klukkan 10.30.
Eftir að litla dóttir okkar fædd-
ist í júní síðastliðnum, sögðum við
stundum í gríni við ömmu að
ættliðimir hjá okkur yrðu ekki
fleiri en fjórir. Engan óraði þó fyr-
ir að tíminn yrði svona stuttur, sem
við hefðum fjóra ættliði. Andlát
^-*ömmu bar snöggt að og það er
erfitt til þess að hugsa að hafa
ekki getað kvatt hana almennilega.
Daginn áður en hún dó, heimsótti
ég hana á Sjúkrahús Selfoss og
eftir á að hyggja hefur hún líklega
verið að kveðja mig þar, þar sem
hún hélt svo blíðlega í höijd mína
og strauk. Erfiðast er þó^að hugsa
um allt það sem amma hefði getað
tekið sér fyrir hendur næstu árin,
hefði hún fengið lækningu meina
sinna.
Síðustu ævidaga sína lá hún á
Sjúkrahúsi Reykjavíkur og á
Sjúkrahúsinu á Selfossi. Við sem
hana þekktum vissum að hún gat
ekki beðið eftir því að komast heim,
enda var hún mjög heimakær
manneskja. Hún hafði yndi af því
að fá heimsóknir og andlit hennar
ljómaði oft þegar hún sagði mér
hvaða gestir höfðu komið þá vik-
una. Skemmtilegast var að koma
í heimsókn til hennar þegar hún
átti síst von á, þá sló hún oft sam-
an höndum sínum í fögnuði. Mót-
tökur hennar voru ávallt glæsileg-
ar. Aldrei fór ég frá henni án þess
að vera pakksödd og oftar en ekki
með fangið fullt. Hún var einstak-
lega góður vinur. Við hana gat ég
rætt allt milli himins og jarðar og
lá hún aldrei á skoðunum sínum.
Fjölskyldan var henni allt, því hún
hugsaði alltaf fyrst um hana áður
en hún hugsaði um sjálfa sig.
Daglega ræddi hún við börnin sín
í síma, samband hennar við systk-
ini sín var með eindæmum gott
og hjónaband hennar og afa ein-
kenndist af mikilli ást og vináttu.
Duglegri og vinnusamari konu
hef ég aldrei kynnst og eftir að
þau afí settust í helgan stein var
hvergi slakað á. Hún byijaði dag-
inn alltaf mjög snemma og verkin
sem hún kláraði fyrir hádegi voru
fjölmörg. Hannyrðimar sem hún
tók sér fyrir hendur eru ófáar og
má þar nefna pijónuðu dúkana
hennar sem prýða nú mörg heim-
ili. Á sínum seinni árum lagði hún
einnig stund á útskurð og bókband
og voru þeir hlutir hver öðrum
glæsilegri. Allar þær gjafir sem
hún hefur gefíð mér í gegnum
árin og búið til sjálf verða mér nú
^nn dýrmætari en áður, þar sem
minningarnar streyma fram þegar
ég horfí á þær.
Amma var mikil baráttukona og
oft var erfítt að vita hvernig henni
leið því hún kvartaði aldrei. Það
er ábyggilegt að amma hefði ekki
viljað liggja langa sjúkralegu og
vera upp á aðra komin. Þrek henn-
ar var ótakmarkað síðustu ár afa.
Þá stóð hún sem klettur við hlið
hans og hlífði sér hvergi við að
hugsa um hann. Hún missti mikið
þegar afí dó 16. september 1995,
en þá var eins og hluti af lífsþreki
hennar færi með honum. Styrkur
ömmu kom þó mikið í ljós eftir
andlát hans þegar hún gekk frá
öllum hans málum af mikilli reisn.
Þau voru ákaflega samlynd hjón
og í sorg okkar er gott til þess að
vita að þau eru sameinuð á ný.
Elsku mamma og Steddi, missir
ykkar er mestur en betra vega-
nesti í lífinu hefðuð þið ekki getað
fengið en einmitt frá henni. Hún
lifði fyrir ykkur, afkomendur ykkar
og afa. Bræður hennar tveir sem
á lífí eru, Bjarni og Toddi, hafa
einnig misst mikið. Megi Guð
styrkja ykkur og okkur öll, í sorg
okkar. Við verðum að reyna að
vera sterk, það er það sem amma
hefði viljað.
Elsku amma, ég veit að þú kvelst
ekki lengur og nú líður þér vel,
því afi, dóttir þín, systkini og aðrir
ástvinir taka á móti þér. Eg veit
einnig að þú munt fylgjast með
okkur hinum sem þú unnir svo
heitt og hérna megin heims eru.
Ég vil þakka þér fyrir öll góðu
árin sem við höfum átt saman.
Allar mínar góðu minningar um
þig mun ég geyma í hjarta mínu
og segja bömum mínum frá, sem
því miður fengu ekki að kynnast
þér.
Við Jón og Helga Katrín, litla
dóttir okkar, viljum kveðja þig,
elsku amma, á orðum Davíðs Stef-
ánssonar, sem okkur fínnst passa
svo vel við þig.
Þú áttir þrek og hafðir verk að vinna
og varst þér sjálfri hlífðarlaus og hörð.
Þú vaktir yfir velferð bama þinna.
Þú vildir rækta þeirra ættaijörð.
Frá æsku varstu gædd þeim góða anda,
sem gefur þjóðum ást til sinna landa
og eykur þeirra afl og trú.
En það er eðli mjúkra móðurhanda
að miðla gjöfum, eins og þú.
Við kveðjumst að sinni, elsku
amma. Hvíl í friði.
Þín
Gerða.
Hún elsku amma mín er dáin.
Daginn fyrir andlát hennar hafði
ég farið og kvatt hana vel því ég
var á förum til Spánar og kæmi
ekki aftur fyrr en um jólin. Hún
var á spítalanum á Selfossi og ég
stóð við rúmið hennar og við héld-
umst í hendur. Hún talaði ekki
mikið um veikindi sín heldur hafði
áhyggjur af því að ég myndi nú
ná mér í einhvern Spánveija, gift-
ast og setjast þar að. Hún hafði
nefnilega heyrt einhveijar slæmar
sögur af þeim.
Svona var hún amma mín, vildi
öllum alltaf svo vel. Þegar ég gekk
út af sjúkrahúsinu hugsaði ég með
mér að það yrði mitt fyrsta verk
þegar ég kæmi heim um jólin að
fara austur og heimsækja ömmu.
En skjótt skipast veður í lofti. Mik-
ið rosalega er sárt og erfitt að
hugsa. til þess að eiga aldrei eftir
að hitta hana aftur. Þetta bar svo
snöggt að og mér fannst hún eiga
svo mikið eftir.
En maður verður að hugsa sem
svo að við hérna sem söknum henn-
ar vorum ekki ein um að vilja hafa
hana hjá okkur. Hann elsku afí
minn hefur tekið fagnandi á móti
henni og ég veit að henni líður
betur núna, kómin til hans á ný.
Ótal minningar koma upp í huga
mér þegar ég hugsa til ömmu
GRETHE
BENEDIKTSSON
-I- Grethe Bene-
* diktsson fæddist
í Kaupmannahöfn
26. ágúst 1909. Hún
lést 3. október síð-
astiiðinn í Reykja-
vík. Foreldrar
hennar voru Olaf
Kyhl ofursti í
danska hernum, d.
1950, og kona hans,
Gerda Kyhl, d.
1965. Grethe átti
eina systur, Agnet-
he, d. 1947, sem gift
var Leo Hansen
fiðluleikara í Kaup-
mannahöfn. Grethe tók stúd-
entspróf í Fredericia á Jótlandi
árið 1927. Síðan stundaði hún
nám í klassískri fornleifafræði
kennari
Islands.
Útför Grethe
fram í kyrrþey.
við Kaupmanna-
hafnarháskóla og
lauk þaðan magist-
ersprófi árið 1936.
Sama vor giftist
hún dr. Jakobi
Benediktssyni. Þau
hjón fluttust til ís-
lands árið 1946.
Grethe vann tals-
vert við þýðingar,
bæði meðan hún bjó
i Kaupmannahöfn
og eftir að hún
fluttist til Islands.
Um tíu ára skeið
var hún stunda-
dönsku við Háskóla
hefur farið
Frú Grethe Benediktsson magist-
er lést í svefni á heimili sínu að
morgni hins 3. október. Hún hafði
Fverið heilsulítil síðustu sex eða sjö
árin. í veikindunum var maður
hennar, dr. Jakob Benediktsson,
henni stoð og stytta og gerði henni
kleift að vera heima þar til yfir lauk,
í því umhverfi þar sem henni líkaði
best.
Birting afmælis- og
minningargreina
Morgunblaðið tekur afmælis- og minningargreinar til birtingar end-
urgjaldslaust. Greinunum er veitt viðtaka á ritstjóm blaðsins í Kringl-
unni 1, Reykjavík, og á skrifstofu blaðsins í Hafnarstræti 85, Akur-
eyri. Þá er enn fremur unnt að senda greinarnar í símbréfi í númer
5691181.
Framvegis verður við það miðað, að um látinn einstakling birtist
ein uppistöðugrein af hæfílegri lengd en lengd annarra greina um
sama einstakling er miðuð við 2.200 tölvuslög eða um 25 dálksenti-
metra í blaðinu. Tilvitnanir í sálma eða ljóð takmarkast við eitt til
þijú erindi, Greinarhöfundar eru beðnir að hafa skírnamöfn sín en
ekki stuttnefni undir greinunum.
Við birtingu afmælisgreina gildir sú regla, að aðeins em birtar
greinar um fólk sem er 70 ára og eldra. Hins vegar eru birtar afmæl-
isfréttir ásamt mynd í Dagbók um fólk sem er 50 ára eða eldra.
Ég kynntist Grethe fyrst norður
í Skagafirði fyrir mörgum árum.
Þá var ég sumarpiltur á æskuheim-
ili Jakobs á Fjalli í Sæmundarhlíð.
Þar bjó þá Halldór bróðir Jakobs
en móðir þeirra bræðra var þar í
einu herberginu. Á hillu fyrir ofan
rúmið hennar var ljósmynd af ung-
um og fallegum hjónum. Þetta var
brúðkaupsmynd af Jakobi og
Grethe, og var brúðurin með stóran
og hvítan hatt. Einhverra hluta
vegna hefur þessi mynd orðið mér
minnisstæðari en aðrar myndir hjá
frú Sigurlaugu á Fjalli. Eg spurði
Jakob nýlega um myndina, en hún
virðist nú hafa glatast ásamt öðrum
fjölskyldumyndum sem prýddu
þetta litla herbergi norður í Skaga-
firði.
Síðar þetta sumar sá ég Grethe
í eigin persónu og líkaði strax vel
við hana, enda var hún sérlega
barngóð. Hún kom í nokkurra daga
heimsókn með manni sínum um
heyskapartímann. Og mig minnir
að hún hafí komið flest sumur þann
tíma sem ég var á Fjalli. Það fylgdi
þessum gestum dálítið framandleg-
ur andi. Þetta var fólk sem hafði
búið í stórborgum, hugsaði barnið.
Kannski að málhreimur Grethe hafi
haft einhver áhrif á þessa tilfinn-
ingu. Það mátti merkja að hún
væri útlend,'en hún talaði þó ís-
lensku alveg óaðfínnanlega. Því
þótti mér merkilegt þegar þau hjón
sögðu mér það löngu seinna að þau
töluðu alltaf saman dönsku á heim-
ili sínu.
Þessi gömlu kynni héldust svo
alla tíð síðan. Alltaf tók Grethe mér
jafn vel þegar ég leit inn í stofuna
til þeirra Jakobs í Stigahlíð 2. Hún
var gamansöm og glettin, og hún
spurði ævinlega frétta af frændfólki
mínu sem hún þekkti vel frá Kaup-
mannahafnarárunum og mat mik-
ils.
Þegar Grethe lauk prófi við
Kaupmannahafnarháskóla vorið
1936 var ekki árennilegt fyrir konu
að fá starf í því fagi sem hún hafði
lagt stund á. Þær höfðu útskrifast
tvær konur í klassískri fornleifa-
fræði þetta vor og munu hafa verið
þær fyrstu í þeirri grein við skól-
ann. Það var því við karlaveldi að
eiga. Enda fór svo að Grethe vann
sitt lífsstarf á öðrum vettvangi. Hún
fékkst allmikið við þýðingar. Meðal
annars þýddi hún ásamt Jakobi
Atómstöð Laxness á dönsku, og hún
aðstoðaði Jakob við þýðingar á fleiri
verkum eftir Laxness. Þá reyndist
hún Jakobi alla tíð góður ráðgjafi
í fræðistörfum hans og ómetanleg
hjálparhella. Hún vélritaði fyrir
hann, hreinskrifaði og annaðist
prófarkalestur á þeim fjölmörgu rit-
um sem hann hefur samið.
Grethe var alla tíð í nánu og
góðu sambandi við skyldfólk sitt í
Danmörku, og systursonur hennar
Steffen kom oft í heimsókn til henn-
ar. Á heimili þeirra hjóna var líka
Margrét frá Fjalli, bróðurdóttir Jak-
obs, meðan hún var við nám í
Reykjavík, og reyndist Grethe henni
sem besta móðir. Margrét lést langt
um aldur fram fyrir fímm árum.
Með söknuði og virðingu kveð
ég þessa hlédrægu og góðu konu.
Jakobi og öðrum aðstandendum
sendi ég samúðarkveðjur.
Baldur Hafstað.
Grethe var dóttir Olafs Kyhl of-
ursta í danska hernum og Gerdu
konu hans. Móðir hennar var tón-
elsk og listhneigð, faðir hennar
mikill áhugamaður um hersögu og
sagnfræðileg efni. Grethe tók þann-
ig í arf frá foreldrum sínum óþijót-
andi áhuga á sögulegum málefnum
og ást sína á klassískri tónlist. Hún
átti eina systur, Agnethe sem gift
var konsertmeistara dönsku út-
varpshljómsveitarinnar Leo Han-
sen, en þau eru nú bæði látin.
Faðir Grethe var á faraldsfæti
vegna starfs síns og fjölskyldan fór
víða á uppvaxtarárum hennar.
Grethe fæddist í Kaupmannahöfn
en sleit barnsskónum í Vordingborg
syðst á Sjálandi. Þegar hún var á
áttunda ári flutti fjölskyldan til
Kaupmannahafnar og þar var hún
fram á unglingsár Grethe. Þá færðu
þau sig enn um set og fluttu til
Fredericia á Jótlandi þar sem hún
lauk stúdentsprófi. Grethe ólst því
upp á hálfgerðum ferðalögum,
kynntist sífellt nýjum stöðum enda
var hún óhrædd við það að taka
sig upp og flytja til íslands þegar
þar að kom.
í háskóla var hún í fyrstu óákveð-
in og reikandi í vali á viðfangsefni
en lagði loks fyrir sig klassíska
fomleifafræði og skrifaði lokaverk-
efni um Krít. Þær voru tvær stúlk-
ur sem lögðu það nám fyrir sig þá
og útskrifuðust saman og má vera
táknrænt að hvomg þeirra fékk
nokkum tímann starf á sínu fræða-
sviði. Leiðir þeirra Jakobs Bene-
diktssonar lágu fyrst saman í há-
skólanum, hann var þá í klassískum
fræðum og heldur lengra kominn í
námi en þau sátu saman í fáeinum
kúrsum og með þeim tókust góð
kynni. Árið 1936 varð tímamótaár
í lífí Grethe, um vorið lauk hún
mag.art.-prófí og þann 17. júní
gengu þau Jakob í hjónaband: þau
áttu því sextíu ára brúðkaupsaf-
mæli í sumar. Brúðkaupsferðina
fóru þau til íslands og Grethe mundi
hana vel, varð þegar ástfangin af
þessu einkennilega landi. En faðir
hennar hafði haft sannar spurnir
af samgöngumálum á íslandi og
vildi undirbúa dóttur sína; hann
sendi hana því í reiðtíma sem ekki
veitti af sagði Grethe seinna. Þau
Jakob fóru aftur til íslands rétt
fyrir stríð, árið 1939 og voru þá
lengur því það ár kom á prent fyrsta
bók Jakobs.
íslensku lærði Grethe fyrst hjá
Sigfúsi Blöndal. Hún var fljót að
ná ömggum tökum á málinu og
eignaðist marga góðvini í hópi
Hafnarstúdenta á stríðsárunum. Þá
var mikill samhugur og samstaða
í þeirra röðum, félagslífíð öflugt,
tíðir fundir og kvöldvökur, og Jakob
ritstýrði tímaritinu Frón sem stofn-
að var á heimili þeirra hjóna. Eftir
stríð fluttu þau heim til íslands.
Jakob leysti fyrst Kristin E. Andrés-
son af við stjórnvölinn á Máli og
menningu í tvö ár en bauðst síðan
starf árið 1947 á Orðabók háskól-
ans sem hann þáði og gegndi í þijá
áratugi. Grethe efaðist aldrei um
að hún vildi búa á íslandi, hér lík-
aði henni vel og eignaðist fljótt
góða og trygga vini.
í
4
4
1
4
4
4
4
4
;
i
i
i
i
j
i
i
i
<
i
<
i
i
i
i
i
i
i