Morgunblaðið - 12.10.1996, Blaðsíða 26

26 LAUGARDAGUR 12. OKTÓBER 1996 ' JM MORGUNBLAÐIÐ
lliul il
55111
ÁSDÍS MARÍA FRANKLÍN Á FERÐ OG FLUGI
skrifstofuna í
New York,
Fyrirsæta í fyiu
fær ehhi t/innu
SDÍS María kom fyrst til
New York aðeins 14 ára
M ^kgömul, og að eigin sögn
„enn með pínulítið hvolpaspik", til
að taka þátt í einni stærstu fyris-
ætustefnu sem haldin er í Banda-
ríkjunum. Eftir það tók lif hennar
allt aðra stefnu en hana óraði fyr-
ir og nú hefur hún skrifað undir
samning við Elite fyrirsætu-
skrifstofuna í New York, sem er
ein stærsta umboðsskrifstofa
fyrir fyrirsætur í heimi.
Ásdís María var í fyrsta
hópnum á vegum Jon Casa-
blanca skólans á íslandi sem
sótti umrædda fyrirsætu-
stefnu og sjálfri fannst
henni hún vera „hálf hall-
ærisleg miðað við allar flottu
gellurnar" sem þarna voru,
eins og hún orðar það sjálf. Það
kom henni því verulega á óvart
þegar Kolbrún Aðalsteinsdóttir,
skólastjóri Jon Casablanea skól-
ans, rétti henni undir lok stefnunn-
ar listann yfír þær 24 umboðsskrif-
stofur sem vildu ná af henni tali,
með þeim orðum að hún hefði
fengið flest viðtölin af öllum í
íslenska hópnum.
Eftir þetta varð ekki aftur
snúið og Asdís María hefur
komið víða við á fyrirsætu-
ferli sínum þótt ung sé að
árum. Hún fór að starfa fyr-
ir Names umboðsskrifstof-
una í Mílanó og fyrsta verk-
efnið var sjónvarpsauglýsing fyrir
megrunarsúkkulaði, sem tekin var
upp í Monte Carlo.
„Það kom mér á óvart hvað ég fékk
mikið að gera fyrsta sumarið sem ég
starfaði sem fyrirsæta á Italíu. Reynd-
ar fór ég það sama sumar til Tókýó að
vinna. Þetta var stutt ferð og það sem
mér er minnisstæðast er hversu brjál-
æðislega dýrt er að lifa í Tókýó. Ég
man að ég hringdi heim til að segja
Starf fyrirsætunnar getur verið erfítt en
einnig bráðskemmtilegt, sérstaklega þegar
því fylgja ferðalög um allan heim. Asdís
María Franklín hefur farið víða þrátt
fyrir ungan aldur, en
hún starfar nú fyrir
Elite fyrirsætu-
A
tu<m
fólkinu að eplið kostaði 300 krónur
íslenskar.“
sýningu með
„afurfyrirsæt-
ÁSDÍS María
segir að hún hail
nánast orðið að
byija á byrjunar-
reit eftir koinuna til
New York, kynna sig
og koma sér á framfæri
í nýju umhverfi. Hér er
hún með möppuna í við-
tali við auglýsinga
stofu.
„Þetta var í ágúst 1993
og síðan ætlaði ég
heim, en á leiðinni kom
ég við í Mílanó og um-
boðsskrifstofan sendi
mig umsvifalaust í
vinnu við eina tísku-
sýningu sem ég reyndar
hafði enga hugmynd um
hvers eðlis var. Það kom
svo í ljós að sýningin var á
vegum hins þekkta fata-
hönnuðar Karls Lagerfeld
og sýnd var önnur af
tveimur fatalínum sem
hann hannar. Þarna kom
fram hver „ofurfyrirsæt-
an“ á fætur annarri, Linda
Evangelista, Nadja Auer-
mann, Kate Moss, Christie
Turlington, Yasmin og
margar fleiri. Hins vegar
var hvorki Cindy Craw-
Hvað veldur gallsteinum?
MAGNÚS JÓHANNSSON LÆKNIR SVARAR SPURNINGUM LESENDA
steina. Gallsteinar finnast oft fyrir (sveppasýkingu) í munn, einkum [■■■ ” :i
L. |jl r.allctpinar tilviljun og margir ganga með ua “ slíka steina árum saman eða jafn- lS Q ann 'lr" n ef þeim er gefinn sykur. Sveppa- oveppasyKing sýkingar af völdum candida eru al-
Iml vel alla ævi án þess að hafa af því óbægindi. Gallsteinar geta valdið jmU gengastar í munni (þruska), leereönpum oc vélinda en bær geta LiLJ
Alnæmi og
skordýr
Spurning: Hvers konar ójafn-
vægi í gallblöðrunni veldur þeim?
Eru það fleiri en einn orsakaþátt-
ur sem valda gallsteinum? Er
hægt að ganga með gallsteina alla
ævi án þess að verða þeirra var?
Svar: Gallsteinar eru venjulega
myndaðir úr kólesteróli og lítils-
háttar af kalsíumsöltum. Kólester-
ól er mjög torleyst í vatni og til að
halda því uppleystu þarf mikið af
gallsöltum og fituefninu lecitíni.
Ef einstaklingurinn myndar mikið
kólesteról eða of lítið er af gallsölt-
um og lecitíni í gallinu, getur gallið
yfirmettast af kólesteróli og þá
fara að myndast kólesterólkiyst-
allar sem smám saman verða að
gallsteinum. Gallsteinar eru al-
gengur sjúkdómur og talið er að
um 20% allra sem eru yfir 65 ára
hafi gallsteina. Gallsteinar eru
mun algengari hjá konum en körl-
um og verða algengari með aldrin-
um. Ekki er vitað hvers vegna
sumir fá gallsteina en aðrir ekki
en líkurnar aukast með offitu,
mikilli sykurneyslu og lítilli neyslu
trefjaefna. Greinilegur erfðaþátt-
ur er til staðar þannig að hættan
er meiri hjá þeim sem eiga nána
ættingja sem hafa fengið gall-
ýmis konar óþægindum sem auð-
velt er að rugla saman við önnur
óþægindi frá meltingarfærum.
Oþægindi sem einna helst eru ein-
kennandi fyrir gallsteina eru verk-
ir sem gjarnan koma eftir feita
máltíð, eru staðsettir hægra meg-
in í eíri hluta kviðar og leggur aft-
ur í bak og upp undir hægra
herðablað. Ómskoðun er einföld
og örugg aðferð til að greina gall-
steina. Ekki er endilega ástæða til
að meðhöndla gallsteina sem gefa
engin óþægindi en til greina kem-
ur sérstakt mataræði (sem minnst
af fitu og sykri) eða lyf, en slík
meðferð getur á löngum tíma
minnkað gallsteinana eða jafnvel
leyst þá alveg upp. Einnig má
beita skurðaðgerð.
Spurning: Hvað er candida
sveppur og sveppasýking? Hverj-
ar eru afleiðingar þessara sýk-
inga? Er hægt að greina hvort
menn eru með þessa sýkingu, til
dæmis með sýni úr þörmum? Er
hægt að drepa eða fjarlægja
sveppinn, með lyfjum eða á ein-
hvern annan hátt. Verða menn þá
jafngóðir á eftir?
Svar: Candida (Candida albicans)
er sveppur sem er til staðar í flest-
um einstaklingum. Hann er eink-
um að finna í munni, meltingar-
færum og leggöngum og sumir
eru einnig með hann á húðinni.
Þessi sveppur lifir á líkama okkar
í jafnvægi við aðrar örverur eins
og bakteríur og gerir okkur alla
jafna ekkert mein. Hann gerir
meira að segja sennilega gagn
með því að halda öðrum óæski-
legri sveppum frá á svipaðan hátt
og þarmabakteríur (kólíbakteríur)
halda öðrum bakteríum í skefjum.
Ef eitthvað fer úrskeiðis geta
kólíbakteríur valdið sýkingum eða
við fáum sveppasýkingu einhvers
staðar í líkamanum. Sveppasýk-
ingar, oftast af völdum candida,
hafa fengið vaxandi athygli á und-
anfömum ámm og ástæðurnar
era nokkrar. Nú er auðveldara að
greina sveppasýkingar en áður,
mikil notkun breiðvirkra sýkla-
lyfja eykur tíðni sveppasýkinga og
fjöldi einstaklinga með skert
ónæmiskerfi hefur farið vaxandi.
Þetta síðastnefnda stafar bæði af
lyfjum sem hamla starfsemi
ónæmiskerfisins og alnæmi. Sum-
ir telja að mikil sykurneysla stuðli
að sýkingum með candida en það
er ósannað. Smáböm fá oft þrusku
komið nánast hvar sem er. Yfir-
leitt gengur vel að lækna sveppa-
sýkingar með lyfjum og menn
verða jafngóðir á eftir.
í þröngum hópum fólks hefur
þvi verið haldið fram að sýkingar
með candida séu orsök margs kon-
ar sjúkdóma eða jafnvel flestra
sjúkdóma. Þetta endurspeglar við-
leitni þessara hópa til að einfalda
hlutina þannig að flestir sjúkdóm-
ar eigi sér sameiginlega orsök og
þar með sé hægt að finna eitt lyf
eða einhver einföld ráð til að
lækna alla þessa sjúkdóma. Heim-
urinn er hins vegar yfirleitt mun
flóknari en við höldum og þessar
kenningar byggja ekki á vísinda-
legum rökum.
Spurning: Getur alnæmi borist á
milli manna með fiugum eða skor-
dýmm, sem sjúga blóð úr mönn-
um og dýrum?
Svar: Þekktar smitleiðir fyrir al-
næmi em kynmök, samnýting
sprautunála meðal fikniefnaneyt-
enda, blóðgjafir eða gjöf afurða úr
blóði (mjög sjaldgæft) og börn
smitaðra mæðra geta smitast fyr-
ir eða við fæðingu eða við brjósta-
gjöf. Aðrar smitleiðir eru ekki
þekktar. Strax í upphafi al-
næmifaraldursins óttuðust menn
mjög að skordýr sem sjúga blóð
gætu borið smit á milli manna.
Þessi möguleiki hefur verið rann-
sakaður á ýmsan hátt og menn
telja nú fullvíst að engin slík
hætta sé til staðar. Algengasta
skordýrið sem sýgur blóð er
moskítóflugur, þær bera sjúk-
dóma eins og malaríu milli ein-
staklinga á þann hátt að malaríu-
sýkillinn lifir og fjölgar sér í
munnvatnskirtlum flugunnar og
þegar hún stingur sprautar hún
svolitlu munnvatni inn í fórnar-
lambið til að blóðið renni betur.
Alnæmiveiran lifir ekki nema
stutta stund í flugunni, hana er
ekki að finna í munnvatni hennar
og venjulega líður langur tími frá
því að flugan sýgur blóð úr einum
einstaklingi og þar til næsta fórn-
arlamb verður fyrir barðinu á
henni. Svipað gildir um önnur
skordýr sem sjúga blóð eins og
höfuðlýs, veggjalýs og flær.
• Lesendur Morgvnblaðsins geta spurt
lækninn um það sem þeim Uggur á
hjarta. Tekið er á móti spumingum á
virkum dögum milli klukkan 10 og 17 í
sfma 5691100 og bréfum eða sfmbréf-
um merkt: Vikulok, Fax 5691222.