Morgunblaðið - 12.10.1996, Blaðsíða 28

28 LAUGARDAGUR 12. OKTÓBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
GREINARGERÐ
Ármannsfellið
fagnrblátt
MORGUNBLAÐINU hefur borist
eftirfarandi greinargerð um Kirkju-
sandshúsin frá borgarstjóranum í
Reykjavík.
Allt frá því í júlímánuði sl., eða
í nærfellt fjóra mánuði, hafa bygg-
ingaráform Ármannsfells hf. á
Kirkjusandi 1-5 valdið miklum um-
ræðum og deilum í fjölmiðlum og
Borgarstjórn Reykjavíkur. Málið á
sér þó enn lengri aðdraganda.
Segja má að málið hafi átt upp-
haf sitt í desembermánuði á síðasta
ári. Lóðarhafi á þeim tíma var
Landsbanki íslands og var lóðin
Kirkjusandur 1-5 og Laugarnesveg-
ur 89 þá ein og óskipt lóð. Lands-
bankinn fór þá fram á það að lóð-
inni yrði skipt upp og var það sam-
þykkt. í febrúar óskaði bankinn síð-
an eftir því að deiliskipulagi og
aðalskipulagi, á þeim hluta lóðar-
innar sem tilheyrir Kirkjusandi, yrði
breytt þannig að landnotkun breytt-
ist úr iðnaðar- og athafnasvæði í
íbúðarsvæði. Þessi breyting var
samþykkt með öllum greiddum at-
kvæðum í skipulagsnefnd og eftir
því sem ég best veit voru allir skipu-
lagsnefndarmenn sammála um að
það væri mun vinsamlegra gagn-
vart þeirri byggð sem fyrir er í
hverfmu, að þama kæmu íbúðir í
stað iðnaðar. Þá held ég að það sé
engum vafa undirorpið að borg-
arbúar vilja fremur að útsýnis yfir
Sundin sé notið úr íbúðarhúsnæði
en iðnaðarhúsnæði.
í framhaldi af þessari ákvörðun
var tillaga að nýju deiliskipulagi
samþykkt í skipulagsnefnd þann
25. mars sl. í þeirri deiliskipulagstil-
lögu var gert ráð fýrir þremur tum-
byggingum, sem vom 6, 7 og 9
hæða. Deiliskipulagstillagan var
samþykkt með öllum greiddum at-
kvæðum í skipulagsnefnd. Með
skiptingu lóðarinnar, breytingu á
landnotkun og samþykktri deili-
skipulagstillögu höfðu skipulagsyf-
irvöld borgarinnar markað sína
stefnu varðandi uppbyggingu á lóð-
inni Kirkjusandur 1-5. Frá þeim
tíma hafa hinar ytri forsendur ekk-
ert breyst; lóðin er eins og hún
var, útsýnið yfir Sundin er jafn
mikilvægt og áður var, Sæbrautin
er á sínum stað og þar af leiðandi
nálægð byggðarinnar við þessa
stofnbraut og byggingaraðilinn er
sá sami og þá var.
Auknar kröfur um hljóðvist
En þó að hinar ytri forsendur
hafí ekkert breyst þá hafa aðrar
og að hluta til ófyrirséðar forsendur
breyst. Vegur þar þyngst sú um-
ræða sem hófst í júlímánuði um
hljóðvistarkröfur mengunarvamar-
reglugerðarinnar. Reglugerðin er
tiltölulega ný, eða frá árinu 1994,
og hefur ekki reynt ýkja mikið á
hana í Reykjavík frá því hún var
sett, fyrst og fremst vegna þess að
fá ný íbúðarhús hafa verið byggð
í eldri hverfum borgarinnar á und-
anfömum ámm.
Þar með er þó ekki sagt að ekk-
ert hafi verið hugað að hljóðvistar-
málum á Kirkjusandslóðinni þegar
deiliskipulagið var samþykkt í mars
sl. Skipulagsnefnd fór fram á skil-
greiningu á hljóðvist lóðar og íbúða
og þegar deiliskipulagið var af-
greitt lá fyrir umsögn frá arkitekt
hússins og Rannsóknarstofnun
byggingariðnaðarins þar sem fram
kom að gera þyrfti ákveðnar ráð-
stafanir á gluggum hússins til að
tryggja að reglugerðarkröfum um
30 desíbela hljóðgildi í íbúðum ofan
þriðju hæðar væri fullnægt. Þá kom
jafnframt fram að tryggja þyrfti
hljóðdeyfða innloftun í íbúðimar
með sérstökum búnaði til að íbúð-
irnar gætu notið fersklofts þegar
gluggar væru lokaðir. Ekkert af
þessu hefði væntanlega þurft ef
hljóðstig utan við vegg íbúða á efri
hæðum hefði verið undir 55 desíbel-
um eins og gerð er krafa um á
nýskipulögðum svæðum samkvæmt
mengunarvarnarreglugerð. Það
verður því að segjast eins og er að
á þessum tíma horfðu skipuiagsyfir-
völd borgarinnar fyrst og fremst til
þess að tryggja gæði íbúðanna með
tilliti til hljóðvistar en síður til þess
hvert hljóðstigið væri utan við vegg
íbúðanna.
Deilt um túlkun reg’lugerðar
í þessu sambandi er nærtækt að
spyija hvort þetta hafi verið mistök
af þeirra hálfu og því er til að svara
að allir sem að málinu komu voru
í góðri trú enda hafði aldrei reynt
á túlkun mengunarvarnarreglu-
gerðarinnar sem gerir aðrar og rík-
ari kröfur til hljóðstigs utan við
vegg á nýskipulögðu svæði en við
endumýjun byggðar sem fyrir er.
Á þessa túlkun reyndi hins vegar
í júlímánuði þegar deilur risu um
það hvemig bæri að túlka reglu-
gerðina. Sýndist sitt hverjum. Holl-
ustuverndin vildi túlka hana þröngt
og sagði í bréfi til Borgarskipulags
að hún teldi að viðmiðanir um ný-
skipulagt íbúðasvæði ættu fremur
við í þessu tilviki. í bréfí Hollustu-
verndar kom jafnframt fram að
stofnunin teldi „mótvægisaðgerðir
vegna hljóðstigs innanhúss vel unn-
ar og ásættanlegar". Skipulags-
stjóri ríkisins sagði aftur á móti að
hann teldi að þetta tilvik gæti fallið
undir skilgreininguna endurnýjun
byggðar sem fyrir er.
Nú voru góð ráð dýr og til að
fá niðurstöðu í málið var leitað álits
borgarlögmanns. Niðurstaða hans
var á þá leið að í þessu tilviki ætti
að gera kröfu til þess að deiliskipu-
lagstillagan uppfyllti þau ákvæði
sem kveðið er á um þegar um ný-
skipulag er að ræða. Skipulagsyfir-
völd borgarinnar gerðu þessa niður-
stöðu að sinni þó að hinu sé ekki
að neita að um þessa túlkun eru
enn skiptar skoðanir meðal margra
sem vel þekkja til skipulagsmála.
Þannig eru ýmsir þeirrar skoðunar
að ákvæðið um nýskipulag eigi fyrst
og fremst við þegar verið er að
bijóta nýtt land og skipuleggja
íbúðabyggð.
Þessi þrönga túlkun á mengunar-
varnarreglugerðinni gerir það hins
vegar að verkum að hægt er að
gera mun ríkari kröfur til hljóðvist-
ar í tilvikum sem þessum en ella
væri hægt. Ef hin túlkunin hefði
orðið ofan á hefði hljóðstig utan við
vegg mátt fara allt upp í 70 desí-
bel en eftir sem áður eru kröfur til
hljóðstigs innan dyra þær sömu.
Flókinn veruleiki
í augum leikmanna kann þetta
allt að virðast harla einfalt en þeg-
ar betur er að gáð er ekkert einfalt
í þessum málum. Ef tekið er mið
af almannahagsmunum, sem borg-
aryfirvöldum ber að standa vörð
um, þá verður sú spurning nærtæk
hvort það gildi ekki einu hvort nýtt
hús er byggt á nýskipulögðu svæði
í grónu hverfi eða nýtt hús er byggt
á þegar skipulögðu svæði í grónu
hverfí - eðli málsins samkvæmt
eigi íbúamir rétt á sömu gæðum.
Mín fyrstu viðbrögð voru á þessa
leið. En veruleikinn er talsvert
flóknari.
Til marks um það má nefna að
byggingaframkvæmdir eru nú um
það bil að hefjast við háhýsi við
Skúlagötu sem byggt er samkvæmt
deiliskipulagi frá 1986. Byggingar-
nefnd hefur beðið borgarlögmann
um álit á því hvort í því tilviki eigi
að fara eftir kröfum mengunar- og
byggingareglugerðar um nýskipu-
lag eða endurnýjun byggðar sem
fyrir er. Niðurstaða borgarlög-
manns er á þá leið að hvorugt
ákvæðið eigi við! Settir hafi verið
sérstakir skipulagsskilmálar fyrir
þessi fjölbýlishús árið 1986 og í
þeim séu ákvæði um umferðarhá-
vaða og aðgerðir gegn honum.
Er skemmst frá því að segja að
ákvæði þeirra um hljóðstig eru tals-
vert rýmri en núgildandi reglugerð-
ir og má hljóðstig innandyra vera
allt að 35 desíbel. Borgarlögmaður
bendir hins vegar réttilega á að
mjög varhugavert sé að heimila
frekari frávik frá reglugerð en
kveðið er á um varðandi endurnýjun
byggðar sem fyrir er. Eftir stendur
að við Skúlagötuna má byggja án
undanþágu með allt að 70 desíbela
hávaða við húsvegg en við Kirkju-
sand þarf undanþágu fyrir 60 desí-
bela hávaða við húsvegg.
Með þessu dæmi er ég alls ekki
að kasta rýrð á gæði þeirra íbúða
sem byggðar verða við Skúlagötu
enda munu borgaryfirvöld skilyrðis-
laust tryggja að hávaði í nýjum
íþúðum fari hvergi yfir 30 desíbel.
Ég er aðeins að benda á þá stað-
reynd sem orðið hefur æ ljósari
eftir því sem þessi mál eru skoðuð
betur, að ef desíbel við húsvegg
væru algildur mæ'likvarði á gæði
íbúðarhúsnæðis þá mætti einu gilda
hvar húsin eru byggð, allir ættu
rétt á sömu gæðum. Mótvægisað-
gerðir í húsunum sjálfum skipta
verulegu máli í þessu sambandi og
ef útiloka á með öllu að nýta slík
úrræði þá er vandséð hvernig hægt
verður að breyta úrsérgengnum
iðnaðarlóðum eða iðnaðarhúsnæði
í grónum hverfum í íbúðarhúsnæði.
Slíkt kann þó á komandi árum að
verða nauðsynlegt og til bóta fyrir
borgarmyndina. Þetta var sá veru-
Ieiki sem borgaryfírvöld stóðu and-
spænis í „Kirkjusandsmálinu" sk.
Almannahagsmunir eða
sérhagsmunir
Samkvæmt 53. gr. mengunar-
varnarreglugerðar er heilbrigðis-
nefnd í samráði við Hollustuvernd
ríkisins heimilt að veita undanþágu
frá ákvæðum um hljóðstig „vegna
sérstakra, óviðráðanlegra að-
stæðna". Ármannsfell var í fullum
rétti til að leita eftir þessari undan-
þágu og niðurstaða þessara fagað-
ila var á þá leið að ásættanlegt
væri að veita undanþágu vegna
hljóðstigs utan við vegg allt að 60
desíbelum. Engar undanþágur voru
veittar vegna hljóðvistar í íbúð eða
á svölum og útisvæðum íbúða. Þá
tekur undanþágan aðeins til eins
herbergis í örfáum íbúðum.
Þegar þetta lá fyrir var ekki
ástæða til þess fyrir skipulagsyfir-
völd að leggjast gegn íbúðabyggð
á þessari lóð. Nefndum borgarinnar
er ætlað mismunandi hlutverk og
ræður þar m.a. hugsunin um að
mismunandi þekkingu þarf til að
takast á við hin ýmsu verkefni sem
sveitarstjórn ber ábyrgð á. Sérsvið
heilbrigðisnefndar (og auðvitað
Hollustuvemdar ríkisins líka) eru
mál sem lúta að hollustu og heil-
brigði og sérsvið skipulagsnefndar
er að annast aðalskipulag og deili-
skipulag og sjá til þess að mann-
virki, sem áhrif hafa á umhverfið,
séu í samræmi við gildandi skipu-
lagsuppdrátt.
Niðurstaða í „Kirkjusandsmál-
inu“ er nú fengin. Samþykkt hefur
verið að heimila fyrirtækinu að
reisa þijár íbúðablokkir á lóðinni
Kirkjusandur 1-5 og verða þær 5
og 6 hæða. Hljóðstig utan við vegg
á nú hvergi að fara yfir 60 desí-
bel (með fráviki upp á hálft desí-
bel), allar íbúðir uppfylla kröfur
um hljóðstig innandyra, húsahæð-
ir eru ámóta og gert var ráð fyrir
í gildandi deiliskipulagi frá 1990
og útsýnisskerðing fyrir aðra íbúa
í hverfinu því síst meiri en þar var
áformað. Þess má reyndar geta
til fróðleiks að engin mótmæli
komu frá íbúum árið 1990 þegar
ákveðið var að heimila allt að
14,3 metra hátt samfellt iðnaðar-
hús á lóðinni.
Það sjónarmið hefur heyrst að
með þessari afgreiðslu hafi al-
mannahagsmunum verið fórnað á
altari sérhagsmuna tiltekins fyrir-
tækis. Þetta eru stór orð og illa
ígrunduð. Allir sem leita til
borgarinnar eiga rétt á sann-
gjarnri og faglegri málsmeðferð,
hvort heldur það eru einstaklingar
eða fyrirtæki. En þeir eiga ekki
rétt á meiru. Ármannsfell fyrir-
hugaði að byggja samtals 22 hæð-
ir á Kirkjusandi, þær eru nú komn-
ar niður í 17. íbúðirnar voru 76
þegar málið var fyrst afgreitt frá
skipulagsnefnd, þeim hefur nú
fækkað um 22. Það vita allir sem
vilja vita að því fleiri íbúðir sem
fást samþykktar á einni lóð þeim
mun meiri framlegð fæst af bygg-
ingaframkvæmdunum. Það verður
því trauðla séð með hvaða hætti
sérhagsmunum þessa tiltekna fyr-
irtækis hefur verið þjónað.
Ábyrgðarleysi
sjálfstæðismanna
Sjálfstæðismenn, sem áttu fulla
aðild að afgreiðslu upphaflegrar deili-
skipulagstillögu á Kirkjusandi 1-5,
tóku þann kost við endanlega af-
greiðslu málsins að sitja hjá og gefa
ekki upp afstöðu sína. Þeir fluttu
heldur engar breytingatillögur og
tóku því enga ábyrgð á eigin afstöðu
á fyrri stigum málsins. Þeir gagnrýna
meirihlutann fyrir að fínna ekki lausn
á þessu máli og telja í ljósi þess að
verktakinn eigi sér nokkrar málsbæt-
ur. Sú spuming hlýtur hins vegar
að vakna hvort borgaryfirvöld á
hveijum tíma eigi að fínna lausnir
fyrir byggingafyrirtækin eða hvort
fyrirtækin eigi að leita lausna, sem
rúmast innan laga, reglugerða og
þess sem getur talist faglega viðun-
andi, og leggja þær fyrir borgaryfír-
völd til afgreiðslu? Er hægt að krefj-
ast þess að meirihlutinn finni póli-
tíska lausn á hljóðvistarmálum sem
eðli málsins samkvæmt er faglegt
úrlausnarefni? Sú spuming hlýtur
líka að vakna hvort það sé viðunandi
að fulltrúar í heilbrigðisnefnd taki
enga faglega afstöðu til erindis sem
þeim berst frá utanaðkomandí aðila
- í þessu tilviki Ármannsfelli - en
noti tilefnið til að komast í pólitískan
gambít við meirihlutann í skipulags-
málum. Hver er réttur þeirra sem til
fagnefndar leita með afgreiðslu sinna
mála?
Graftrarleyfíð, sem byggingar-
fulltrúi gaf út þann 4. júní með
mínu samþykki, hefur oft komið
upp í umræðunni um byggingar-
áform á Kirkjusandi. Það er auð-
velt að vera vitur eftir á en ég
ætla að leyfa mér þann munað. Ég
get fúslega játað að það voru mis-
tök af minni hálfu að fallast á þetta
leyfi - en það voru öðra fremur
pólitísk mistök vegna þess að leyfí-
sveitingin hefur verið notuð til að
gera málið tortryggilegt. Þau mis-
tök komu ekki og eiga ekki að koma
fyrirtækinu til góða né heldur eiga
íbúar sem gerðu athugasemdir við
deiliskipulagið að gjalda fyrir þau.
Fyrir því var reyndar séð allt frá
upphafí enda segir í samkomulagi
sem byggingafulltrúi gerði við
framkvæmdastjóra Ármannsfells:
„Graftrarleyfí innifelur ekki skuld-
bindingu af hálfu Reykjavíkurborg-
ar um byggingarleyfi eða frekari
framkvæmdir á lóðinni fyrr en
skipulags- og byggingarnefndar-
þætti málsins er lokið og jafnframt
að Ármannsfell hf. á enga kröfu á
hendur Reykjavíkurborgar vegna
útgáfu graftrarleyfis þótt fyrirtæk-
inu verði synjað um byggingarleyfí
eða breytingar gerðar frá núverandi
deiliskipulagstillögu."
Frá því leyfíð var gefíð út hefur
þetta skipulagsmál tekið miklum
breytingum og sjálfsagt hafa þær
flestar verið fyrirtækinu í óhag og
íbúunum í hag. Ármannsfell vildi
eðlilega ná sem mestu út úr þeim
byggingarétti sem þeir keyptu á lóð-
inni og eflaust vildu einhveijir íbúar
sjá þessar byggingar hverfa með öllu.
í þessu máli er hins vegar ekki um
það að ræða að einhver hafí fullnað-
arsigur vegna þess að taka verður
tillit til margvíslegra sjónarmiða og
sanngimisraka. Fá skipulagsmál
hafa fengið jafnrækilega faglega
umfjöllun og það er skoðun okkar,
sem höfum staðið að samþykkt þessa
máls, að þrátt fyrir að niðurstaðan
hafí ekki fengist átakalaust sé hún
sú sem best verður að lifa við.
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir
borgarstjóri.