Morgunblaðið - 26.10.1996, Blaðsíða 20

20 LAUGARDAGUR 26. OKTÓBER 1996
VERIÐ
ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ
Rækjurannsóknir á Flæmska hattinum
Engin ofveiði á
Flæmingj agrunni
Morgunblaðið/Þorkell
LÍTIÐ hefur farið fyrir rökum um meinta ofveiði á Flæmska
hattinum, að mati ísíenskra úthafsútgerðarmanna, sem stundað
hafa rækjuveiðar þar.
JÓN Krisljánsson, fiskifræðingur, kynnti niðurstöður sínar eftir
að hafa stundað rannsóknir á rækjustofninum á Flæmingjagrunni.
„Överjandi stað-
hæfingar,“ segir
aðstoðarforstjóri
Hafrannsókna-
stofnunar
ENGIN merki eru um ofveiði á
rækju á Flæmingjagrunni og stofn-
inum stafar ekki hætta af veiðunum.
Eðlileg aldursdreifíng er innan
stofnsins, hrygningarstofninn mun
vaxa á næsta ári. Nýliðun er óviss
enn, en benda má á að skipin hafa
haldið sig dýpra en áður. Þess vegna
gæti nýliðun verið vanmetin, segir
Jón Kristjánsson, fiskifræðingur,
sem stundað hefur rannsóknir á
svæðinu að tilstuðlan nokkurra út-
hafsútgerða. Jón kynnti niðurstöður
sínar á fundi, sem Félag úthafsút-
gerða efndi til um rækjuveiðar á
Flæmska hattinum, í fyrradag.
Hann sagði að mönnum hafí orð-
ið tíðrætt um rányrkju íslendinga á
Flæmingjagrunni eftir NAFO-fund-
inn í Pétursborg í september sl. og
jafnvel talað um að við værum að
eyða rækjustofninum á svæðinu.
Lítið hafí þó farið fyrir rökum um
meinta ofveiði. Sömuleiðis vissu
menn ekkert um ástand rækju-
stofnsins og ekki haft fyrir því að
kynna sér það. Jón telur að Norð-
austur-Atlantshafsfiskveiðinefndin,
NAFO, grundvalli tillögur sínar á
veikum rökum, en í fyrra lagði hún
til að svæðinu yrði lokað, en í nýj-
ustu ráðgjöfínni hafí nefndin dregið
í land og lagt til að dregið verði úr
veiðum en þær ekki stöðvaðar.
Stofninn þrefalt minni
í upphafi veiða
I ráðleggingum vísindanefndar
NAFO 1996 segir að þrátt fyrir
styrk 1993-árgangsins, þá væru
þær áhyggjur sem hafðar voru árið
1995 af síminnkandi hrygningar-
stofni ítrekaðar vegna mikillar sókn-
ar í 1993-árganginn árin 1995-6
og vísbendinga um að 1994-árgang-
urinn sé lítill. Veiðin 1997 muni því
beinast í það sem eftir er af 1993-
árganginum, en gert er ráð fyrir
að hann skipti um kyn veturinn
1996-7. Engin spá er til um hversu
stór 1993-árgangurinn verður árið
1997. Ennfremur segir í ráðgjöf
NAFO að verulegur sóknarsam-
dráttur sé nauðsynlegur til að hægja
á fækkun kvendýra í stofninum og
varðveita karldýr. Af framansögðu
leiddi að verði leyft að veiða árið
1997 yrði afla haldið í algjöru lág-
marki.
Jón sagði rannsóknirnar hafa leitt
í ljós að afli fellur hratt fyrstu þrjá
mánuðina eftir að veiðar hefjast á
nýju svæði, en eftir það helst veiðin
stöðug nema hvað árstíðarsveiflur
koma reglulega, veiði minnkar á
haustin og eykst aftur á vorin og
nær hámarki á sumrin. Þá bendir
Jón á að skv. gögnum úr stofnmæl-
ingum sem Evrópusambandið lét
gera á sínum tíma, áður en rækju-
veiðar hófust á svæðinu, þá hafí
stofninn verið þrefalt minni þá en
hann er núna eftir nokkurra ára
veiði. Þetta sýni m.a. að mikið hafí
skort á að tillögur NAFO um engar
veiðar á þessu ári hafi verið grund-
vallaðar á vísindalegum rannsókn-
um enda hafí stóryrði á borð við
ofveiði og ógnun við tilvist stofnsins
verið felld úr texta nefndarinnar í
tillögum fyrir næsta ár.
Risastórt hafsvæði
Jón sagði að Flæmski hatturinn
væri eins og risastór þúfa á annars
sléttu hafsvæði og væri veiðisvæðið
25 þúsund ferkílómetrar sem svar-
aði til um fjórðungs af stærð ís-
lands. Vestan við hattinn kæmi
kaldur Labrador-straumurinn að
norðan, austan við kæmi hlýr Golf-
straumurinn úr suðvestri. Við þetta
skapaðist yfírborðs-hringstraumur,
sem lægi réttsælis um hattinn, nið-
urstreymi í miðjunni og uppstreymi
í köntunum sem ætti sinn þátt í að
skapa og viðhalda lífríkinu á svæð-
inu.
Rækja er karlkyns fyrstu ár ævi
sinnar. Síðar skiptir hún um kyn
og verður kvendýr það sem eftir er.
Kvendýr eru því alltaf stærri en
karldýr. Á Flæmska hattinum byrja
karldýrin að breytast í kvendýr að
hausti. Þá verður til millistig karl
og kvendýrs sem fer að mynda
hrogn í apríl og hrygnir um haust-
ið. Dreifíng árganganna er tengd
dýpi. Yngstu dýrin eru grynnst,
hlutfall og magn eldri dýra vex með
dýpi. Stærstu dýr hvers árgangs
halda sig á meira dýpi en þau
smæstu. Nýliðunar verður fyrst vart
grynnst á veiðisvæðinu. Þessar stað-
reyndir, ásamt því straummynstri,
sem er á svæðinu, hafa, að sögn
Jóns, leitt til þeirrar tilgátu að kven-
dýrin séu dreifð umhverfís „hatt-
inn“, sem er nokkum veginn hring-
laga, og lífmassi hrygnanna sé
mestur yst í hringnum. Eggin klekj-
ast, lirfumar verða sviflægar og
berast vegna straumanna inn að
miðju svæðisins. Þar alast lirfurnar
upp til að byrja með, fyrst sem svif,
síðar botnlægari. Eftir því sem þær
eldast færa þær sig á meira dýpi,
frá miðju hringsins út að jörðum
hans, verða kynþroska hrygnur og
eiga sín afkvæmi sem berast aftur
inn að miðju vegna áhrifa straums-
ins.
Ljóst er að sérfræðingar Haf-
rannsóknastofnunar era ekki alls
kostar sammála Jóni varðandi það
að rækjustofninum stafaði ekki
hætta af ofveiði, en skiptar skoðan-
ir era meðal fískifræðinga um raun-
veralegt ástand stofnsins á Flæm-
ingjagranni.
Samræmist illa
nútíma hugsunarhætti
Á fundinum vöruðu fulltrúar Ha-
frannsóknastofnunar, sem sérstak-
lega höfðu verið boðnir til fundar-
ins, við ábyrgðarlausum staðhæf-
ingum. Jóhann Siguijónsson, að-
stoðarforstjóri Hafrannsóknastofn-
unar, sagði það vera skoðun sína
að rök Jóns Kristjánssonar sam-
ræmdust illa nútímahugsunarhætti.
Ekki væri við hæfí að halda því fram
að algjörlega óheft sókn með þeirri
sóknargetu, sem við byggjum við í
dag, væri í raun og vera það sem
varðveitti fískistofnana. Þvert á
móti sýndi reynslan annað og dæmi
væra reyndar um að heilu rækju-
stofnamir hafí horfið. „Svona stað-'
hæfíngar eru gjörsamlega óveijan-
legar í alþjóðlegu samhengi og á
alþjóðlegum vettvangi auk þess sem
við höfum mörg dæmi um að hægt
er að halda ansi lengi áfram veiðum
löngu eftir að stofnar era komnir
niður fyrir það sem þeir þola í
reynd.“
Jóhann sagði að visindanefndinni
hefði vissulega verið mikill vandi á
höndum varðandi rækjustofninn á
Flæmska hattinum enda takmörkuð
vitneskja um hann. í slíkum tilfell-
um vildu menn halda að sér höndum
og viðhafa ítrastu varúð. Sérstaka
varúðarreglu væri búið að festa í
alþjóðalög og menn famir að vinna
eftir henni. Hann sagði að það hlyti
að vera hagur fólginn í því að leyfa
rækjunni að vaxa í stað þess að
veiða hana unga. Að öðrum kosti
væri stofninn mjög illa nýttur.
Yfir Ganymede
Reuter
NÝJAR tölvumyndir af yfir-
borði Ganymede, fylgitungli
Júpíters, hafa verið birtar. Eru
þær unnar úr myndum sem
Galileo-geimfarið tók yfir sama
stað, annars vegar úr 9519 km
fjarlægð 27. júní sl. og 10.220
km hæð 6. september. Blái litur-
inn við sjóndeildarhring er
óraunverulegur.
Sprengingin í TWA-þotunni
Mælarnir gætu
leyst ráðgátuna
TVEIR eldsneytismælar úr TWA-
þotunni, sem sprakk á flugi eftir
flugtak í New York í júlí sl., fund-
ust á hafsbotni í vikunni og hafa
verið sendir til skoðunar í rannsókn-
arstöð Öryggisstofnunar sam-
göngumála (NTSB) í Washington.
Að þeim hafa rannsóknaraðilar leit-
að lengi enda talið, að þeir geti
svarað því hvort vélræn bilun hafi
orsakað sprenginguna, að sögn
bandaríska blaðsins Washington
Post.
Mælamir sýna hversu mikið elds-
neyti er eftir í tönkum flugvélar.
Verður rannsakað hvort hugsan-
lega hafí orðið skammhlaup í þeim
með þeirri afleiðingu, að sprenging
hafí orðið í nær tómum miðtanki
TWA-þotunnar.
Rannsóknarmenn hafa leitt í ljós,
að sprengingin, sem grandaði þot-
unni, hafí átt sér stað í megintanki
þotunnar. Hvað olli henni hefur hins
vegar verið þeim ráðgáta. „Mælarn-
ir gætu reynst lausnin að ráðgát-
unni,“ sagði fulltrúi hjá NTSB í
samtali við Washington Post.
Á öðram mælanna vora ummerki
eftir sprengingu, samkvæmt heim-
ildum blaðsins. Rannsókn mun leiða
í ljós hvernig þau eru tilkomin.
Að sögn blaðsins New York Ti-
mes í fyrradag lagði bandaríska
flugmálastjórnin (FAA) það til fyrir
24 árum, að sérstakri tækni yrði
beitt í flugvélum til þess að útiloka
möguleika á sprengingu í eldsneyt-
istönkum. Hún fólst í því að losa
sprengifimt gas úr tönkunum með
því að dæla inn í þá gasi sem ekki
gat sprungið um leið og gekk á
eldsneytisbirgðirnar. Segir blaðið,
að aldrei hafi orðið úr því að þess-
ari tækni var beitt því flugfélögin
hafi beitt þrýstingi gegn því.
Skaðabótamál voru hafín í vik-
unni gegn Boeing-verksmiðjunum
og TWA-flugfélaginu. Bandarísk
lögfræðistofa, Kreindler og Kreindl-
er, stefndi fyrirtækjunum fyrir hönd
nokkurra aðstanda fórnarlamba
flugslyssins. í stefnunum er fullyrt,
að sprenging hafí orðið í miðtanki
þotunnar vegna hönnunar- og smíð-
isgalla og vegna þess að viðhaldi
hafí verið áfátt. Lögfræðistofan
vann skaðabótamál á hendur Pan
American-flugfélaginu fyrir hönd
aðstandenda fómarlamba Lock-
erbie-slyssins 1988. Var félagið
dæmt til að greiða aðstandendunum
500 milljónir dollara í bætur, jafn-
virði 33 milljarða króna.
Danir vonast eftir
velsæld utan EMU
Kaupmannahöfn. Morgunblaðið.
EFTIR að framkvæmdastjórn EMU
hefur lagt línumar fyrir samskipti
Evrópulanda í og utan Efnahags- og
myntbandalagsins (EMU) er danska
stjómin bjartsýn á að staða dönsku
krónunnar verði styrk, þrátt fyrir að
Danir gerist ekki aðilar að bandalag-
inu. í samtali við Jyllands-Posten
segir Marianne Jelved efnahagsráð-
herra sterkar líkur á að danskir vext-
ir verði svipaðir og innan sambands-
ins. En þessar góðu horfur gætu
einnig dregið úr líkum á að Danir
gerðust aðilar að myntbandalaginu.
Allt bendir til að gjaldmiðlar utan
EMU geti tengst euró, nýja evrópska
gjaldmiðlinum, sem verður viðmið-
unin þegar EMU gengur í gildi í
ársbyijun 1999 og að þeir geti sveifl-
ast til á fimmtán prósenta bili, rétt
eins og nú er í evrópska gengissam-
starfínu, ERM. Gleði Jelved efnaa-
hagsráðherra stafar af því að Danir
hafa góðar vonir um að geta gert
sérsamning við komandi evrópskan
seðlabanka og þyrfu þá ekki að vera
í vafasömu samfloti við gjaldmiðla,
sem metnir verða of veikir til að
komast að í EMU.
Með áframhaldandi stöðugu efna-
hagslífí, sem miðað er við sömu for-
sendur landanna og í EMU gerir
Jelved sér vonir um að verðabréfavið-
skipti verði lífleg í Danmörku og
vextir þar svipaðir og vextir EMU.
Þar með lendir danska krónana ekki
í hópi veikra gjaldmiðla eins og þess
gríska, spánska, portúgalska og ít-
alska, en þessi lönd era öll talin á
mörkum þess að eiga kost á inn-
göngu í EMU.
Ef þessar vonir Dana rætast
ganga hrakspár stjórnmálamanna,
hliðhollra EMU, um að danska krón-
an lendi í öðrum flokki utan EMU
ekki eftir. Ef þessi eftirsóknarverði
stöðugleiki næst utan EMU minnka
einnig rökin fyrir aðild Dana að mynt-
bandalaginu, sem Danir fengu undan-
tekningu frá eins og kunnugt er.