Morgunblaðið - 26.10.1996, Blaðsíða 30

30 LAUGARDAGUR 26. OKTÓBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
ÁBYRGÐ LÁNAR-
DROTTNANNA
SKULDÁSÖFNUN heimilanna er aðkallandi vandi hér á
landi. íslenzkar fjölskyldur skulda meira en fjölskyldur í
flestum nágrannalöndum og spara minna. Fram hefur komið
að eftir að fór að birta til í efnahagsmálum hér á landi hafa
lántökur heimilanna aukizt, þvert á það, sem gerist víða ann-
ars staðar, þar sem fólk tekur lán í kreppu en borgar þau niður
í góðærinu. Svo virðist sem margir Islendingar séu staðráðnir
í að eyða væntanlegum tekjuauka sínum fyrirfram.
Alltof margar íslenzkar fjölskyldur lifa þannig einfaldlega
um efni fram. Sá vandi, sem blasir við mörgum þeim, sem
leita t.d. til Ráðgjafarstofu um fjárhagsvanda heimilanna, er
yfirþyrmandi, eins og rakið var hér í blaðinu í gær. Dæmi eru
um að mánaðarleg greiðslubyrði af lánum sé mun hærri en
heildartekjur heimilisins.
Að sjálfsögðu bera einstaklingar fyrst og fremst sjálfir
ábyrgð á gerðum sínum, ef þeir steypa sér í skuldir, sem þeir
ráða ekki við að greiða. í áfangaskýrslu Ráðgjafarstofunnar,
sem Páll Pétursson félagsmálaráðherra kynnti í fyrradag, er
hins vegar vakin athygli á því að ýmislegt megi betur fara
hjá lánastofnunum.
Annars vegar er lánveiting með ábyrgð þriðja aðila, þ.e.
að vinir eða ættingjar skuldara ábyrgist greiðslu lánsins, miklu
algengari hér á landi en t.d. í Svíþjóð. Hér eru lánveitingar
af þessu tagi um 72% allra veittra lána, en aðeins um 10% í
Svíþjóð.
Hins vegar eru þess mörg dæmi að ekki sé tekið mið af
greiðslugetu fjölskyldna og einstaklinga við lánveitingar, til
dæmis með hliðsjón af fjölskyldustærð og framfærslukostn-
aði. Ráðgjafarstofan telur þetta t.d. veikan punkt í lánveiting-
um Húsnæðisstofnunar.
Þetta tvennt blandast oft saman; dæmi eru um að lánastofn-
anir haldi áfram að lána skuldurum, gegn tryggingu þriðja
aðila, þótt þær hafi aðgang að upplýsingum sem sýna að skuld-
arinn sé ekki líklegur til að standa undir greiðslubyrðinni
miðað við tekjur, aðrar skuldir og framfærslukostnað. Ábyrgð-
armennirnir hafa hins vegar oft ekki þessar sömu upplýsingar
og ábyrgjast í góðri trú skuldir, sem falla síðan á þá. Margir,
ekki sízt eldra fólk, hafa þannig misst eignir sínar, jafnvel
skuldlausar íbúðir, og komizt á kaldan klaka.
Ráðgjafarstofan leggur því til að unnið verði að því að
hætta alfarið lánveitingum með ábyrgð þriðja aðila og hvetur
til að sett verði löggjöf um faglega ábyrgð fjármálastofnana
á lánveitingum til einstaklinga og upplýsingaskyldu lánastofn-
ana til þeirra, sem ábyrgjast lán. Þetta eru þarfar tillögur og
er brýnt að stjórnvöld og lánastofnanir taki höndum saman
um breytta starfshætti.
ÁRANGUR VÍSINDA-
RANNSÓKNA
LYFJAVERZLUN ÍSLANDS hf. hefur sótt um einkaleyfi
erlendis fyrir nýtt íslenzkt lyf, Dexocort, sem notað verð-
ur við lækningu sára í munnholi. Lyfið er talið mesta nýjung
í aldarfjórðung á þessu sviði og er það fyrsta munnskolslyfið
við slíkum sárum, sem framleitt er í heiminum, en til þessa
hafa verið notuð smyrsl við munnholssárum. Prófanir Dexoc-
orts á sjúklingum hafa sýnt fram á miklu betri árangur en
til þessa hefur náðst með smyrslum og aukaverkanir eru miklu
minni.
Dexocort er fyrsta lyfið, sem byggir á íslenzkum frumrann-
sóknum, sem íslenzkt lyfjafyrirtæki skráir, en það var sam-
þykkt af heilbrigðisyfirvöldum hér 1. október sl. og er því
komið á lyfjaskrá. Það er árangur af þróunarsamvinnu Há-
skóla íslands og atvinnulífsins, en sjö ár tók að þróa lyfið í
samvinnu prófessora við tannlæknadeild, deild lyfjafræði lyf-
sala og Lyfjaverzlunarinnar. Prófessorarnir Peter Holbrook,
Þórdís Kristmundsdóttir og Þorsteinn Loftsson unnu að rann-
sóknum og þróun Dexocorts.
Forstjóri Lyfjaverzlunar íslands, Þór Sigþórsson, segir, að
lyfið hafi verið kynnt erlendis, aðallega í Evrópu, með útflutn-
ing í huga. Það hafi alls staðar vakið athygli. Þór bendir á,
að íslenzkur lyfjaiðnaðar sé mjög smár og geti ekki staðið í
frumþróun virkra lyfjaefna vegna kostnaðar, en möguleikar
séu hins vegar á að endurbæta þekkt, virk efni, endurbæta
lyfjaformið og ná fram aukinni verkun og minni aukaverkunum.
Þróun Dexocorts er nýjasta dæmið um árangur af starfi
íslenzkra vísindamanna og samstarfi Háskólans og atvinnulífs-
ins. Minna má á, að líftæknifyrirtækið Genís hf. hefur þróað
fyrstu fullnaðarafurð sína, ensím, sem notað er til erfðarann-
sókna. Það er árangur margra ára rannsókna á hitakærum
örveirum í samstarfi Háskólans, Iðntæknistofnunar, lyfjafyrir-
tækja og Járnblendifélagsins.
ÁR FRÁ SNJÓFLÓÐINU Á F U
Eggert Jónsson og Laufey Guðbjarts-
dóttir misstu son og fjölskyldu hans
Ekkikom
til greina
aðfara
í dag er ár liðið frá því snjóflóð féll á Flat-
eyri. Helgi Bjamason blaðamaður og Kjart-
an Þorbjömsson ljósmyndari voru á Flateyri
í vikunni og hittu að máli fólk sem lenti í
snjóflóðinu eða missti nána ættingja.
EGGERT Jónsson og Laufey Guð
Sigurbjört Eggertsdóttir, Egger
dóttur, Laufey með í
ÞESSIR atburðir gleymast
aldrei. Þeir koma upp í
hugann á hveijum degi og
oft á dag, allt árið,“ segja
Eggert Jónsson sjómaður og Laufey
Guðbjartsdóttir kaupmaður. í snjó-
flóðinu misstu þau son sinn, Harald,
Svanhildi Hlöðversdóttur, konu hans,
og þrjú ung börn þeirra, Harald Jón,
Ástrósu Birnu og Rebekku Rut.
Eggert og Laufey hafa búið áfram
á Flateyri og hefur verið eftir því
tekið hvað þau hafa verið sterk og
hvatt aðra Flateyringa með sér.
Eggert og Laufey voru veðurteppt
í Reykjavík en fimm af sex börnum
þeirra voru á Flateyri ásamt ijöl-
skyldum sínum. Magnús Gunnar,
sonur þeirra, hringdi um nóttina lét
þau vita að snjóflóð hefði fallið en
þá var ekki vitað hvað gerst hafði
en „við gerðum okkur þó grein fyrir
því að Haraldur sonur okkar og fjöl-
skylda hans voru í húsi sem varð
undir snjóflóðinu," segir Eggert. Þau
urðu að bíða eftir nánari fréttum og
biðin var erfið.
Sama óvissan var hjá systkinum
Haralds. Kristín Ágústsdóttir Magn-
ús Gunnar, Guðrún Sigurbjört og
Helga Ósk voru á Flateyri en Ómar
Ingi í Reykjavík. Erfítt er að Iýsa
tilfinningunum á þessum erfiða bið-
tíma. Yngsta systirin, Helga Ósk,
sem er átján ára, segist hafa verið
að hjálpa til niðri í mötuneyti Kambs,
en þangað var komið með fólkið sem
lenti í snjóflóðinu, og einnig verið í
versluninni til að almannavarna-
nefndin og björgunarsveitarmenn
gætu fengið það sem þeir þurftu.
Hún segist hafa heyrt af afdrifum
bróður síns og fjölskyldu hans en
ekki viljað trúa fyrr en hún heyrði
það frá réttum aðilum. Síðan hafi
prestur komið og fært henni fréttirn-
ar. Eggert og Laufey voru í húsi
Rauða kross íslands þegar þeim voru
færðar fréttir af láti Haralds og
Svanhildar og tveggja eldri barna
SVANHILDUR Hlöðversdóttir og Haraldur Eggertsson með börn
sín, Rebekku Rut, Harald Jón og Ástrósu Birnu.
Guðný Margrét Kristjánsdóttir
var átta tíma í snjóflóðinu
Orðið hluti
af reynslunni
FYRSTU mánuðina hugsaði
maður um lítið annað.
Þetta var auðvitað hræði-
legt en núna eru þessir
atburðir orðnir hluti af reynslunni
sem maður verður að lifa með,“
segir Guðný Margrét Kristjánsdótt-
ir. Hún var gestkomandi að Tjarnar-
götu 7 og lenti í snjóflóðinu en var
grafin upp þegar tæpir átta tímar
voru liðnir frá því flóðið féll.
Guðný Margrét lét atburðina ekki
slá sig of mikið út af laginu og
tveimur dögum eftir slysið þegar
tekið var við hana viðtal á sjúkra-
húsinu á ísafirði sagðist hún vilja
komast sem fyrst til Flateyrar og
fara að vinna aftur í frystihúsinu.
Þá var hún stirð og með marbletti
og rispur um allan líkamann, auk
þess sem sauma þurfti sár á vinstri
handlegg. Síðar kom í ljós að flóðið
og dvöl hennar undir snjófarginu
hafði haft meiri líkamleg áhrif á
hana en hún og aðrir gerðu sér grein
fyrir í upphafi. „Það gekk hægt að
fá sig góða. Ég fékk vöðvabólgu og
tognaði á öxl en það kom ekki í ljós
fyrr en nokkrum vikum síðar,“ segir
Margrét.
Gott að vera á staðnum
Hún segist hafa það mjög gott
nema hvað hún eigi það til að fá
vöðvabólgu og fínni þá til og þreyt-
ist. Hún hefur því ekki getað byijað
að vinna í frystihúsinu hjá Kambi og
segist ekki gera ráð fyrir því að geta
nokkurn tímann gert það. í staðinn
fór hún að vinna í leikskólanum í lok
GUÐNÝ Margrét Kristjánsdóttii
mars og hefur verið þar síðan.
Margrét var sofandi mestallan
tímann sem hún lá undir snjófarginu
og segist muna jafn lítið eftir þessum
tíma og fyrst eftir flóðið. Henni hef-
ur gengið ágætlega að vinna úr áfall-
inu. Hún hefur ekki leitað aðstoðar
sérfræðinga en segist hafa rætt út