Morgunblaðið - 06.12.1996, Blaðsíða 54

54 FÖSTUDAGUR 6. DESEMBER 1996
MINIMINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
+ Benedikt Krist-
jánsson var
fæddur í Alfsnesi á
Kjalarnesi 8. mars
1904, sjötti í röðinni
af fimmtán börnum
Kristjáns Þorkels-
sonar (1861-1934)
bónda og hrepp-
stjóra þar og konu
hans Sigríðar
Guðnýjar Þorláks-
: dóttur (1871-1945)
frá Varmadal.
Benedikt lést í
Sjúkrahúsi Reykja-
víkur hinn 22. nóv-
ember síðastliðinn. Sigríður
var dóttir Þorláks Jónssonar
bónda í Varmadal og konu hans
Geirlaugar Gunnarsdóttur frá
Efri-Brú í Grímsnesi. Kristján
var sonur Þorkels, síðast bónda
í Helgadal í Mosfellssveit,
Kristjánssonar í Skógarkoti I
Þingvallasveit og konu hans
Birgittu Þorsteinsdóttur Ein-
arssonar bónda í Stíflisdal. Sig-
ríður og Kristján misstu eina
dóttur í frumbernsku, en þau
systkini Benedikts sem upp
komust eru hér talin í aldurs-
röð:
Þorlákur Varmdal, f. 1894,
d. 1966, bóndi í Álfsnesi, kvænt-
ur Onnu Jónasdóttur húsfreyju.
Þorkell, f. 1897, d. 1954, bú-
fræðingur og bóndi í Víðinesi,
kvæntur Maríu Finnbjörnsdótt-
ur húsfreyju. Svanlaug, f. 1898,
d. 1966, húsfreyja, gift Jóni
Þorbjarnarsyni netagerðar-
manni. Gréta, f. 1901, d. 1993,
húsfreyja, gift Jónasi Jósteins-
syni yfirkennara. Krislján Karl,
f. 1902, d. 1977, prentari,
ókvæntur. Birgir, f. 1905, d.
1981, jámsmíðameistari,
kvæntur Lilju Jóhannesdóttur.
ísafold, f. 1907, d. 1996, hús-
freyja, gift Jóhanni Péturssyni
vélfræðingi. Guðrún, f. 1908,
d. 1991, húsfreyja, gift Krist-
jáni Isakssyni bónda í Smára-
hvammi. Fanney, f. 1909, d.
1993, húsfreyja, gift Friðriki
Jónssyni lögreglumanni. Vern-
harður, f. 1912, d. 1985, lög-
reglumaður og þingvörður, var
tvíkvæntur. Fyrri kona hans
var Nanna Magnúsdóttir hús-
•* freyja, og seinni kona Vilhelm-
Benedikt Kristjánsson frá Álfs-
nesi er nú kominn á vit feðra sinna,
92 ára að aldri. Hann var alla tíð
heilsugóður til líkama og sálar, en
lét undan síga síðustu árin, en með
fullri reisn.
ína Þorvaldsdóttir,
lögreglukona.
Helga, f. 1913, d.
1989, húsfreyja,
gift Karli Ottó Run-
ólfssyni, tónskáldi.
Jóna, f. 1915, d.
1989, húsfreyja,
gift, Jóhannesi 01-
afssyni garðyrkju-
bónda að Ásum í
Stafholtstungna-
hreppi. Þórður, f.
1917, d. 1993, næt-
urvörður hjá Sjón-
varpinu, ókvæntur.
Benedikt var
ókvæntur og barnlaus, en sam-
býliskona hans til skamms tíma,
meðan hann bjó á smábýlinu
Glóru í Álfsnesi, var Guðrún
Sveinsdóttir.
Benedikt naut almennrar
fræðslu í farskóla og var vel
gefinn og vel að sér, einkum í
landsmálum. Hann vann á búi
foreldra sinna þar til hann tók
ábýli á Glóru og rak þar lítið
en afurðagott kúabú með
nokkrar kindur og hross frá
1928-1935. Meðfram þótti hann
mjög laginn við hirðingu á loð-
dýrum, bæði í Álfsnesi og víð-
ar. Um 1948 gerðist hann bú-
stjóri í Kollafirði hjá Guðmundi
og Helgu Kolbeinsdóttur.
Seinna tók hann að sér störf
fyrir ýmsa bændur, t.d. á Korp-
úlfsstöðum, í Borgarfirði og í
Fljótshlíð. Árið 1966 kom hann
fyrst að Reykjum í Mosfells-
sveit, eignaðist þar lögheimili
og átti til æviloka. Benedikt var
léttvígur verkmaður og ágætur
íþróttamaður, einkum í glímu
þar sem hann vann til verð-
launa. Hann tók virkan þátt í
öllu félagslífi jafnaldra sinna
og starfaði í Iþróttafélagi Kjós-
arsýslu og Iþróttafélaginu
Stefni á Kjalarnesi. Hann var
einn stofnenda Ungmennafé-
lags Kjalnesinga 1939. Þá var
hann einn stofnenda Hesta-
mannafélagsins Harðar í Kjós-
arsýslu árið 1949, enda talinn
vera einn fremstu hestamanna
landsins, einkum á skeiðhest-
um.
Útför Benedikts fer fram frá
Lágafellskirkju í dag og hefst
athöfnin klukkan 14.00.
Benedikt kom til starfa hjá okkur
hjónunum á Reykjum árið 1966 og
vann fyrst til 1971 er hann fór til
dvalar austur í Fljótshlíð og víðar
um nokkurra ára skeið. Hann kom
svo aftur árið 1984. Síðustu árin
vann hann aðallega við hirðingu á
hestum og nokkrum kindum að vetr-
inum. Á sumrin vann hann nær ein-
göngu að viðhaldi á girðingum.
Hann hafði lítinn pallbíl til þessara
snúninga og ók honum sjálfur fram
á haustið 1993. Það sama sumar
reið hann Brúnka sínum óvenju
mikið og í ágúst voru teknar af
þeim kvikmyndir á Harðarvelli við
Varmá. Fyrir jólin þetta ár veiktist
Benedikt og var þá á Reykjalundi
um hátíðarnar. Talið er að þetta
hafi verið fyrsta sjúkrahúsvist hans
á langri ævi. En þrátt fyrir tæpa
heilsu hélt Benedikt hátíðlega upp
á níræðisafmælið sitt hinn 8. mars
1994. Þá komu nokkrir ættingjar
hans og vinir saman á heimili hans
á Reykjum og var þar góður fagn-
aður. Við það tækifæri bauð hann
öllum í erfí sitt sem skyldi haldið í
Hlégarði að honum gengnum og við
það er staðið.
Í júní 1994 fékk Binni, eins og
hann var oftast kallaður, inni í hús-
næði hjá Dvalarheimili aldraðra við
Hlaðhamra í Mosfellsbæ. í október
sl. var hann orðinn það heilsulítill
að hann var fluttur í Sjúkrahús
Reykjavíkur þar sem hann lést 22.
nóvember sl. Hann var sáttur við
lífið og örlög sín og kvartaði aldrei.
Hann hafði hins vegar orð á því hve
læknar og hjúkrunarfólk hefði dekr-
að við sig í Reykjalundi, á Hlað-
hömrum og nú síðast í Sjúkrahúsi
Reykjavíkur. Hann lagði á það
áherslu að öllu þessu ágæta fólki
væru færðar þakkir og er því hér
með komið á framfæri.
Leiðir okkar Binna lágu fyrst
saman er ég var snúningastrákur
hjá Hafliða móðurbróður mínum í
Þemey árið 1933. Næsti bær var
Álfsnes og áttum við Þerneyingar
mörg erindi þangað. Við fórum
þangað með mjólkurbrúsann hvern
dag, þar var pósturinn okkar og þar
var síminn. Þetta fjölmenna heimili
ljómaði af lífsgleði og orku hinnar
stóru fjölskyldu sem sat á þeim tíma
höfuðbólin tvö, Álfsnes og Víðines.
Hjálpsemi og hjartahlýja þeirra var
ótæmandi og ég, 12 ára strákurinn,
heillaðist af þessu ágæta fólki.
Tveimur á heimilinu kynntist ég þó
mest og best. Það vom Sigríður
húsfreyja, kona sem hafði komið á
legg 14 bömum og vel til manns á
þessum erfíðu tímum fyrri hluta 20.
aldarinnar, og Binni sonur hennar,
sem gaf sér góðan tíma til þess að
sinna ráðvilltu krakkagreyi sem var
að heiman í fyrsta skipti. Vingjarn-
legt og alúðlegt viðmót þeirra
mæðginanna festist mér í minni, því
börn á þessum aldri em minnug
hjartahlýju sem þeim er sýnd.
Svo skildi leiðir okkar Binna, en
þó aldrei alveg og vorum við ná-
grannar er ég var bústjóri í Víði-
nesi 1942-1944. Þá kom í ljós að
við áttum sameiginleg áhugamál
sem sneru að hestum, hrossarækt
og reiðmennsku. Binni leiddi mig
fyrstu sporin í hestamennskunni á
þessum ámm.
Næst náðum við saman eftir 1950
er ég var farinn að festa rætur við
búreksturinn á Reykjum og eignað-
ist gæðinga. Þessum hestum mínum
beitti ég í vaxandi mæli til kapp-
reiða. Við höfðum tekið þátt í að
stofna hestamannafélagið Hörð
1949 og í ágúst ár hvert spenntum
við hestana frá heyvinnuvélunum
og riðum í Amarhamar. Öllu var
hleypt og sumir fengu verðlaun,
aðrir ekki eins og gengur. Þetta
vom fjölskylduhátíðir og allir snún-
ingastrákar og nokkrar stelpur
hleyptu nú allt hvað af tók. Nokkr-
ir eldri menn tóku hesta til kostanna
og þar var einn sem skar sig úr;
hestar lágu vel skeiðsprettina hjá
Binna. Það var með ólíkindum og
líkast töfmm. Skemmst er frá að
segja að á Arnarhamri urðu átök
og hörð keppni um sigurinn í stökki
í góðhestakeppni og ekki síst í
skejði.
Á skeiðsprettunum leiddu þeir
saman hesta sína hinir fræknu garp-
ar Varmadalsbræður, Þorgeir og
Jón, en Binni hélt uppi merki Álfs-
nesbræðra og veitti frændum sínum
frá Varmadal harða keppni. Síðast
en ekki síst var Sigurður Olafsson
oftast mættur til leiks með Glettu-
börnin og Laugamesfjölskylduna,
bæði knapa og hesta. Þetta vora
fremstu menn nærlendis í skeið-
íþróttinni. Þarna varð harður slagur
og gaf Binni þar ekkert eftir, en
hann sat gjarnan ýmsa hesta fyrir
vini sína og skilaði góðum afrekum.
Við Binni höfðum það þannig að ég,
sem ekki var knapalega vaxinn,
þjálfaði hesta en hann keppti og
oftast lágu þeir vel, jafnvel þótt
hann hefði aldrei séð hestinn áður.
Toppurinn á þessu samstarfi var
þegar Kolskeggur minn náði að
komast í úrslit á Skógarhólum á
hinu fræga landsmóti LH 1958. Þá
náði Binni þriðja sæti í 250 m skeiði
í úrslitum á tímanum 24,3 sek., sem
þótti gott afrek á þessum tíma.
Venus frá Reykjum var auðvitað
uppáhaldið hjá okkur, en á henni
tók hann marga sigra og eftirminni-
legast er þegar hún náði titlinum
að vera dæmd besta hryssa á Vest-
urlandi 1960. Þá sýndi Binni Venus
og vann Kaupfélagsbikarinn, en
skeiðsprettir hryssunnar voru það
sem réðu úrslitum að lokum. Svona
mætti lengi telja, en verður ekki
gert að sinni.
Benedikt ólst upp í hópi hjnna
mannvænlegu systkina sinna í Álfs-
nesi, frænda og vina í Varmadal og
á næstu bæjum. Þessi hópur ung-
menna var alinn upp í ást og virð-
ingu fyrir landi sínu og þjóð. Að
þeirrar tíðar hætti var unnið hörðum
höndum langan vinnudag, en fáar
frístundir nýttar til æfínga og
keppni. Heilbrigður metnaður og
kapp var í hávegum haft og félags-
líf með miklum blóma undir kjörorð-
inu „íslandi allt“. Þetta þroskaði
sjálfstraust og virðingu fyrir lífinu
og samferðamönnum.
Binni átti þann draum að eiga
samneyti við íslenska náttúru, gróð-
ur og dýr. Á hans uppvaxtarárum
var ekki margra kosta völ og sam-
keppnin á öllum sviðum hörð. Hafi
hann sett markið hærra í afreka-
skránni, þá lét hann það ekki uppi.
Hann bar sitt lífsmunstur með reisn
og kjarki og kvartaði aidrei. Hann
var rólegur og yfírvegaður að hætti
hins snjalla glímumanns. En enginn
skyldi troða illsakir við hann - sá
fékk sína lexíu eftir atvikum.
Að leikslokum kveð ég Binna sem
kæran vin og óska honum mildi og
velferðar handan móðunnar miklu.
Við stofnuðum til kunningsskapar
fyrir 60 árum og samskipti okkar
einkenndust af gagnkvæmum skiln-
ingi og hlýhug. Við skiptum á sléttu;
Binni hann skilaði ávallt því sem
um var talað og þannig áttum við
ekkert hvor hjá öðmm.
Víst er það að Binni eignaðist
marga vini og velunnara þar sem
leið hans lá og margir ylja sér nú
við þær minningar. Hann sinnti
daglegum störfum sínum í kyrrþey
en lét til sín taka í keppni og leik
er færi gafst í fáum frístundum.
Nú er Binni hefír haft vistaskipti
eftir langa ævi hefir hann náð því
takmarki að skulda engum neitt og
standa skil á öllum sínum málum.
Hann átti þá ósk að vinir, ættingjar
og kunningjar gætu komið saman
og yljað sér við góðar minningar
að lokinni vegferð.
Minningin lifir.
Jón M. Guðmundsson.
Mig langar í örfáum orðum að
minnast Binna. Nú þegar komin er
kveðjustund koma upp í huga mér
mörg og skemmtileg minningarbrot,
allt frá því ég kom fyrst að Reykjum
fyrir tíu ámm. Þá mætti mér bros-
hýr, góðlátlegur, gamall maður, sem
síðar reyndist ávallt þægilegur og
skemmtilegur félagi í leik og starfí.
Við Nonni stofnuðum okkar heimili
og deildum kjallaranum á Reykjum
með Binna. Síðan komu dæturnar
í heiminn og þær hændust fljótt að
þessum hlýja og kampakáta félaga.
Hann átti því oft fótum sínum fjör
að launa undan þeim þegar hann
reyndi að komast óséður inn í her-
bergið sitt að loknum vinnudegi með
kaffibrúsann og dagblöðin undir
handleggnum.
Nú þegar jólafastan gengur í
garð minnist ég þess hve hann naut
þessa tíma og yljaði sér við góðar
minningar um jól í æsku, sem telj-
ast víst fábrotin á nútímamæli-
kvarða. Hann tók tímanlega upp
aðventuljósið sitt og kjaliarinn var
skreyttur. Hann tók þátt í gleði
barnanna og naut þess að taka út
smákökubakstur og aðrar matartil-
raunir i eldhúsi kjallarans.
Þær vom ófáar stundirnar sem
við sátum og spjölluðum. Gaman
var að hlusta á frásagnir Binna af
uppvaxtarárunum í Álfsnesi og líf-
inu í þá daga. Hann hafði víða dval-
ið við vinnumennsku til sveita og
var oft fróðlegt að heyra frásagnir
hans af aðstæðum og vinnubrögð-
um. Hann upplifði alla þá tæknibylt-
ingu sem varð í landbúnaði frá upp-
hafi þessarar aldar og fram á þenn-
an tíma.
Á árunum fyrir stríð var Binni
bústjóri á refabúi í Álfsnesi, sem
var í eigu nokkurra bænda. Á þess-
um erfíðu árum refaræktarinnar
reyndi á útsjónarsemi í fóðrun, hirð-
ingu og skinnaverkun. Hann leysti
þetta starf vel af hendi.
Binni hafði sérstakt lag á að
umgangast ungt fólk og allt ungt
vinnufólk á Reykjum laðaðist að
honum. Raulandi og broshýr mætti
hann í morgunkaffi á kaffistofu
búsins og gaf skýrslu um hrossin,
kindurnar, opin hlið og ástand girð-
inga. En meðan heilsa leyfði var það
hans starf að hirða hross og kindur
BENEDIKT
KRISTJÁNSSON
á Reykjum. Á sumrin gerði hann
við girðingar og dvaldi löngum
stundum í Skammadal. Alltaf var
hann eitthvað að bjástra og undrað-
ist ég oft hvað hann afkastaði miklu
svona fullorðinn maður. Hann var
snyrtimenni og góður verkmaður.
Binni var reglulegt náttúrubarn
og hafði unun af að umgangast og
fóðra skepnur. Hestar vom líf og
yndi Binna. Hann var mikill hesta-
maður og voru þeir ófáir hestarnir
sem hann hafði lagt til skeiðs og
unnið til verðlauna. Á veturna var
alltaf ánægjulegt að ljúka vinnudegi
í hesthúsinu hjá Binna. Þar beið
hann eftir því að einhver kæmi og
iegði á hest, og naut maður þar til-
sagnar hans. Hann fylgdist spennt-
ur með hvernig nágrönnum og vin-
um miðaði í tamningu og þjálfun
gæðinga sinna. Oft komu menn ríð-
andi að hesthúsdymnum og létu
þessa gömlu kempu taka út tamn-
inguna og leggja dóm á framfarir.
Hann fór þó alltaf varlega í að gagn-
rýna, en hrósaði óspart ef honum
þótti vel til takast.
í hrossastóðinu á Reykjum þekkti
hann hvern einasta haus og vissi
ættir allra. Hann spáði og spekúler-
aði í framtíð ungviðisins og oftast
reyndist hann sannspár í þeim efn-
um. Hann átti í gegnum tíðina
nokkrar kynslóðir af Brúnkum, en
það var hans siður að nefna hross
eftir litum. Binni fylgdist af áhuga
með hrossaræktinni í Iandinu og
hafði sínar skoðanir. Hann lagði
mikið upp úr því að hestar væm
taumléttir og fallegir töltarar. Góðir
vekringar vom þó hans yndi og tókst
hann allur á loft þegar hann sá fal-
legan skeiðsprett. Hann hvatti
drengina sína á Reykjum óspart að
leggja til skeiðs, og má segja að
hann hafí verið lærimeistari þeirra
á því sviði.
Ég og fjölskylda mín kveðjum nú
góðan vin og minnumst hans veif-
andi húfu sinni og hrópandi glað-
hlakkalega í kveðjuskyni til ríðandi
manna: „Fyrsti flokkur skeiðhesta
fram!“
Kristín á Reykjum.
Það er hálf undarleg tilfinning
þegar maður stendur frammi fyrir
því að síðasti stofninn í stómm
systkinahópi er fallinn, og að þar
með sé heil kynslóð horfín sjónum
okkar. Þessi tilfinning greip mig
þegar mér var sagt að frændi minn
Benedikt Kristjánsson frá Álfsnesi
- Binni frændi - væri allur. Hann
var einn af 14 systkinum frá Áifs-
nesi á Kjalarnesi sem upp komust,
en ein systir dó kornung. Ættartéð
er því stórt og afkomendur Álfsnes-
hjónanna margir.
Binni ólst upp hjá foreldram sín-
um, sem bjuggu í Álfsnesi og Víði-
nesi, og naut almennrar farskóla-
fræðslu i barnæsku. Hann gekk
snemma til bústarfa hjá foreldram
sínum, eins og títt var í þá daga
og bústörfum helgaði hann starfs-
krafta sína alla ævi. Það er því ekk-
ert skrýtið þó að sveitin og landbún-
aður skuli hafa átt hug hans allan,
allt fram á síðustu stundu. Um tíma
bjó hann í Glóra í Álfsneslandi, en
annars var hann ráðsmaður á ýms-
um stöðum í nágrenni höfuðborgar-
innar og á Suður- og Vesturlandi.
Það er einmitt þegar Binni frændi
var ráðsmaður í Norður-Gröf á Kjal-
arnesi að ég kynntist honum vel.
Þetta var árið 1950, ég þá tíu ára
og átti að fá að vera hjá honum í
nokkrar vikur, en vegna þess að
aðalkaupamaðurinn á bænum
strauk úr vistinni, fékk snáðinn að
vera þarna allt sumarið og undir
leiðsögn Binna hlaut ég þar mín
fyrstu raunverulegu kynni af hest-
um og hestamennsku. Það var ekki
bara að ég var settur á rakstrarvél-
ina, heldur fékk ég það mikla hlut-
verk í mínum augum, að flytja
mjólkina frá Norður-Gröf á hest-
vagni niður á mel. Oddur í Þverár-
koti kom alltaf á morgnana ríðandi
með brúsann sinn, sem ég svo fór
með á vagninum um hlaðið á Völlum
og í veg fyrir mjólkurbílinn. Binni
sá um að ég fengi þæga hesta og
allt væri í lagi áður en ég lagði af
stað, því þetta var um tveggja tíma
leiðangur á degi hveijum hérna í