Morgunblaðið - 16.07.1997, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
MIÐVIKUDAGUR 16. JÚLÍ1997 21
Norskir
gestir
LIST OG
HÖNNUN
NANNA Paalgard Pape, Magne Jensen, Svein Thingnes og verk þeirra.
Ilafnarborg
Sverrissalur
LEIRLIST/GLERUNGUR
HÖNNUN
Nanna Paalgard Pape.
Magne Jensen Svein Thingnes.
Opið alla daga frá 14-18.
Lokað þriðjudaga. Til 21. júlí.
SÝNING þriggja listhönnuða í
Sverrissal Hafnarborgar er mikils-
verð sending frá frændum vorum
Norðmönnum.
Brúnin lyftist á rýninum er hann
leit inn í salinn á dögunum, því það
var líkast sem hér væri á ferðinni
sýning á trommum indíána vegna
hinna heitu jarðlita. Uppsetningin
gat líka stutt tilgátuna, en svo kom
í ljós að um er að ræða trommur
líkt og shamar nota við seið og er
hér um einstakt vísindalegt ferli að
ræða. Gerandinn, Nanna Paalgard
Pape, er lektor í list- og handverks-
greinum við kennaradeild Óslóarhá-
skóla, og er sérgrein hennar spuni,
litun, myndvefnaður og útsaumur,
en einnig kennir hún listasögu með
áherslu á sögu fatagerðar og text-
íla almennt. Hefur einnig sinnt þró-
unar- og rannsóknarstörfum á svið-
inu.
Rétt að geta þessa alls sérstak-
lega, vegna þess að fyrir utan lista-
sögu hefur Háskóli Islands í engu
sinnt þessari hlið mjúkra gilda, sem
margir æðri skólar og þá einkum í
Bandaríkjunum leggja ekki síður
áherslu á en mál- og raunvísindi.
Þetta er afar menningarleg sýn-
ing og handverkið við gerð
trommanna óaðfinnanlegt að ég fæ
best séð. Paalgard uppgötvaði fljót-
lega þegar hún hóf að vinna í þeim,
að hún var að fást við handverks-
hefð sem tengdist hennar eigin
menningu og forsögu, hinni nor-
rænu sögu. Trommur hennar voru
ekki eftirmyndir af trommum inú-
íta, shama eða indíána. Listakonan
sannfærðist smám saman um að
vinna hennar tengdist fornri hefð
kven-shamanna - völvanna -
reynslu þeirra og veraldarsýn. Fæst
bæði við að búa til trommurnar og
að rannsaka bakgrunn þeirra, sem
felur einnig í sér rannsóknir á þeim
gildum og þeim veraldarskilningi
sem völvurnar höfðu í heiðri og leit-
ast við að tengja okkar tíma og
veruleika. Að horfa til baka felst
ekki aðeins í því að endurskapa hið
ytra form, því að til að verða sér
meðvitandi um forsöguna verðum
við að veita henni merkingu í nútím-
anum, í okkar eigin daglega lífi,
okkar eigin heimsmynd.
Paalgard gerir það ekki enda-
sleppt, heldur kemur til landsins
með hóp kvenna sem beita
trommunum við seið, sýnir tromm-
ur, segir frá þeim og fremur tón-
ræna gjörninga á staðnum með
stöllum sínum. Þetta heitir að end-
urvekja þau grundvallargildi og þá
heimssýn sem starf gömlu völvanna
og þeirra eigin byggjast á. Afar
óvenjulegt og magnþrungið. . .
Að nytjahlutir geti jafnt verið
nútímalegir og hvers konar hliðar-
tilraunir í leirlist eru munir Magni
Jensen til vitnis um. Hún telst þó
af yngri kynslóð og hóf fyrst að
starfa sjálfstætt i leirnum árið
1978, en hafði áður numið við hinn
framúrskarandi skóla list- og hand-
verks í Bergen. Vinnubrögð hennar
eru afar einföld og náttúruleg, því
hún brennir verk sín í viðarofni og
skreytir þau á mjög einfaldan hátt
þar sem skrúfusneiðingur, spírall,
hefur dijúgu hlutverki að gegna.
Einmitt með því að vinna á jafn
einfaldan og eðlisbundinn hátt öðl-
ast verk gerandans það uppruna-
lega og eðlislæga svipmót sem er
kímið að skapandi núlistumj undir-
strikað þróuðu handverki. An þess
að um bein áhrif sé að ræða minna
sum verkanna á hina ágætu dönsku
listakonu Gertrud Vaasegaard, en
þó mun frekar vera um að ræða
samnorræna hefð.
Svein Thingnes nam einnig við
Lista- og handverksskólann í Berg-
en, og eftir að hann brautskráðist
þaðan bjó hann um nokkurra ára
skeið í Danmörku og Svíþjóð, en
sneri aftur til æskustöðvanna í
Vevring í Naustdal 1970 og byggði
sér hús og vinnustofu. Var á þeim
tíma eini leirlistamaðurinn á svæð-
inu á milli Bergen og Álasunds, en
þrátt fyrir nokkra landfræðilega
einangrun tókst honum að koma
verkum sínum á framfæri og taka
þátt í sýningum víða. Vann sér
nafn fyrir sérstaka hluti notagildis
í upphafi einkum Thingnes-krúsa
og -kanna, en hneigðist að hreinum
skúlptúr og er nú helst þekktur
fyrir tilraunir með gleijung sem
undirstrikar áferð hlutanna.
Á sýningunni gengur Thingnes
út frá þemanu, sár og saumur, og
leggur áherslu á lífræna útfærslu,
sem á þó að vekja viss hrif og sárs-
aukatilfinningu hjá skoðandanum.
Þetta eru afar einföld og þokka-
full verk, rík af blæbrigðum og
sveija sig í ætt við verk hinna um
afar jarðtengd vinnubrögð. Dregið
saman í hnotskurn er um samstæða
og eftirtektarverða framkvæmd að
ræða.
Bragi Ásgeirsson
Frá árdögum útvarps
BÖKMENNTIR
Sagnfræði
ÚTVARPREYKJAVÍK
Saga Ríkisútvarpsins 1930-1960
eftir Gunnar Stefánsson.
430 bls. Útg. Sögufélag.
Prentun: Oddi hf. 1997.
ÞETTA er stjórnunarsaga fyrst
og fremst þó vitaskuld sé drepið á
aðra þætti í starfsemi ríkisútvarps-
ins. Fram kemur í formála og eftir-
mála að útvarpsstjóri hafi falið
Gunnari Stefánssyni að semja rit
þetta, en hann hefur lengi starfað
við stofnunina og þekkir innviði
hennar sennilega flestum betur.
Honum er því hægur vandinn að
lýsa stofnuninni innan frá. Á hinn
bóginn má ætla að gömlum starfs-
manni veitist ekki jafnauðvelt að
skoða efnið utan frá, skyggna það
úr fjarlægð eins og landsmenn
flestir. Saga útvarpsins er þarna
rakin í þaula, fyrst aðdragandinn
að stofnun þess, síðan upphafið og
loks rekstur þess frá ári til árs
fyrstu þijá áratugina. En þann tím-
ann má vel kalla blómaskeið stofn-
unarinnar. Þar sem útvarpið var
þá eitt um hituna var áhrifavald
þess víðtækt og ótvírætt. Sömu
raddirnar bárust hlustendum til
eyrna árum og jafnvel áratugum
saman. Snemma urðu til hefðir sem
lengi bjó að. Útvarpssögulestur
Helga Hjörvar var löngum í minn-
um hafður. Kvöldin, sem Bör Börs-
son var lesinn, stöðvaðist annað.
Það var Pálmi Hannesson sem valdi
þá sögu til flutnings, að Gunnar
Stefánsson upplýsir.
Þegar 1935 hóf Vil-
hjálmur Þ. Gíslason að
flytja annál ársins á
gamlárskvöld og stóð
svo allt fram á daga
sjónvarps. Ári síðar
hófst þátturinn um
daginn og veginn. Jón
Eyþórsson hafði hann
á hendi fyrstu árin en
hvarf þá úr dag-
skránni, meðal annars
vegna pólitísks ágrein-
ings. Sigurður Einars-
son þótti líka nokkuð
pólitískur. En það kom
síður að sök þar sem
hann sá mest um erlendar fréttir.
Löngu síðar átti heimspólitíkin að
sönnu eftir að valda ágreiningi. En
þá var heimsmyndin breytt og Sig-
urður horfinn til annarra starfa.
Annars mátti heita að þokkaleg-
ur friður væri um stofnunina, enda
var svo til ætlast að útvarpið skyldi
halda sig frá hvers konar flokka-
pólitík. Verr gekk með innanhúss-
friðinn og telur Gunnar Stefánsson
að innbyrðis átök hafi staðið stofn-
uninni fyrir þrifum fyrstu áratug-
ina. Þar sem útvarpið átti hvaðeina
undir ríkinp varð útvarpsstjóri að
standa í stöðugum bréfaskiptum
við stjórnvöld. Og báðir vildu ráða
dagskránni, útvarpsstjóri og út-
varpsráð.
Gunnar Stefánsson lýsir vel
hrifningu þeirri sem útvarpið vakti
í upphafi en furðar sig jafnframt
á tvískinnungi þeim er þá hafi
gætt í máli sumra menntamanna
sem söknuðu svéitamenningarinn-
ar en litu jafnframt með nokkurri
tortryggni til vaxandi
áhrifa þéttbýlisins. Af-
staða þeirra skilst þó
betur ef horft er til
þess að verulegur hluti
þjóðarinnar bjó þá enn
við afar frumstæð skil-
yrði þrátt fyrir sitt víð-
fræga bókvit! Breyt-
ingunum fylgdi
spenna, stundum hörð
átök. Svo gagngerð
varð þjóðlífsbyltingin
á árunum milli stríða
að segja má að þá
hafi íslendingurinn
flutt sig úr torfbæjar-
baðstofunni yfir í betri
stofuna. Gerbreyttar samgöngur
höfðu t.d. sín áhrif ekki síður en
útvarpið.
Gunnar Stefánsson hefur valið
þann kostinn að segja sögu þessa
sem ítarlegast. Sums staðar hefði
mátt draga efnið betur saman.
Marga og langa kafla úr bréfum
útvarpsstjóra og stjórnvalda hefði
mátt endursegja í stuttu máli svo
dæmi sé tekið. Höfundur er alla
jafna spar á fullyrðingar en lýsir
mönnum og málefnum þó hispurs-
laust.
Þar eð skipta þurfti ritinu var
vel til fundið að láta þennan hlut-
ann enda við 1960. Sjónvarp var
þá í augsýn. Það reyndist ekki síð-
ur áhrifamikið og dró að sér dijúg-
an hluta þeirrar athygli sem út-
varpið hafði áður notið. Og raddir
gömlu útvarpsmannanna voru þá
flestar þagnaðar. Framundan voru
breyttir tímar.
Erlendur Jónsson
Gunnar Stefánsson
Ljóða-
leikhús í
Norræna
húsinu
í OPNU húsi í Norræna húsinu
fimmtudaginn 17. júlí kl. 20
verður fluttur leikþáttur sem
nefnist Hótel Hekla. Það er
leikhópurinn Fljúgandi fiskar
sem sér um þessa dagskrá sem
verður flutt á sænsku.
Þijár sýningar verða á Hót-
el Heklu og er sýningin á
fimmtudag í formi leiklesturs,
en hinar tvær sýningarnar
verða fimmtudaginn 31. júlí
og 7. ágúst.
16 íslensk ljóð eru ofin inn
í sögu þar sem veruleiki og
draumur renna saman.
Linda Vilhjálmsdóttir og
Anton Helgi Jónsson sömdu
söguna í kringum ljóð m.a.
eftir Sjón, Diddu, Sigfús Daða-
son og Steinunni Sigurðardótt-
ur.
„Maður nokkur gengur um
borð í flugvél. Hann er með
dularfullan kassa. Hvað er í
honum? Og flugfreyjan með
snyrtilega hárið - má treysta
henni? Ætli hún sé huldu-
kona?“ segir í kynningu.
Leikendur eru tveir, Þórey
Sigþórsdóttir og Hinrik Ólafs-
son. Hlín Agnarsdóttir er leik-
stjóri og Áslaug Leifsdóttir er
útlitshönnuður. Þýðingu á
sænsku gerði Ylva Hellerud.
Aðgangur er ókeypis.
7700
ASTMA- OG 0FNÆMIS-
UPPLYSINGALINfl
GLAX0 WELLCOME
Upplýsingabæklingar liggja
frammi 1 öllum Apótekum
og á heilsugæslustöðvum.
m
buxur,
engar venjulegar buxur.
Ótrúlegur styrkur...
Vj til útivistar
vfl í veibiferbina
4 til daglegra nota.
S?o*t
W0L E I G A N I
ÚTIVISTARBÚÐIIU
viö Umferðarmiðstöðina
Sími: 551 9800
http://www.mmedia.is/~sporti
Innbrots-,
öryggls- og
brunakerfi
ELFA-GRIPO
ein mest seldu öryggiskerfin
í Evrópu.
Samþykkt af viðurkenndum
prófunarstofnunum og
fjarskiptaeftirliti ríkisins.
Mjög hagstætt verð.
Kapalkerfi frá kr. 11.610.
Þráðlaus kerfi frá kr. 22.050.
Úrval aukahluta:
Reykskynjarar, sírenur,
símhringibúnaður, fjarstillingar.
Ódýr og örugg heimilisvernd.
Tæknileg ráðgjöf - auðvelt í
uppsetningu.
I KK\ Einar
| MmM Farestveit&Co.hf.
Borgartúni 28 • Slmar 562 2901 og 562 2900
Söluumboð Akureyri: Ljósgjatinn