Morgunblaðið - 18.12.1997, Qupperneq 56

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 18. DESEMBER 1997
Eígiit-
leikar Temp
James Band ieikurínn
Þú getur unnið
glæsilegan BMl/V 31Ei frá B&L
Hver söng titillag Bnnd mgndarinnar
„Fnr Ynur Eges Bn!g“?
innai
Hlustaðu eftir svarirw á FM 957, kiipptu auglýsinguna út
og geymdu á vísum stað. Alla virka útgáfudaga
Morgunblaðsins fram til 24. desember birtist ný spurning.
Með síðustu spurningunni 24. desember birtist svarseðill
sem þú fyllir út, heftir hin svörin þín við og sendir inn.

HASKOLABIO
£dJi:LLLdUÁ
ÁLFABAKKA
AÐSENDAR GREINAR
Gangan langa
ÞAÐ dreymir engan
um að verða öryrki, en
fólk veikist, lendir í
slysum og stendur allt
í einu frammi fyrir því
að öll framtíðaráform
og áætlanir verða að
engu. En á þessum erf-
iðu tímamótum þegar
öll sund virðast vera
lokuð má eygja ljós í
myrkrinu „við búum á
íslandi, þar sem vel-
megunin er ein sú
mesta í heiminum og
samfélagið hlúir að
þegnum sínum og styð-
ur þá, sem lenda í alvar-
legum áföllum með
öflugu almannatrygg-
ingakerfi". Þetta höfum við öll heyrt
ráðamenn tala um á hátíðastundum,
og við þökkum Guði fyrir að búa
hér, en ekki t.d. í Ameríku.
Og fólk fer af stað til þess að
leita réttar síns, en það reynist vera
löng og ströng ganga, og alls ekki
eins og við höfðum gert okkur vonir
Sigurbjörg
Armannsdóttir
ur feuist jyrst og
fremst í Jiiystijöfnunar-
eiginleikuni efnisins.
Koddinn lugar sig uö hitu
og þrýstingi höfuós og
híils. Þnr iif leidundi
niyndust engir þrýsti-
punktur og blóóstreynii
iielst óheft.
...(/e/ö({ ?/en/mn
/(eí/'Si(/wcftf(i ijólayjö/'
\ Emstukir Inystifófnnntireigiiileikiir Tempur
L efnisins geru Jhh) ttt) verkum ut) Tempur kóddinn
tryggir hryggstilunni réttu stöóu í svefni, lugur
sig u<) höföinn og veitir luilsvöövunt stuöning/xinnig
uö höfuö og liúls eru í sinni núttúrnlegu stiiöu. Þuö
er engin tilviljun uö sjiikru/ijúlfúrur, læknur og
sérfrœóingur uni ullun heiin nuelu nieö Tentpur.
.5rW>'"' y/nr CÍIIX
RADIX
TEWPUk-PEDIC
Svona sofum víÖ á 21. öfdinni!
Grensósvegi 16 • 108 Rvk • S:588-8477
um. Því miður eru þeir
margir í þessum spor-
um sem eru það ungir
að þeir hafa ekki áunn-
ið sér rétt til lífeyris-
greiðslna úr lífeyris-
sjóðum og þurfa því
alfarið að treysta á al-
mannatryggingakerfið
sér til lífsviðurværis.
Þetta er oft fólk ný-
komið úr námi og er
e.t.v. jafnframt að eign-
ast þak yfir höfuðið.
Við skulum nú líta á
hvað bíður ungs ör-
yrkja, sem er í hjóna-
bandi. Oskertar örorku-
bætur nema 14.541 kr.
á mánuði og ef um
hreyfihamlaðan einstakling er að
ræða fær hann að auki um 4.700
kr. á mánuði í bensínstyrk og ef
hann á börn bætast við um 12.000
kr. barnalífeyrir með hveiju barni.
Ef maki hans er með hærri tekjur
en 74.654.00 á mánuði fær öryrkinn
ekki tekjutryggingu, sem er 27.000
á mánuði né möguleika á að fá frek-
ari uppbót vegna lyfja og læknis-
kostnaðar.
Sú ráðstöfun, að tengja greiðslur
bóta almannatrygginga við tekjur
maka, er algerlega ólögleg. Á þetta
var bent í erindi til umboðsmanns
Alþingis á sl. vetri og í kjölfarið
rætt í utandagskrárumræðu á Al-
þingi. Ástæða þess er, að í 17. grein
laga um almannatryggingar segir:
„Ef aðrar tekjur örorkulífeyris-
þega en lífeyrir almannatrygginga,
bætur samkvæmt lögum um félags-
lega aðstoð og húsaleigubætur sam-
kvæmt lögum nr. 100/1994 fara
ekki fram úr 232.064 kr. á ári skal
greiða uppbót á lífeyri hans að upp-
hæð 330.036 á ári. Hafi bótaþegi
hins vegar aðrar tekjur umfram
232.064 kr. skal skerða uppbótina
um 45% þeirra tekna sem umfram
eru.“ Það er engum vafa undirorpið,
að hér er átt við tekjur bótaþegans
sjálfs, og hvernig skerða skuli tekju-
tryggingu hans fari aðrar tekjur
hans yfir ákveðin mörk.
Þegar rætt er um tekjur einstakl-
ings er átt við hann sjálfan, nema
annað sé tekið fram. Þetta kemur
ekki aðeins fram í lagatextum á
borð við almannatryggingalögin
heldur hvarvetna þar sem einstakl-
ingar þurfa að.gera grein fyrir tekj-
um sínum. í þessu sambandi gildir
einu hvernig yfirvöld kjósa að skatt-
leggja tekjur hjóna, enda er það
annað mál.
Fyrir nú utan það hvað þetta er
óréttlátt hefur þessi ráðstöfun gríð-
arleg áhrif á sjálfsmat öryrkjans.
Hann er að ganga í gegnum það
ferli að þurfa að sætta sig við heilsu-
brest og sér ef til vill fram á það,
að menntun sú sem hann hefur ver-
ið mörg ár að afla sér, muni ekki
nýtast honum til framfærslu í fram-
tíðinni. Hann þarf nú að ganga
manna á milli og biðja um aðstoð,
ekkert er sjálfgefið, allt þarf að
sækja um með tilheyrandi vottorðum
og pappírsfargani. Og til að kóróna
niðurlæginguna, er hann nú af því
opinbera settur á framfæri maka
síns. Því að bæturnar til hans eru
svo skammarlega lágar að þær duga
Blússur
og
silkibolir
Frábært
verð
Glugginn
Laugavegi 60 simi 551 2854
oft ekki einu sinni fyrir læknis- og
lyfjakostnaði.
Það ætti öllum að vera ljóst að
hér er verið að níðast á þessum ein-
staklingi og bijóta hann niður. Og
þetta bitnar ekki aðeins á honum
því að fjölskylda hans líður einnig
fyrir þetta. Þar að auki er öryrkinn
félagslega og efnahagslega úr takti
við jafnaldra sína, sem eru útivinn-
andi og af fullum krafti að koma
sér áfram og skapa sér og sínum
framtíðarheimili, og jafnvel á frama-
braut.
Þessi skerðing er afar athyglis-
verð og lítt skiljanleg þegar litið er
til hjúskaparlaga, þar sem skýrt er
kveðið á um sameiginlega fram-
færsluskyldu hjóna. í hjúskaparlög-
um frá 14. apríl 1993 I kafla 2.
grein segir: „Hjón eru í hvívetna
Þá ráðstöfun, að tengja
greiðslur bóta Al-
mannatrygginga við
tekjur maka, telur Sig-
urbjörg Armannsdótt-
ir algerlega ólöglega.
jafnrétthá í hjúskap sínum og bera
jafnar skyldur hvort gagnvart öðru
og börnum sínum. Þeim ber að sýna
hvort öðru trúmennsku, styðja hvort
annað og gæta sameiginlegra hags-
muna heimilisins og fjölskyldu. Hjón
eiga í sameiningu að annast uppeldi
barna sinna, sjá þeim farborða og
hjálpast við að framfæra fjölskyld-
una með fjárframlögum, vinnu á
heimilinu og á annan hátt.“
í 3. grein laganna segir ennfrem-
ur „Hjón skulu skipta milli sín verk-
efnum á heimili eftir föngum, svo
og útgjöldum vegna heimilisrekstrar
og framfærslu fjölskyldu.“
Með ákvörðun sinni um skerðingu
bóta til giftra öryrkja er hið opin-
bera að skerða getu þessa hóps til
þess að standa við sinn hluta hjú-
skaparlaganna. En hjónabandið og
fjölskyldan eru að flestra mati horn-
steinn samfélagsins, og ætla mætti
að það væri í þágu samfélagsins að
treysta þessa undirstöðu frekar en
að grafa undan henni. í því sam-
bandi má nefna, að börn umvafin
traustum fjölskylduböndum lenda
sjaldan á villigötum.
Allt öðru máli gegnir um þá sem
missa atvinnu sína þar sem atvinnu-
leysisbætur eru ekki háðar tekjum
maka. Því opinbera finnst það greini-
lega vera mikiu alvarlegra fyrir fólk
að missa atvinnuna en heilsuna.
Að mínu viti er þetta rökleysa, þar
sem annars vegar er oftast um tíma-
bundið ástand að ræða, en hins veg-
ar því miður um varanlegt. Sama
máli gegnir um örorkulífeyrisgreiðsl-
ur úr lífeyrissjóðum, en þær eru ekki
háðar tekjum maka. En eins og ég
hef áður getið um eru því miður
mjög margir öryrkjar, sem hafa ekki
verið nægilega lengi á vinnumarkað-
inum til þess að vinna sér inn lífeyris-
réttindi úr lífeyrissjóðunum.
Það að mismunur skuli vera á
rétti einstaklingsins í þessum sam-
tryggingasjóðum er alveg út í hött
og hlýtur að vera lögleysa, og það
er alls ekki við hæfi að gera fólki
svo mishátt undir höfði.
Það er augljóst að hið opinbera
svífst einskis, þegar um er að ræða
að skammta örorkulífeyrisþegum
tekjur, þessum hópi sem kippt er
burt úr eðlilegum farvegi, og neyðist
til að laga sig að allt öðru lífs-
munstri, en væntingar stóðu til.
Til marks um bág kjör öryrkja
má nefna, að margir þeirra neyðast
til þess að leita á náðir hjálparstofn-
ana á jólum.
Við hljótum að gera þá kröfu, að
bætur almannatrygginga til allra
bótaþega miðist a.m.k. við lágmarks-
laun í landinu og fylgi breytingum
sem verða á þeim á hveijum tíma.
Höfundur er er félagi í MS félagi
íslands.