Morgunblaðið - 05.02.1998, Blaðsíða 34

MORGUNBLAÐIÐ
34 FIMMTUDAGUR 5. FEBRÚAR 1998
T---------------------------
MINNINGAR
GUÐJÓN
GUÐNASON
+ Guðjón Guðna-
son, yfirlæknir,
var fæddur í Reykja-
vík 23. júní 1923.
Hann lést í Reykjavík
28. janúar síðastlið-
inn. Foreldrar hans
voru Guðni Eyjólfs-
son, verkstjóri í Gas-
stöðinni í Reykjavík,
og Sigrún Sigurðar-
dóttir, húsmóðir.
Systkini hans voru
Njáll, Kjartan Ragn-
ar (dáhm 1991), Her-
dís Jóna, Gunnar
Baldur, Hrefna Guð-
ríður, Sigríður, Jó-
hann og Agnar.
Guðjón kvæntist 8. september
1946 Friðnýju Guðrúnu Péturs-
dóttur sagnfræðingi, fædd 4. janú-
ar 1922, foreldrar hennar voru
Pétur Siggeirsson og Þorbjöm
Jónsdóttir. Böm þeirra era: 1)
Pétur, f. 23. júní 1946, maki Helga
Óskarsdóttir. 2) Snævar Guðni, f.
15. ágúst 1949,3) Ámi Pétur, f. 19.
ágúst 1951, maki Þóra Ámadóttir.
4) Herdís Maríanne, f. 28. apríl
1957, maki Trausti Valdimarsson.
5) Kjartan, f. 2. febrúar 1965, maki
Svava Ingimarsdóttir. Guðjón átti
m'u bamaböm og tvö bamabama-
böm.
Guðjón lauk stúdentsprófí frá
Menntaskólanum f Reykjavík
1944. Hann lauk almennu embætt-
isprófí frá Háskóla íslands 1952,
hlaut almennt lækningaleyfi 1954
og sérfræðingsleyfí í kvensjúk-
dómum og fæðingarhjálp 1957.
Árið 1952 var hann aðstoðarlækn-
ir héraðslækiús í
Borgameslæknishér-
aði og héraðslæknis-
ins í Reykhólahéraði.
Á ámnum 1952-1957
var hami við nám og
störf í Danmörku og
Svíþjóð, síðast við
kvensjúkdóma- og
fæðingardeild sjúkra-
hússins í Gávle í Sví-
þjóð. Guðjón var
starfandi læknir í
Reykjavík frá
haustinu 1957, jafti-
framt aimar aðstoð-
arlæknir á Borgar-
spftalanum
1958-1959 og staðgöngumaður
deildarlæknis á slysavarðstofú
Heilsuvemdarstöðvar Reylqavík-
ur. Hann vann á Landspitala, fæð-
ingardeild, fyrrihluta ársins 1960,
jafnframt var hann læknir á
mæðradeild Heilsuvemdarstöðv-
arinnar, þar sem hann varð seinna
yfírlæknir í áratugi. í ágúst 1960
varð Guðjón yfirlæknir á Fæðing-
arheimili Reykjavfkur og þar
starfaði hann þar til því var lokað.
Hann var í hlutastarfi við Leitar-
stöð Krabbameinsfélagsins um
árabil og allt til dánardags. I nóv-
ember og desember 1997 var hann
heilsugæslulæknir á Ólafsfirði.
Guðjón var formaður Félags ís-
lenskra kvensjúkdómalækna
1973-1977 og í stjóm Nordisk
Förening för Gynekologi och
Obstetrik frá 1974-1982.
Útför Guðjóns fer fram frá Há-
teigskirkju í dag og hefst athöfnin
ldukkan 13.30.
Árin líða og fleiri og fleiri félagar
kveðja. Samband og vinátta sem
staðið hefur frá fjórða áratugi slitn-
ar. Haustið 1942 var minn bekkjar-
4&bgangur í Menntaskólanum í
Reykjavík sem næst fullskipaður.
Heilmikill liðsauki kom, aðallega úr
Ingimarsskóla, þá um haustið. I
fyrsta sinn varð máladeild í tveimur
bekkjum, karla og kvenna. Stúlkurn-
ar okkar knúðu fram slíka skiptingu.
I upphafí vorum við aðeins 25 haust-
ið 1938.
Við Guðjón vorum þannig orðnir
bekkjarfélagar 1942 og héldum sam-
bandi nokkurn veginn samfellt eftir
það nema þau ár sem hann var við
framhaldsnám í læknisfræði utan-
lands og starfandi sem læknir í Sví-
þjóð. Guðjón var frábær félagi og
snemma náðum við saman, sérstak-
lega í útiveru og veiðiskap. Man ég
eftir kvöldverði á æskuheimili hans á
•Meðalholti hjá foreldrum hans
Guðna, sem kenndur var við Gas-
stöðina, og móður hans Sigrúnu.
Hún framreiddi gæs fyrir okkur fé-
lagana, sem við höfðum skotið.
Við bekkjarfélagarnir vorum allir
komnir í rífandi vinnu á sumrin frá
1941. Guðjón dreif sig snemma á síld
á Raufarhöfn. Þar hitti hann konu-
efni sitt, Friðnýju Guðrúnu Péturs-
dóttur frá Oddsstöðum. Eigum við
bæði ættir að rekja til Schevinga á
Sléttu. Friðný og Guðjón voru búin
að stofna heimili skömmu eftir stríð
og eignuðust sitt fyrsta barn af fimm
árið 1946. Ef ég man rétt var heimil-
ið bak við Fríkirkjuna. Glatt var
jafnan á hjalla hjá Friðnýju og Guð-
■"íóni og gestkvæmt með einstakri
gestrisni frænku minnar.
Það var svo um árið 1960 sem við
félagarnir átta stofnuðum spilaklúbb
sem enn er við lýði að nafninu til.
Sex félaganna ásamt Guðjóni eru
dánir en nýir félagar komnir til
skjalanna. Jafnan er háð sveita-
keppni á tveimur borðum. Fyrr á ár-
um fórum við í einn almennilegan
sveitatúr í júní eða júlí ár hvert. Var
jafnan tjaldað og gjarnan farið á
sveitaball í leiðinni.
Aðalsamskipti okkar Guðjóns voru
sem fyrr veiðitúrar og fjallaferðir,
fcinkum um Rangárþing, Fjallabak
austur á Síðu, aðallega í Holtsdal,
meira og minna tengt frábærum
samskiptum sem við áttum við hjón-
in á Hvammi í Landsveit, Eyjólf og
Dúnu. Komu þau oft með okkur
austur á Síðu og þó sérstaklega
Eyjólfur. Guðjón var eins og heima-
gangur á Hvammi. Hafði verið lækn-
ir fyrir fjöiskylduna og tekið á móti
barnabörnum þeirra.
Hápunkturinn var þó dvöl hjá
hjónunum eða með Guðjóni einum á
Oddsstöðum á Sléttu við heims-
skautsbauginn á ströndinni austan
Rauðanúps og Núpskötlu. Þar undi
Guðjón sér best, a.m.k. einn mánuð á
hverju sumri, gjarnan síðustu árin
með Baldri bróður sínum. Unnu þeir
að viðhaldi hins gamla húss sem Pét-
ur tengdafaðir Guðjóns mun hafa
reist snemma á öldinni. Þetta er enn
myndarbygging. Því miður er stóra
AGA-eldavélin horfin, enda úrelt.
Þetta er eins og útgerðarjörð með
bátakosti bæði á vötnum og í sjó með
fengsæl fiskimið, selalátur og hvers
konar fuglager.
Læknisstörf Guðjóns voru víðtæk
og á mörgum sviðum hér heima í
höfuðstaðnum og víða úti á landi.
Var gaman að ferðast með honum á
fornum slóðum hans í Borgarfirði,
Snæfellsnesi og Austur-Barða-
strandarsýslu. Alls staðar var vel
tekið á móti okkur. Kvenfólkið kom
hlaupandi út á hlað til að fagna hon-
um.
Það sýnir best kraft og áræði Guð-
jóns að hann tók að sér Olafsfjarðar-
læknishérað nóvember og desember
sl.
Guðjón hafði þægilega framkomu
við öll tækifæri, og bar þetta hlýja
fas sem einkenndi hann, bræður
hans og ekki síst fóður þeirra er mér
sagt. Elsti bróðirinn, Kjartan, dó
1991. Hann átti merkilegan feril í
forystusveit SÍBS, með mönnum er
reistu Reykjalund í Mosfellssveit.
Gunnar Baldur er vel kynntur
Reykvíkingum, keyrði með þá í
strætisvagni um áratugi. Agnar,
yngstur átta systkina, hefur unnið
fyrir bændasamtökin um áratugi,
m.a. að ferðaþjónustu.
Guðjón var stilltur mjög og
hæverskur, hann var eins og hinn
vinsæli og vel kynnti faðir hans
Guðni Eyjólfsson, verkstjóri. Báðir
vinstrisinnaðir, fylgjandi Alþýðu-
flokknum gegnum þykkt og þunnt.
Þeir fylgdu stefnu vinstrimanna,
sem t.d. drifu upp verkamannabú-
staði á fjórða og fimmta áratugnum,
þ. á m. í Holtunum þar sem krakka-
hópurinn ólst upp, neðan fiskreit-
anna upp að vatnstönkum bæjarins.
Mótunarár Guðjóns voru á fjórða
áratug, þar með í kreppunni sem bjó
í okkur öllum sem voru að alast upp
þá, áður en stríðsgróði og nýsköpun
gerði okkur ringlaða.
Það var 28. janúar sl. þegar spila-
klúbbur okkar kom saman hér hjá
mér í Laufási. Guðjón átti sögn í
lokaspili kvöldsins og meldaði 4
spaða, sem var doblað. Hann vann
spilið með tveimur umframslögum.
Hann var sigri hrósandi yfir þessu,
þegar kallið kom. Greinilegt vai- að
Guðjón fór inn í algleymið án sárs-
auka á sigurstundu í íþrótt sem við
félagarnir höfum stundað með hon-
um í áratugi.
Eg flyt kveðju frá félögum og
bekkjarsystkinum í menntaskólaár-
gangi 1944. Við sjáum á eftir okkar
besta bróður, sem gekk lífsgönguna
með glæsibrag. Við færum Friðnýju,
fjölskyldunni og eftirlifandi systkin-
um Guðjóns okkar hlýjustu samúð-
arkveðjur.
Bjöm Tryggvason.
Lengi býr að fyrstu gerð voru orð,
sem flugu um huga minn, þegar mér
var tilkynnt að vinur minn Guðjón
Guðnason yfirlæknir væri allur.
Hann helgaði líf sitt viðkvæmasta og
tilfinningaríkasta þætti læknisfræð-
innar, göngu fósturs til fæðingar, og
var þannig í senn beinn þátttakandi
og fyrsti leiðbeinandi þúsunda Is-
lendinga sem nú byggja landið. Það
voru hlýjar, öruggar hendur og
geislandi bros þessa góðvinar, sem
sköpuðu það andrúmsloft sem allar
fæðandi mæður heitast óska.
Guðjón var vel menntaður læknir.
Eftir glæst sérnám og starfsferil er-
lendis, flutti hann heim fyrir rúmum
fjórum áratugum. Hann vann fyrstu
árin á mismunandi deildum og
sjúkrahúsum í Reykjavík jafnframt
því sem hann tók við yfirlæknisstöðu
á mæðradeild Heilsuverndarstöðvar-
innar. Hann gerðist einnig yfirlækn-
ir á Fæðingarheimili Reykjavíkur
við stofnun þess 1960. Þessum störf-
um gegndi hann með einstakri prýði
og sóma uns pólitísk óveður og and-
stæðingar eðlilegra fæðinga knúðu
fram lokun á Fæðingarheimilinu í
ársbyrjun 1992. Þá höfðu þar litið
sitt fyrsta dagsljós hátt í þrjátíu þús-
und Islendingar. Þessi endalok Fæð-
ingarheimilisins voru ekki sái'sauka-
laus fyrir Guðjón enda knúin fram af
ódrenglyndi þrátt fyi’ir óskir og vilja
þúsunda kvenna að þessari frábæru
starfsemi yrði haldið áfram.
Jafnframt þessum umfangsmiklu
störfum rak hann eigin læknastofu í
kvenlækningum til dauðadags og var
á því sviði virtur og dáður fyrir góða
fagmennsku og prúða framkomu.
Guðjóni kynntist ég fyrst fyrir al-
vöru er ég kom heim frá sérnámi um
mitt ár 1988 og gerðist hans nánasti
samstarfsmaður meðan lokaorustan
um Fæðingarheimilið stóð yfir. Þrátt
fyrir harða hríð að rekstrinum voru
þetta gleðirík og gefandi ár. Guðjón
bjó yfir ótrúlegri reynslu í fæðinga-
fræði, sem fáir ef nokkrir núlifandi
læknar munu öðlast á sinni ævi.
Hann lagði ekki illt orð til nokkurs
manns, var einstakur félagi, hafði
létta lund og var ríkur húmoristi.
Áhugamálin voru mörg og brenn-
andi, spilamennska, leiklist, veiðitúr-
ar og sumardvalir við ystu strönd
norður á Melrakkasléttu. Þar undi
hann hag sínum vel og kom þaðan
jafnan útitekinn og endurnærður til
að takast á við fleiri fæðingar og
vökunætur.
Að mínu mati var Guðjóni ekki
sýnd sú virðing af ráðamönnum í lif-
anda lífi sem honum bar. En verkin
töluðu sínu máli. Þúsundir glaðra
mæðra með fríska nýbura í fangi
voru í senn laun hans og heiður.
„Ó, elsku barn, með blys í dökku auga
og bros á rauðri vör!
Þú mikla spuming, framtíð lífs og listar,
þúljósávorrifór!
Þú hjartahreini vinur vors og blóma,
- í veru þinni sé ég markið þóma.
(Jóhannes úr Kötlum.)
Mark Guðjóns var alla tíð ljómi
nýburans og gleðin í kringum hverja
einstaka fæðingu. Þjóðin stendur í
mikilli þakkarskuld fyrir hans merka
framlag á þessu sviði.
Guð blessi minningu hans og fjöl-
skyldu.
Benedikt Ó. Sveinsson.
„Og mundu að láta hana aldrei
servera þér kaffið í eldhúsinu!"
Tengdapabbi kom mér á óvart með
þessum orðum þegar ég hitti hann
fyrst um jólin 1975 eftir að hafa
þekkt dóttur hans, Herdísi, í nokkr-
ar vikur. Fljótlega kom í ljós að hann
var „bara að spauga" því að kaffiser-
vering og önnur heimilisstörf voru
ósjaldan í hans verkahring. Eg lofaði
að vera góður við Dísu og var fljót-
lega tekinn inn á heimilið í Sigtúni
21. Þremur ánim seinna var „nafni“,
Guðjón Karl, fai-inn að vaxa í kvið
Dísu og ég fann að ég varð að axla
ábyrgð föður og „verða eitthvað".
Trúlega hefur tengdapabbi, sem góð
fyrirmynd, átt mestan þátt í því að
ég valdi sömu menntun og hann.
Guðjón var yfirlæknir og stofnandi
Fæðingai'heimilis Reykjavíkur og
þar vorum við viðstödd fæðingu
„nafna“ haustið 1978 og ég fékk sam-
tímis mína fyrstu leiðsögn i fæðing-
arhjálp! Mörg eru þau börnin sem
hafa litið dagsins ljós undir vakandi
auga Guðjóns og oft þurfti hann að
fara upp á Fæðingarheimili meðan
aðrir sváfu.
Afahlutverkið var Guðjóni líka far-
sælt. „Nafni“ lærði snemma að meta
afa sinn og mörg sumrin áttu þeir
saman á „paradís Guðjóns á þessari
jörð“, Oddstöðum á Melrakkasléttu,
fæðingarstað Friðnýjar Pétursdótt-
ur, eftirlifandi eiginkonu hans. Og
mörg fleiri afabörnin munu sakna
afa Guðjóns sem gaf sér alltaf tíma
til að hlusta og spjalla og viður-
kenndi ekki unglingavandamál. Guð-
jón hafði lengi átt sterkan „héraðs-
læknisdraum". Og loksins í haust
rættist „draumurinn" því Ólafur
landlæknir bað Guðjón að bjarga
málum í læknislausum Ólafsfirði.
Guðjón ráðfærði sig m.a. við mig og
fékk lánaðar nokkrar nýjai’ bækur!
Um tveggja mánaða skeið fékkst
hann við flest annað en kvensjúk-
dóma og fæðingarhjálp og upplifði
þá spennu og dramatík, sem hann
sóttist alltaf eftir.
Og síðasta spennan í lífi Guðjóns
var á bridskvöldi í gamla spila-
klúbbnum hans. Fjórir spaðar dob-
blaðir urðu honum að aldurtila, en
þannig endalok voru honum örugg-
lega að skapi!
Blessuð sé minning hans.
Trausti Valdimarsson, Svíþjóð.
Fréttin um andlát ástkærs bróður
míns, Guðjóns Guðnasonar, kom mér
sem reiðarslag. Eg mun geyma í
huga mér minninguna um kæran
bróður, glaðværð hans, háttvísi og
jafnframt látleysi.
Við vorum átta systkini og ég man
þegar við vorum að alast upp voru
lífsskilyrði á Islandi stundum erfið.
Ótal minningar koma í hugann. Ég
minnist köldu vetrarmorgnanna þeg-
ar við Guðjón bárum út blöðin sam-
an, hvernig sem viðraði. Ég minnist
einnig fagurs sumardags þegar við
sem börn töpuðum áttum okkar í
berjamó úti í Vífilsstaðahrauni og
vorum svo hrædd við að tófurnar í
hrauninu kæmu og ætu okkur að við
lögðumst á bæn og báðum Guð að
bjarga okkur. Sem Hann og gerði.
Minningar þessar eru sem greyptar í
huga mér og vinátta okkar systkina
hefur verið órjúfanleg síðan og þrátt
fyrir aðskilnað milli landa hafa end-
urfundir okkur alltaf verið jafnkær-
ir.
Eiginmaður minn, Gui de
Bisschop, læknii', kunni einnig mjög
að meta Guðjón, jafnt vináttu hans,
sem fjölskyldumann og sem fag-
mann í starfsgrein sinni, læknisfræð-
inni. Guðjón og Friðný tóku einnig
opnum örmum á móti börnum mín-
um, Isabelle og Eric, sem og tengda-
dóttur minni Kiran,_þegar þau höfðu
sín fyrstu kynni af Islandi og mynd-
uðust á milli þeirra sterk vináttu-
bönd.
Fyrir hönd fjölskyldu minnar
sendi ég Friðnýju og börnunum okk-
ar innilegustu samúðarkveðjur, Guð
blessi minningu Guðjóns bróður.
Sigríður Guðnadóttir - de
Bisschop. Marseille, Frakklandi.
„Hann pabbi dó svo fallega." Þessi
orð Árna Péturs sonar Guðjóns afa
sem við kveðjum í dag hljóma í eyr-
um mér. Hann sat við spilaborð með
gömlum góðum vinum, rétt eins og
hann hafði gert svo ótal oft áður.
Þarna hafði hann fengið glimrandi
hönd, 4 spaða „doblaða11. Hann spil-
aði til sigurs í þessu síðasta spili
sínu. Hann naut augnabliksins, lék á
als oddi og lét brandara fjúka en þá
kom kallið mikla.
Spámaðurinn Gibran segir: „Þú
leitar að leyndardómi dauðans? En
hvernig ættir þú að finna hann ef þú
leitar hans ekki í æðaslögum lífs-
ins?“
Afi Guðjón var einstaklega lifandi
maðui', maður sem vildi lifa til að
starfa og njóta. Hann var læknir og
fékk að vinna sem slíkur til síðustu
stundar. Lífið var honum gott. Það
vai- einmitt læknirinn Guðjón sem ég
kynntist fyrst. Árið 1962 og ég átti
von á fyrsta barninu mínu. Ung var
ég þá og þótti svo undurgott að hitta
þennan ljúfa lækni. Ég vissi ekki að
seinna - löngu seinna ætti hann eftir
að verða afi yngsta barnsins míns og
taka á móti því inn í þennan heim
með sömu Ijúfmennskunni og örygg-
inu sem einkenndu hann sem fæð-
ingalækni alla tíð.
Þennan sólskinsmorgun í ágúst
þegar litli fallegi di-engurinn, Pétur
Jakob, leit lífsins ljós, voru augu
Guðjóns full af tárum - tárum gleði
og stolts! Eftir þetta augnablik varð
Guðjón læknir að Guðjóni afa í
hjarta mér.
Og tíminn leið - lífið okkar er svo
margbrotið og hringirnir sem við
förum ótrúlegir.
Áiúð vai' 1997. Guðjón afi kominn
norður í Olafsfjörð, að leysa af sem
héraðslæknir í tvo mánuði. Bjöllur
hringdu. Pétur Jakob í Menntaskól-
anum á Akureyri og afinn hans,
hann Guðjón, svo nærri. Sambandi
var komið á. Afi Guðjón ljúfur og
glaður sem fyrr tók vel á móti sonar-
syninum. Þeir töluðu saman sem
tveir fullorðnii' menn. Afi töfraði
fram spennandi rétti í eldhúsinu, því
þá list kunni hann manna best. Pétur
Jakob spurði spurninga um ýmsa
leynardóma lífsins og afi svaraði eft-
ir bestu getu. Ég veit að þeir báðir
nutu þessara stunda.
Um leið og ég óska Guðjóni Guðn-
asyni fallegrar ferðar til eilífðar-
landsins, þakka ég honum af öllu
hjarta fyrir drenginn minn, afa-
drenginn hans - hann Pétur Jakob.
Helga Mattína, Grímsey.
Það er erfitt að átta sig á og sætta
sig við að Guðjón Guðnason yfir-
læknir Fæðingarheimilis Reykjavík-
ur sé horfinn sjónum okkar. En
þannig er lífsins saga. Einn fer og
annar kemur. Guðjón Guðnason yfir-
læknir helgaði stóran hluta ævi sinn-
ar því að aðstoða þá sem voru að
koma, - sem voru að hefja lífsgöng-
una inn í þessa flóknu veröld.
Guðjón aðstoðaði við lífsundrið
mikla með þeirri auðmýkt og reisn,
sem aldrei mun gleymast okkur sem
með honum störfuðum. Það var eng-
inn hávaði, bægslagangur eða „hér
er ég, sem einn veit“, heldur sam-
vinna sem einkenndist af rósemi og
virðingu fyrir lífinu nýja og þeim,
sem að því stóðu.
Guðjón sá lengra en flestir kolleg-
ar hans á þeim tíma, þegai' Fæðing-
arheimilið opnaði dyr sínar. Þær dyr
opnuðust uppá gátt fyrir nýjum
víddum í fæðingarhjálp, um leið og
þær opnu dyr opnuðu einnig nýjar
íeiðir til handa íslenskum mæðrum,
feðrum og bömum þeirra.
Fram að þeim tíma voru allar dyr
lokaðar feðrum, og mæðui- fengu
ekki börn sín eftir fæðinguna fyrr en
eftir „dúk og disk“. Allskonar hind-
urvitni lokuðu á skynsemina og sjálf-
sögð mannréttindi. Guðjón bauð
þessu birginn og mörgu öðru í einok-
unarstefnunni sem ríkti í fæðingar-
hjálp á Islandi á þeim tíma. Guðjón
þorði að standa við sannfæringu sína
og fylgja henni eftir án þess að hafa
hátt. Fæðingarheimilið var braut-
ryðjandi. Fagfólk úr hinum stóra
heimi kom gagngert til íslands til
þess að kynna sér starfsemina. Ef
Guðjóns hefði ekki notið við hefðu ís-
lenskar konur trúlega þurft að bíða
lengi eftii' þeim framfórum í fæðing-
arhjálp, sem áttu sér stað á þessum
tíma. Val á milli tæknisjúkrahúss
annarsvegar og fæðingarheimilis
hins vegar var að mati Guðjóns
Guðnasonar jafnvægisleg nauðsyn,
faglega sem og þjónustulega svo
ekki sé talað um fjárhagslegu hlið-
ina, sem vefst fyrir mörgum í dag,
enda fór hann ekki dult með þá skoð-
un sína að sjúkrahús væru fyrir