Morgunblaðið - 05.02.1998, Blaðsíða 32

32 FIMMTUDAGUR 5. FBBRÚAR 1998
SKOÐUN
MORGUNBLAÐIÐ
RÉTTLÆTI
EÐA SJÁLFDÆMI?
ÞESSA dagana, þegar
alþjóð stendur frammi
fyrir verkfalli sjó-
manna, keppast fjöl-
miðlar við að brýna
fyrir landsmönnum hve
margir miljarðar muni
tapast í komandi verk-
falli og hve miklum
tekjum þjóðarbúið
muni verða af. Undir-
ritaður hefur enga sér-
staka hagfræðiþekk-
ingu og dregur í sjálfu
sér ekki í efa að efna-
hagslegir hagsmunir
gætu glatast í komandi
verkfalli. Slíkar stað-
reyndir fela hins vegar
ekki í sér nein ný sannindi. Öll verk-
föll hafa skaðleg áhrif á efnahagslíf-
ið og því ber að forðast þau. Verk-
föll eru neyðarúrræði sem stéttarfé-
lög forðast í lengstu lög.
x- Hvernig stendur þá á því að öll
sjómannastétt þessa lands hefur
gripið til þessa neyðarúrræðis?
Hvernig stendur á því að sjómenn
eru tilbúnir til þess að fórna sínum
eigin fjárhagslegu gæðum með því
að efna til verkfalls enn á ný, í
þriðja sinn á fjórum árum?
Svarið er í raun mjög einfalt. Til-
gangur þessa verkfalls er sá að
standa vörð um samningsbundin
kjör sjómanna. Þá gæti einhver
spurt til hvers þurfí að efna til verk-
falls til þess að verja kjör sem þeg-
* ar hefur verið samið um?
Ástæðan er sú að stór hluti út-
gerðarmanna þessa lands, undir
forystu Landssambands íslenskra
útvegsmanna, hefur brotið samn-
ingsbundinn og lögvarinn rétt sjó-
manna til margra ára án þess að
sjómenn eða samtök þeirra hafi
fengið rönd við reist. Þessi lögbrot
útgerðarmanna hafa verið stunduð
ár eftir ár þrátt fyrir að löggjafinn
hafi staðfest hin samn-
ingsbundnu kjör sjó-
manna með sérstökum
breytingum á lögum
um skiptaverðmæti og
greiðslumiðlun innan
sjávarútvegsins með
lögum nr. 24/1986.
Aðdragandi að setn-
ingu þessara laga voru
kjaraviðræður sem
fram fóru á árinu 1994,
en þá var meginkrafa
sjómanna hin sama og í
dag, þ.e. að fullt verð
sjávarafla yrði lagt til
grundvallar við hluta-
skipti. Sú krafa náði
ekki fram að ganga í
samningaviðræðum við forsvars-
menn LIÚ og því var endir verk-
falls í maí 1994, sem fylgdi í kjölfar
hinna árangurslausu viðræðna, sá
að sett voru lög á Alþingi, sem fólu
efnislega í sér lögbindingu á kröfu
sjómanna. Að auki var sett á stofn
svokölluð samstarfsnefnd sjómanna
og útvegsmanna sem leysa skyldi úr
ágreiningsefnum er tengdust við-
skiptum útgerðarmanna með veiði-
heimildir. í 10. gr. þessara laga var
lögbundið svohljóðandi ákvæði;
„Ekki er heimilt að draga frá heild-
arverðmæti afla í þessu sambandi
kostnað vegna kaupa á veiðiheimild-
um.
Forsvarsmenn sjómanna töldu
sig þar með hafa fengið fulla trygg-
ingu fyrir því að kjör sjómanna
yrðu ekki skert með svokölluðu
„kvótabraski" útgerðarmanna. En
Adam var ekki lengi í Paradís. í
raun breyttu þessi lög í engu fram-
ferði þeirra útgerðarmanna sem í
hlut áttu. Leiddi það til þess að
fjöldi mála var lagður fyrir hina ný-
stofnuðu samstarfsnefnd. Það
reyndist hins vegar algerlega til-
gangslaust þar sem útgerðarmenn
hunsuðu niðurstöður nefndarinnar
og virtu hana að vettugi ef þeim
þóknaðist svo.
Minnugir þeirrar reynslu og þess
lærdóms sem sjómenn gátu dregið
af samstarfsnefndinni var fyrri
krafa sjómanna sett á oddinn í þeim
kjaraviðræðum sem hófust ári síð-
ar, eða árið 1995. Enn enduðu þær
viðræður með verkfalli í júní sama
ár. Aftur þverneitaði LIÚ að virða
þau kjör sem lögbundin höfðu verið
árið áður og því endaði þetta verk-
fall með bráðabirgðalögum 19. júní
sem staðfest voru síðar með lögum
nr. 84/1995. Með þeirri lagasetningu
var sett á stofn svokölluð úrskurð-
Eina raunhæfa úrræði
sjómanna er, að mati
Jóhanns
Halldórssonar, að láta
reyna á það til þrautar
í þessu verkfalli að fá
nýja útgerðarmenn til
samninga um
markaðstengt fiskverð.
arnefnd sjómanna og útvegsmanna
sem ákvarða átti fiskverð sem nota
átti við uppgjör á aflahlutum áhafna
einstakra skipa. Sjómenn voru upp-
haflega bjartsýnir og töldu að þar
með hlyti að skapast friður um þessi
mál til framtíðar. Það kom hins veg-
ar fljótlega á daginn að umrædd
nefnd skilaði engum árangri í störf-
um sínum og varð fljótlega óstarf-
hæf vegna ágreinings nefndar-
manna við úrlausn mála.
Þannig var ljóst að árangur
tveggja harðvítugra verkfalla hafði
Jóhann
Halldórsson
Námskeið fyrir bifreiðasala
Prófnefnd bifreiðasala og Fræðslumiðstöð bílgreina auglýsa námskeið fyrir bifreiðasala 16. febrúar til 2. mars nk. Námskeiðið, sem er 24 kennslustundir, fer fram síðdegis og á kvöldin í 7 skipti samtals og varir í tvær vikur.
Námsþættir:
Samningaréttur Bjarki H. Diegó, lögfræðingur.
Mat á ástandi og verðmæti ökurtækja, ráðgjöf við kaupendur Finnbogi Eyjólfsson, Hekla hf.
Reglur um virðisaukaskattsbíla Ingibjörg Ingvadóttir, ríkisskattstjóra.
Hagnýt frágangsatriði við sölu bifreiða. Guðni Þór Jónsson, Hekla hf.
Veðréttur lausafjármuna, þinglýsingar og viðskiptabréfareglur Bjarki H. Diegó, lögfræðingur.
Opinber gjöld af ökutækjum Ása Ögmundsdóttir, ríkisskattstjóra.
Kauparéttur Indriði Þorkelsson, lögfræðingur.
Reglur um skráningu ökutækja, skoðun o.fl. Gunnar Svavarsson, verkfræðingur.
Vátryggingar ökutækja Einar Þorláksson, Tryggingamiðstöðin.
Sölu- og samningatækni Sigþór Karlsson, viðskiþtafræðingur.
Fjármálaleg ráðgjöf við kaupendur Björn Jónsson, VlB.
Námskeiðið sem er eitt af skilyrðum þess að hljóta leyfi til rekstrar á bílasölu, er haldið samkvæmt lögum um sölu notaðra ökutækja nr. 69/1994, samanber lög nr. 20/1997 og reglugerð um námskeið og próf til að öðlast leyfi til sölu notaðra ökutækja nr. 407/1994.
(/FEÍÍIEÉ) Námskeiðsgjald Upplýsingar og skráning: kr '1*5 OOO * Sími 586 1050 K.r. öó.uuu Fræðslumiðstöð bílgreina . „„ anc-A íBorgarholtsskóla v/Mosaveg. iBX OOb 1UÖ4.
runnið út í sandinn með þeim afleið-
ingum að útvegsmenn fóru sínu
fram sem áður. Þrátt fyrir framan-
greint töldu forsvarsmenn sjó-
manna að ekki væri fullreynt að fá
útgerðarmenn til þess að virða sett
lög og standa við gerða samninga.
Var gripið til þess að höfða dóms-
mál fyrir dómstólum til þess að
sækja hinn lögvarða rétt sjómanna.
Niðurstaðan í öllum þeim málum,
sem dómstólar hafa fjallað um, hef-
ur verið sú sama. Lögbundinn og
samningsbundinn réttur sjómanna
til þess að fá greidd laun samkvæmt
hlutaskiptum, miðað við fullt verð
aflans, hefur verið staðfestur.
Gallinn á þessari málsmeðferð er
hins vegar sá að vegna réttarfars-
reglna hefur orðið að sækja öll þessi
mál í nafni einstakra sjómanna.
Þrátt fyrir að útgerðmenn hafi
þannig verið beygðir með dómsvaldi
til þess að standa skil á hinum lög-
vörðu kjörum, til þeirra einstöku
manna, sem sótt hafa rétt sinn, hafa
úrslausnir dóma ekki haft nein áhrif
á kjör annarra sjómanna. Hefur
þetta meira að segja gengið svo
langt að viðkomandi útgerðarmenn
hafa ekld einu sinni gert réttilega
upp við samstarfsmenn þeÚTa sem
sótt hafa rétt sinn, jafnvel þó svo að
þeir hafi unnið á sama skipi á sama
tíma. Viðbrögð útgerðarmanna hafa
einfaldlega verið þau að reka við-
komandi sjómenn eftir að þeir hafa
sótt rétt sinn. Eðlilega hafa sjó-
menn verið hikandi að standa vörð
um rétt sinn með þessum hætti þeg-
ar við þeim hefur blasað starfsmiss-
ir og hugsanlegt atvinnuleysi.
Til þess að knýja á um úrlausn
dómstóla, sem hafa myndi almennt
fordæmisgildi, var úrslitatilraun
sjómanna sú að leggja háttalag út-
gerðarmanna í dóm Félagsdóms.
Málið sætti efnislegri úrlausn með
dómi Félagsdómi í máli nr. 15/1996.
Niðurstaðan var sem fyrr að út-
gerðarmönnum væri skylt að lögum
að taka tillit til verðmætis fiskveiði-
heimilda þegar laun væru gerð upp
til sjómanna samkvæmt hluta-
skiptakerfi. Dómsorð Félagsdóms
var efnislega á þann veg að stefndi
taldist hafa brotið gegn kjarasamn-
ingi með því að taka ekki tillit til
greiðslu í formi aflaheimilda fyrir
seldan afla við tilgreiningu heildar-
skiptaverðmætis.
Þrátt fyrir skýrt dómsorð Félags-
dóms neitaði viðkomandi útgerð, að
fyrirlagi LIÚ, að gera upp lögboðn-
ar launagreiðslur. Engin breyting
varð heldur á háttalagi annarra út-
gerðarmanna. Afleiðingin var sú að
viðkomandi sjómenn neyddust til
þess að fara í verkfall, til þess að
knýja á um að viðkomandi útgerð
færi að lögum. Viðbrögð LIÚ urðu
- kjarni málsins!
Fylgstu með í
Kaupmannahöfn
Morgunblabib
fæst á Kastrupflugvclli
og Rábhústorginu
-kjarni málsins!
þau, að sambandið höfðaði mál, með
fulltingi Vinnuveitendasambands
íslands, gegn viðkomandi sjó-
mannafélagi í því skyni að fá verk-
fallið dæmt ólögmætt. I stuttu máli
var niðurstaðan sú að útvegsmenn
töpuðu málinu í einu og öllu, sbr.
dóm Félagsdóms nr. 8/1997. Var
það álit Félagsdóms að verkfallið
fæli í sér lögmæt viðbrögð þessara
sjómanna við vanefndum útgerðar-
innar. Þess má svo geta að dæmdar
kröfur þessara sjómanna hafa enn
ekki verið greiddar og er málið því
ennþá til meðferðar hjá dómstólum
landsins.
Þegar upp er staðið er niðurstað-
an einföld. Löggjafinn hefur mælt
fyrir um rétt sjómanna, hinir al-
mennu dómstólar hafa staðfest
þessi réttindi, bæði héraðsdómar og
Hæstiréttur og loks hefm- Félags-
dómur tekið undir kröfur sjómanna
í einu og öllu. Hvemig stendur þá á
því að útgerðarmenn láta ekki segj-
ast? Hvers vegna fara útgerðar-
menn ekki að lögum Alþingis né
niðurstöðum dómstóla þessa lands?
Enn á ný er svarið einfalt. Sá sem
kemst upp með brotið lætur ekki
segjast. Svo einfalt er það. Fjöldi
útgerðarmanna hafa verið kærðir
fyrir refsiverð brot vegna þeirrar
háttsemi sem hér um ræðir. Það er
hins vegar alkunna að málshraði í
opinberum refsimálum af þessum
toga er enginn.
Það skal tekið fram, að vissulega
eru til heiðarlegir útgerðarmenn í
þessu landi, sem láta viðskipti sín
með veiðiheimildir ekki bitna á
kjörum sjómanna. í þessari stétt
manna gildir hins vegar hið forn-
kveðna, að misjafn sauður er jafnan
í mörgu fé. Gallinn er líka sá að
svörtu sauðirnir standa fremstir
meðal forsvarsmanna útgerðar-
manna.
Þá er ekki annað eftir en að
spyrja hvað sé til ráða. Til hvaða
ráða eiga sjómenn að grípa miðað
við þá forsögu sem hér hefur verið
lýst? Það er augljóst að það er að-
eins verkfallsrétturinn sem stendur
eftir, enda er það margreynt að
bæði löggjafarvaldið og dómsvaldið
hafa ekki verið þess megnug að
standa vörð um þau kjör sjómanna
sem þó hafa verið staðfest bæði með
lögum og dómum.
Það skal og áréttað að krafa sjó-
manna í þessu verkfalli er ekki önn-
ur en sú að útgerðarmenn fari að
gildandi lögum. Til þess að svo verði
þurfa útgerðarmenn að gangast
undir það með kjarasamningi að
greiða sjómönnum laun miðað við
fullt verð afla. Þannig er krafa sjó-
manna aðeins sú að samið verði um
það sem þegar hefur verið lögbund-
ið. Eina leiðin til þess er sú að
markaðsverð aflans verði lagt til
grundvallar við uppgjör launa, enda
er fullreynt að útgerðarmönnum er
sjálfum ekki treystandi til þess að
ákvarða fiskverðið.
Þá er jafnframt ljóst að þær
miklu umræður sem átt hafa sér
stað í fjölmiðlum undanfarnar tvær
vikur, um það hvort það stæðist
ákvæði stjórnarskrárinnar að lög-
binda kröfu sjómanna, eru á mis-
skilningi byggðar. Krafa sjómanna
er fráleitt sú, að fest verði í lög, að
útgerðarmenn skuli selja afla skipa
á fiskmarkaði, enda hefur reynslan
kennt mönnum að slík lagaákvæði
eru þýðingarlaus. Viðkomandi út-
gerðarmenn myndu ekki fara að
slíkum lögum frekar en öðrum.
Krafan er sú að forysta útgerðar-
manna semji um það í frjálsum
samningum að leggja beri fullt verð
aflans til grundvallar í hlutaskipt-
um. Slíkir samningar eiga ekkert
skylt við stjómarskrárbrot.
Af öllu framansögðu er ljóst að
eina raunhæfa úrræði sjómanna er
að láta reyna á það til þrautar í
þessu verkfalli að knýja útgerðar-
menn til samninga um mark-
aðstengt fiskverð.
Það er jafnframt ósk undirritaðs
að stjórnvöld þessa lands beri gæfu
til þess að láta deilu þessa afskipta-
lausa, enda hafa fyrri „lausnir"
þeirra engum árangri skilað í þessu
deilumáli síðustu fjögur ár.
Höfundur er einn lögmnnna Sjó-
mannasambands íslands.