Morgunblaðið - 05.03.1998, Page 34

34 FIMMTUDAGUR 5. MARZ 1998
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Minnisvarðar og
nærvera sögfunnar
PRAESENS HISTORICUM eftir Kristín E. Hrafnsson.
MYjVPHST
Listasafn alþýðu,
Ásmundarsal
SKÚLPTÚR KRISTINN E.
HRAFNSSON
Opið 14-19 alla daga nema mánu-
daga. Sýningin stendur til 8. mars.
RÆTUR myndlistarinnar eru
flæktar og liggja víða. En ein hinna
elstu hefða sem greina má er hefð
minnisvarðans. Steinn sem reistur
er upp á rönd er til vitnis um liðinn
atburð sem gerðist á þessum stað.
Rúnir sem klappaðar eru í steininn
segja til um atburðinn og túlka
hann fyrir ferðamönnum sem fram-
hjá fara. Þannig hafa mennirnir
smátt og smátt fyllt veröldina af
minnum og sett sitt mark á lands-
lagið - ritað sögu sína á sjálft land-
ið.
Fátt segir okkur meira um menn-
ingu hvers tíma en minnisvarðarnir
sem hún skilur eftir. Af þeim sjáum
við hvað mönnunum þótti mark-
verðast og helst til frásagnar, og af
stílnum sjáum við hvert smekkur
þeirra hneigðist. Hvað skal þá segja
um minnisvarða nútímans? Hvað
skal segja um minnisvai'ða á Is-
landi? Alls staðar eru minnisvarðar
og þeir eru reistir, að því er stund-
um virðist, af minnsta tilefni, en yf-
irleitt er tilefnið löngu liðið. Við
reisum merki látnum skáldum og
stjómmálamönnum, landnáms-
mönnum, athafnamönnum og jafn-
vel útlögum. Það er engu líkara en
við séum að bæta fyrir minnis-
varðalausa fortíð landsins; við vörð-
um landið fortíðarminnum. Líkast
til er það vegna þess að við höfum
ekki glöggan skilning á því hvers
ætti helst að minnast í samtíma
okkar sjálfra.
Verk Kristins E. Hrafnssonar
hafa gjarnan virkað sem eins konar
skráning og á sýningunni í ASI má
sjá verk af því tagi: Línur sem lista-
maðurinn hefur valið úr veruleikan-
um og rist í stein til að varðveita
þær. Þar er einnig að finna hug-
myndaverk sem fjalla um skilgrein-
ingu rýmis. En verkin sem helst
fanga huga áhorfandans eru minn-
isvarðar sem í eiginlegum skilningi
eru ekki á sýningunni. Það eru
„gangstéttarhellur“ steyptar í
málm sem Kristinn hefur komið
íyrir í gangstéttum bæjarins og lát-
ið ljósmynda fyrir sýninguna. Hér
er um að ræða fallega útfærðar
steypur með munsturumgjörð sem
minnir á fyrri tíma, en með áletruð-
um boðskap sem sýnir svo ekki
verður um villst að verk þessi eru
upprunnin í samtímanum. Olíkt
minnisvörðum fyrri tíma eru þessir
ekki til marks um viðburði heldur
til áréttingar um hugsun og skiln-
ing. Sumir gegna því einu hlutverki
á festa staðsetningu; þeir segja
okkur að hér sé „staður“, einhver
rýmisfesta sem miða má útfrá í
skilningi okkar á umhverfmu. Aðrir
minna á óhlutbundnari þætti veru-
leikans, þætti sem segja má að oft
séu nokkuð á reiki og því ekki van-
þörf á að festa þeim stað í tilver-
unni: „Það sem var“ eða „Það sem
eftir er“. Loks er þarna að finna
hellu sem festir í stað nærveru sög-
unnar á eftirminnilegan hátt og á
hana eru letruð með rithönd dr.
Sigurbjöms Einarssonar biskups
orðin „Praesens historicum".
Verk Kristins eru að venju vand-
lega útfærð, skýrar og einfaldar
hugmyndir festar í varanlegt efni;
ristar í stein eða steyptar í málm. I
þeim sameinast helstu kostir hug-
myndalistarinnar annars vegar og
varanlegs handbragðs hins vegar.
Þau eru því vel til þess fallin að
vera minnisvarðar okkar samtíðar
og eru jafnvel meira en margur
mundi segja að við ættum skilið.
MÁLVEItK/
SAMFÉLAGSGAGIMItÝlVI
MARGRÉTJÓNSDÓTTIR
Til 8. mars.
í Gryfjunni í Listasafni alþýðu
sýnir Margrét Jónsdóttir. Margrét
er auðvitað löngu þekkt fyrir mál-
verk sín og á þessari sýningu er að
finna nokkur málverk unnin með ol-
íulitum á striga. En í framsetningu
sýningarinnar verða þessi málverk
að aukaatriði því um leið setur Mar-
grét fram ritgerð sína sem ber yfír-
skriftina „Konur í menningarheimi
karla“. Ritgerðin byggir á könnun
sem SIM gerði árið 1994 og fjallaði
um stöðu kvenna í myndlist á ís-
landi. Könnunin leiddi í ljós að staða
þeirra væri slæm og undir það tek-
ur Margrét og talar þá líka af
reynslu.
Vangaveltur Margrétar um þessi
efni og um stöðu myndlistarinnar í
lífi samfélagsins vekja margar
spumingar. I sýningarskrá segir
hún meðal annars: „Að halda sýn-
ingu er mikil vinna, og að þurfa á
sama tíma, að hlaupa á eftir fjöl-
miðlum til að sníkja umfjöllun er
niðurlægjandi. Slíkt samspil setur
fjölmiðla á stall, sem þeir eiga ekki
að vera á.“ Líklega geta margir
verið sammála þeirri skoðun sem
þarna er sett fram. Getur það talist
rétt að umfjöllunin eigi að vera
mikilvægari en það sem fjallað er
um? Er það ekki listaverkið sjálft
og hin skapandi vinna listamanns-
ins sem er hinn eiginlegi kjarni
myndlistarinnar? Hér er þó ekki
um auðleysanlegt vandamál að
ræða sem ekki lýtur aðeins að
myndlist heldur að öllu í nútíman-
um. Við lifum á tímum þegar frétt-
irnar verða til í útvarpinu og sjálf-
ur atburðurinn sem sagt er frá er
ekki nærri því eins raunverulegur
og frásögnin. Því miður er þvi svo
farið að ekki nægir að hengja
myndir sínar upp til að koma þeim
á framfæri.
Hvað varðar stöðu kvenna í
myndlistinni er þai- á ferðinni vandi
sem við ættum að geta tekið á og
leyst úr. Ekki er þó þar með sagt að
vandamálið sé einfalt og auðskiljan-
legt. En markviss gagnrýni og um-
ræða er eina leiðin til að nálgast
skilning og lausn og því er framtak
á borð við ritgerð Margrétar mikil-
vægt framlag til þróunar myndlist-
arinnar.
Jón Proppé
Nína Magnúsdótt-
ir sýnir í Mokka
NÍNA Magnúsdóttir opnar sýningu í Mokka á Skóla-
vörðustíg föstudaginn 6. mars kl. 20. Sýningin ber yf-
irskriftina „íkonur“ og er röð Ijósmynda sem unnar
eru með aðstoð tölvutækninnar.
íkonar eru einu nafni nefndar þær helgimyndir
sem sýna Krist, engla og dýrlinga og Maríu mey með
Jesúbarnið. Ljósmyndir Nínu byggja á þessari óra-
löngu hefði og minna okkur á hvernig konan rataði
inn í vestræna listasögu, segir í fréttatilkynningu.
Jafnframt segir að Nína hafí fengið tólf íslenskar
konur til að sitja fyrir með nakin afkvæmi sín líkt og
María mey forðum daga. Bakgrunnur verkanna
myndi eins konar sagnfræðilegt veggfóður með „fall-
ískum“ skýjakljúfum.
Nína útskrifaðist úr Myndlista- og handfðaskóla ís-
lands árið 1995.
Sýningunni lýkur fímmtudaginn 2. aprfl. Kaffíhús-
ið er opið alla virka daga og laugardaga frá kl.
10-23.30 og sunnudaga frá kl. 2-23.30.
Sýningarhaldið er rekið í samvinnu við Islensku
menningarsamsteypuna art.is.
EIN ljósmynda Nfnu á Mokka.
Morgunblaðið/Þorkell
NEMENDUR Söngskólans frumsýna Töfraflautu Mozarts í kvöld. F.v:
Örvar Már Kristinsson, Hrafnhildur Björnsdóttir, Hjálmar P. Péturs-
son, Stefán Helgi Stefánsson, Hrólfur Sæmundsson, Sigrún Pálmadótt-
ir, Elísa Sigríður Vilbergsdóttir og Valgerður G. Guðnadóttir.
Töfrar og ævintýri
ANNAÐ hvort ár gangast nemendur
á 6., 7. og 8. stigi söngnáms við Söng-
skólann í Reykjavík fyrir óperuupp-
færslu við skólann. I kvöld frumsýna
þau Töfraflautuna eftir Mozart í tón-
leikasal Söngskólans, Smára, að
Veghúsastíg 7. Sýningamar verða
aðeins þrjár; önnur sýning verður
laugardaginn 7. mars kl. 16 og loka-
sýningin sunnudaginn 8. mars kl.
20.30. Leikstjóri er Ása Hlín
Svavarsdóttir og stjórnandi Garðai-
Cortes. Óperan verður flutt við pí-
anóundirleik Iwonu Jagla sem jafn-
framt hefur stýrt æfingum.
Það er samhentur hópur söng-
nema sem nú stígur á svið og mörg
hver deila þau með sér hlutverkun-
um. Töfraflautan býður upp á óvenju
margar kvenm'addir sem hæfir nem-
endum skólans vel, mikill meirihluti
þeirra er kvenfólk. Ævintýraheimur
Töfraflautunnar byggist á fjölmörg-
um minnum þjóðsagna og ævintýra
hvaðanæva úr heiminum. Söguþráð-
urinn er talsvert flókinn en segja má
að grunntónn verksins sé ástin og
ástarþráin, - hetjan sem þarf að
ganga í gegnum eldraunir til að öðl-
ast hamingju. Tamínó, hetja verks-
ins, hittir Næturdrottninguna sem
lofar honum hendi dóttur sinnar
Pamínu ef honum tekst að bjarga
henni frá illmenninu Sarastró æðsta-
presti. Papagenó fuglafangari
drottningarinnar fylgir Tamínó í
þessa hetjufór. Meðferðis hafa þeir
vemdargripi tvo, töfraflautu og
töfraklukkur. Tamínó og Pamína ná
fundum en fá ekki að eigast fyrr en
þau hafa staðist prófraunir Sarastrós
og handbendis hans, óþokkans
Mónóstatos. Papagenó hittir Papa-
genu sem hverfur en birtist aftur
þegar hann leikur á töfraflautuna.
Óperan verður flutt í íslenskri þýð-
ingu Böðvars Guðmundssonar, Þor-
steins Gylfasonar og Þrándar
Thoroddsens. Verkið er talsvert stytt
fyrii' þessa uppfærslu en skýringar
verða fluttar á milli atriða.
Hrafnhildur Björnsdóttir fer með
hlutverk Næturdrottningarinnar
sem talið er með erfiðari óperuhlut-
verkum vegna allra háu tónanna.
Hrafnhildur hefur áður sungið ein-
söng með íslensku óperunni. Hún
gerir lítið með kröfuhart hlutverkið,
segist einfaldlega vera svo heppin að
hafa háa sópranrödd sem hæfi hlut-
verkinu. „Þetta eru þó ekki aríur
sem þú raular með sjálfum þér eða
syngur oft á dag. Hlutverkið krefst
þess að maður leggi sig allan fram
og syngi alltaf af fullum krafti.“ En
óperan krefst ekki bara hæstu tóna
heldur einnig þeirra lægstu í hlut-
verki Sarastrós. Bassahlutverkið
syngur Hjálmar P. Pétursson.
Óhætt er að segja að þeir Stefán
Helgi Stefánsson og Örvar Már
Kristinsson deili með sér súru og
sætu. Saman fara þeir bæði með
hlutverk skúrksins Mónóstatosar og
hetjunnar Tamínós. Stefán Helgi
hefur sungið með Islensku óperunni
en þetta er frumraun hjá Örvari Má.
Með hlutverk Papagenós fara Hrólf-
ur Sæmundsson og Sigurður Hauk-
ur Gíslason. Sigurður hefur sungið
með karlakór og Hrólfur hefm- áður
tekið þátt í söngleikjum og í frum-
flutningi á óperu Leifs Þórarinsson-
ar á síðustu Listahátíð. Hrólfur segir
að þó að hlutverk Papagenós þyki
ekki sérlega erfitt og upphaflega var
það í höndum leikara, þá leyni það á
sér eins og svo oft þegai' söngur
hljómi áreynslulaust í eyrum. Meiri
áhersla sé þó á leikinn og ímynd
Papagenós sé í anda sorgmædda
trúðsins. Papagenu syngur Sigrún
Pálmadóttir. Þær Elísa Sigríður Vil-
bergsdóttir og Valgerður G. Guðna-
dóttir skipta með sér hlutverki
Pamínu. Þetta er frumraun Elísu en
Valgerður hefur víða komið fram í
söngleikjum áður, m.a. söng hún
hlutverk Maríu í West Side Story í
Þjóðleikhúsinu. Valgerður vakti
mikla athygli í því hlutverki og einn
gagnrýnandi hvatti hana í blaðadómi
eindregið tíl að snúa sér að klassísk-
um söng. Valgerður tók viðkomandi
á orðinu og sér ekki eftir því, segist
kunna betur við sig í klassíkinni.
Þau eru sammála um að óperu-
uppfærsla sé ein dýrmætasta reynsl-
an sem þau öðlist í námi. „Hér getur
maður gert mistökin," segir Valgerð-
ur. Og öll eru þau staðráðin í að nýta
sér reynsluna vel.
Tónlist fyrir alla
Fjölskyldutónleikar í
Fella- og Hólakirkju
TVENNIR tónleikar á vegum
verkefnisins Tónlist fyrir alla
verða í Reykjavík á þessari vor-
önn. Jazzkvartett Reykjavíkur
heldur tónleika fimmtudaginn 5.
mars kl. 20 í Fella- og Hólakirkju
og í Grafarvogi leikur Blásarakvin-
tett Reykjavíkur fyrir nemendur
og verða lokatónleikar þeirra í
Grafarvogskirkju sunnudaginn 29.
Til liðs við Jazzkvartett Reykja-
víkur, á tónleikunum í kvöld, koma
barnakórar Breiðholts-, Selja- og
Fella- og Hólakirkna og Kór Hóla-
brekkuskóla og flytja nýjar útsetn-
ingar Sigurðar Flosasonar á lög-
um Sigfúsar Halldórssonar.
Jazzkvartett Reykjavíkur er
skipaður Sigurði Flosasyni, saxó-
fónleikara, Tómasi R. Einarssyni,
kontrabassaleikara, Eyþóri- Gunn-
arssyni, píanóleikara og trommu-
leikaranum Gunnlaugi Briem. Þeir
hafa flutt á fjórða þúsund nemend-
um nokkra „standarda“ úr heimi
jassins ásamt íslenskum og erlend-
um alþýðulögum og hafa þeir lagt
áherslu á að kynna fjölbreytileika
djassinns.
Fræðslumiðstöð Reykjavíkur
hefur gengið til liðs við verkefnið
og mun tónlistarfólk á vegum þess
heimsækja alla grunnskólanem-
endur í Reykjavík á þessu ári.