Morgunblaðið - 30.04.1998, Blaðsíða 20

20 FIMMTUDAGUR 30. APRÍL 1998
MORGUNBLAÐIÐ
NEYTENDUR
Jurtaolíur
misjafnar að gæðum
MIKIL aukning hefur verið á sölu jurta-
olía til matargerðar en þær eru mikil-
vægar fyrir starfsemi líkamans. Olíurnar
eru þó misjafnar að gæðum og næringar-
innihaldi eins og fram kemur hjá Rafni
Líndal heilsugæslulækni. Hann veitir
íþróttafólki ráðgjöf auk þess sem hann
hefur haldið fjölda fyrirlestra og skrifað
greinar um efnið.
„Þeir sem þekkja vel til efnaskipta,
fitu og olía í líkamanum og virkni
þeirra telja að sú mikla vinnsla sem
er á matarolíum dragi úr næringar-
gildi þeirra," segir Rafn. „Þær olíur
sem seldar eru í verslunum og eru
gular eða Ijósar að lit, seldar í glær-
um umbúðum og geymdar við hita
eru ekki nógu næringarríkar. Ástæð-
an fyrir því er sú að þessar fjölómett-
uðu olíur eru viðkvæmar fyrir hita og
ljósi. Hins vegar er hægt að fá sér-
stakar hollustuolíur. Þær eru unnar
úr lífrænt ræktuðum fræjum eða
korni í stað eiturúðaðs ólífrænt rækt-
aðs koms. Þær eru geymdar í kæh í
dökkum ógagnsæjum umbúðum og
bera á sér merkingu síðasta sölu-
dags, 3-6 mánuði fram í tímann, sem
hinar gera ekki. Mér vitanlega hafa
þessar olíur ekki verið til hér á landi.
Ohur eru mikilvægar fyrir starf-
DILBERT

alla fimmtudaga í
yiDSBIPn/AIVINNUlÍF
Leitin að réttu eigninni
hefst hjá okkur
semi líkamans. Skal ég nú útskýra
hvernig á því stendur,“ segir Rafn.
„Maðurinn þarf tvær lífsnauðsynleg-
ar fitusýrur í líkamann til að lifa. Þær
er aðeins að fmna í ýmsum fræjum
og komi og olíum unnum úr þeim. Ur
þeim er hægt að búa til alla aðra fitu
fyrir heilsuna. Önnur fitusýran er
kölluð Omega 6 eða linoleik sýra og
hin Omega 3 eða Alfa linolenik sýra.
í óunnu fæði er talið að hlutfallið á
milli þessara tveggja sé um fjórir
hlutar af Omega 6 á móti einum hluta
af Omega 3.1 vestrænu fæði er hlut>
fallið á mihi þessara fitusýra tahð
vera tuttugu hlutar af Omega 6 á
móti einum hluta af Omega 3, í því
liggur vandinn. Af þessum sökum
hafa sumir tahð að það þyrfti að
minnka inntöku af Omega 6 ríkum ol-
íum og bæta við Omega 3 ohum.
Flestahar jurtaolíur sem seldar
eru hér í verslunum eru eingöngu
auðugar af Omega 6 fitusýrum.
Þeirra á meðal er kornoha, sólblóma-
olía og ólívuolía. Þær ohur sem eru
auðugar af Omega 3 fitusýrum eru tíl
dæmis sojaoha, valhnetuolía, eanola
og olíur unnar úr hörfræjum og fræj-
um vatnsmelónunnar. Af þessum oh-
um er hnoha úr hörfæjum sú eina
sem inniheldur meira magn af
Omega 3 en Omega 6 eða fjórum
sinnum meira af þeirri fitusýru. Því
er hnolían sú eina sem getur bætt
hlutfalhð þama á mhli verulega. Er
hún því talin vera mesta hohustuoh-
an. En línolían er viðkvæm vegna
þess að hún er mjög fjölómettuð og
þolir því alls ekki að það sé steikt úr
henni. Þess vegna er hún einkum
notuð út á salöt, í bakstur eða hún er
tekin inn eins og lýsi.
Ólífuolían er sérstök að þvi leytinu
Morgunblaðið/Kristinn
JURTAOLÍUR eru misjafnar að
gæðum og næringarinnihaldi
eins og fram kemur í greininni.
að hún er einómettuð og því minna
viðkvæm fyrir hita eins og myndast
við stehdngu en aðrar ohur því er
hún heppilegust th eldunar við mik-
inn hita. A hinn bóginn inniheldur
hún aðeins Omega 6 fítusýrur og
Omega 9 fitusýrur sem hafa ýmis já-
kvæð áhrif á hehsuna en eru ekki
lífsnauðsynlegar.
Auka þarf Omega 3
fitusýrur í fæðunni
Lýsi og feitur fiskur innihalda líka
mikið magn af Omega 3 fitusýrum.
Þess vegna er lýsisinntaka svo mikU-
væg á norðlægum slóðum þar sem
fæði fólks er almennt snautt af soja-
baunum, valhnetum og hörfræjum
svo dæmi séu tekin. Með þvi að taka
inn lýsi er verið að draga úr þessu
ranga hlutfalh.
Einnig ættu menn að minnka
neyslu afurða sem innihalda mikið
magn af Omega 6 fitusýrum eins og
er í unnum jurtaolíum. Það er þó um-
deUt hve menn eiga að ganga langt í
þessum efnum. Hvort sleppa eigi al-
veg unnum jurtaolíum sem innihalda
mikið magn af Omega 6 eða aðeins
draga úr neyslu þeirra. Flestir telja
að þær megi ekki skorta í fæðunni þó
draga megi úr þeim.
I heUa, taugakerfi, eistum og
eggjastokkum er hlutfall Omega 6 og
Omega 3 fitusýra einn á móti einum
en í vöðvum fjórir á móti einum.
Ymsir telja að aukna tíðni hjarta-
sjúkdóma, krabbameins og sjálfof-
næmissjúkdóma eins og gigtar megi
að hluta rekja til þess að hlutfall lífs-
nauðsynlegra fitusýra sé ekki rétt í
líkama okkar.
Að undanfórnu hafa birst niður-
stöður rannsókna sem benda tU þess
að með því að breyta hlutfalli þessara
efna megi einnig draga úr bólgu sem
fylgir ýmsum sjúkdómum. Hefur
þetta verið rannsakað hjá þeim sem
þjást af gigt og bólgusjúkdómum í
ristli. Það verður þó að geta þess að
þessum rannsóknum ber ekki öllum
saman.
Það eru margir gigtarsjúklingar
sem trúa því staðfastlega að draga
megi úr bólgu og verkjum með auk-
inni inntöku af Omega 3 á fastandi
maga með því að auka neyslu á lýsi
eða línolíu. Lýsi hf. framleiðir nú lýsi
sem er kallað Vítamínlágt lýsi og er
það helmingi snauðara af A- og D-
vítamínum en þorskalýsi. Þeir sem
hafa viljað auka inntöku á lýsi og
Omega 3 fitusýrum hafa tekið þessa
tegund inn og þá í tvöfóldum
skammti.
Ég vil svo taka það fram að lokum
að þeir sem auka mikið neyslu á
fjölómettuðum olíum ættu að auka
neysluna á vítamínum og þráavam-
arefnum eins og E-vítamíni. Olíumar
era þó tiltölulega ríkar af E-vítamíni
ef þær em rétt unnar,“ segir Rafn.
GARÐ-
VINNUDAGAR
30. apríl - 4. maí
Nú er rétti tíminn til að huga að endurvinnslu í garðinum og búa hann undir
sumarið. Trjáklippingar og safnhaugagerð eru nú í brennidepli og því bjóðum
við ýmsar vörur pessu tengt á góðum kjörum þessa daga.
TILBOÐ:
Safnkassar
mismunandi ger&ir eftir þörfum hvers og eins.
Hjólbörur
Greinakvarnir
Þú nýtir úrganginn sem náttúrulegan áburö og
heldur illgresi í skefjum.
Laufsugur
Þægindin við að sjúga laufin í poka og koma
þeim beint í safnkassann eru ótrúleg.
Gott tækifæri til að endurnýja þær gömlu.
Margar stærðir. Einnig hjólbörur fyrir yngstu
fjölskyldumeðlimina.
Fagbækur
um trjáklippingar og safnhaugagerð.
KOMIÐ Á GARÐVINNUDAGANA, GERIÐ GOÐ
KAUP OG FÁIÐ RÉHU RÁÐIN í KAUPBÆTI!
SÉRFRÆÐINGAR veita viðskiptavinum okkar
faglega ráðgjöf um garðyrkju,
tæki og tól.
Op/ð laugardag kl. 10-18
og sunnudag kl.J 1-16
RÁÐGJÖF SÉRFRÆÐINGA
UM GARÐ- OG GRÓÐURRÆKT